Kabinet-Balkenende I

Uit Wiki Raamsdonks Erfgoed
Kabinet-Balkenende I
De bordesscène van de ministers van het kabinet-Balkenende I met in het midden vooraan koningin Beatrix bij Huis ten Bosch op 22 juli 2002
Coalitie CDA, LPF, VVD
Zeteltal TK 43 + 26 + 24 = 93
Premier mr.dr. J.P. (Jan Peter) Balkenende
Beëdiging 22 juli 2002
Demissionair 16 oktober 2002
Ontslagdatum 27 mei 2003
Voorganger Kok II
Opvolger Balkenende II
Zetels in de Tweede Kamer
Overzicht kabinetten
Portaal  Portaalicoon   Politiek

Het kabinet-Balkenende I was het Nederlandse kabinet van 22 juli 2002 tot 23 mei 2003. Het werd gevormd door de politieke partijen Christen-Democratisch Appèl (CDA), Lijst Pim Fortuyn (LPF) en de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) na de Tweede Kamerverkiezingen van 2002. Het kabinet-Balkenende I was een meerderheidskabinet dat zowel in de Eerste Kamer en Tweede Kamer kon rekenen op een ruime meerderheid ondanks dat de LPF niet vertegenwoordigd was in de Eerste Kamer.

Verloop

Het kabinet treedt aan in een politiek woelige periode. Vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2002 werd op 6 mei 2002 LPF partijleider en lijsttrekker Pim Fortuyn vermoord op het Media Park in Hilversum. Mede als gevolg van de moord op Pim Fortuyn wordt veiligheid een belangrijk thema van het kabinet, staatssecretaris van Binnenlandse Zaken Rob Hessing wordt daarom belast met de portefeuilles openbare orde en veiligheid. Aan het asiel- en integratiebeleid wordt ook veel aandacht besteed, zo wordt er een nieuwe minister zonder portefeuille gecreëerd op het ministerie van Justitie. Minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie Hilbrand Nawijn hanteert vervolgens een streng asiel- en integratiebeleid.

De verminderde economische situatie beperkt de ruimte voor investeringen in zorg en onderwijs. Er wordt door vicepremier en minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Eduard Bomhoff en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aart Jan de Geus plannen gemaakt voor een nieuw zorgstelsel en voor meer beperkingen van het aantal WAO'ers. Om verder te bezuinigen worden door minister van Financiën Hans Hoogervorst de fiscale voordelen van 'groen' beleggen verminderd en wordt de spaarloonregeling versoberd.

De periode daarna kenmerkt zich door onrust binnen de LPF. De moord op Pim Fortuyn liet de partij zonder krachtig leiderschap en in de daaropvolgende maanden lopen interne conflicten tussen verschillende LPF-prominenten hoog op. Op 28 augustus 2002 maakt LPF–Tweede Kamer-fractievoorzitter Mat Herben plaats voor Harry Wijnschenk, die voor eenheid en stabiliteit moest zorgen. Interim-partijvoorzitter Ed Maas probeert het partijbestuur en de landelijke organisatie op orde te krijgen. Intussen leidt vrijwel elke confrontatie van LPF-bewindslieden en Tweede Kamerleden met de pers tot opmerkelijk nieuws. Sommige LPF-bewindslieden lanceren daarnaast soms onuitgewerkte ideeën, waardoor enkele bewindslieden soms meerdere malen op het matje worden geroepen door minister-president Balkenende. De aanhoudende interne conflicten leiden vervolgens naar een machtsstrijd tussen het partijbestuur, de Tweede Kamer-fractie en de bewindslieden in het kabinet, waarna het uiteindelijk leidt tot de val van het kabinet.[1][2][3]

Tijdens de demissionaire periode heeft het kabinet steun aan de invasie van Irak verleend. Dit is opmerkelijk, omdat er normaal gesproken tijdens een demissionaire periode geen politiek gevoelige beslissingen worden genomen. Het kabinet-Balkenende II besluit vervolgens om alleen politieke maar geen militaire steun te geven.

Personele wijzigingen

Acht uur na de beëdiging van het kabinet stapt staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Philomena Bijlhout (LPF) alweer op nadat bekend wordt dat zij langer dan eerder was aangegeven deel had uitgemaakt van de volksmilitie van Desi Bouterse in Suriname. Haar ontslag wordt door Koningin Beatrix officieel verleend op 24 juli 2002. Op 9 september 2002 wordt Khee Liang Phoa (LPF) die tot dan werkzaam is als directeur van de Stichting Verantwoord Alcohol Gebruik benoemd als haar opvolger.[4]

Op 16 oktober 2002 treden minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Eduard Bomhoff en minister van Economische Zaken Herman Heinsbroek (beiden LPF) af vanwege de conflicten die zij met elkaar hebben. Dezelfde dag valt het kabinet over deze conflicten.

Op 12 december 2002 treedt minister van Defensie Benk Korthals (VVD) af als gevolg van de conclusies van het onderzoek naar de bouwfraude waaruit blijkt dat hij de Tweede Kamer onjuist heeft ingelicht over een schikking tussen het Openbaar Ministerie en bouwondernemingen. De parlementaire enquêtecommissie die het onderzoek naar deze affaire verricht, uit ernstige kritiek op het handelen van Korthals toen hij in het vorige kabinet minister van Justitie was. Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Henk Kamp (VVD) neemt de functie waar tot het aantrede van het nieuwe kabinet.[5]

Ambtsbekleders Minister / Ministerie Termijn Partij
J.P. (Jan Peter) Balkenende mr.dr.
J.P. (Jan Peter)
Balkenende
(1956) 		Minister-president /
Minister 		Algemene Zaken 22 juli 2002 –
14 oktober 2010
[6] 		CDA
J.W. (Johan) Remkes J.W. (Johan)
Remkes
(1951) 		Vicepremier Binnenlandse
Zaken en
Koninkrijksrelaties 		22 juli 2002 –
27 mei 2003 		VVD
Minister 22 juli 2002 –
22 februari 2007
[6]
E.J. (Eduard) Bomhoff dr.
E.J. (Eduard)
Bomhoff
(1944) 		Minister Volksgezondheid,
Welzijn en Sport 		22 juli 2002 –
16 oktober 2002
[7] 		LPF
Vicepremier
R.H. (Roelf) de Boer R.H. (Roelf)
de Boer
(1949) 		Verkeer en
Waterstaat 		18 oktober 2002 –
27 mei 2003 		LPF
Minister 22 juli 2002 –
27 mei 2003
J.G. (Jaap) de Hoop Scheffer mr.
J.G. (Jaap) de
Hoop Scheffer
(1948) 		Minister Buitenlandse
Zaken 		22 juli 2002 –
3 december 2003
[6] 		CDA
J.F. (Hans) Hoogervorst drs.
J.F. (Hans)
Hoogervorst
(1956) 		Minister Financiën 22 juli 2002 –
27 mei 2003 		VVD
J.P.H. (Piet Hein) Donner mr.
J.P.H.
(Piet Hein)
Donner
(1948) 		Minister Justitie 22 juli 2002 –
21 september 2006
[6] 		CDA
H.Ph.J.B. (Herman) Heinsbroek mr.
H.Ph.J.B.
(Herman)
Heinsbroek
(1951) 		Minister Economische
Zaken 		22 juli 2002 –
16 oktober 2002
[7] 		LPF
J.F. (Hans) Hoogervorst drs.
J.F. (Hans)
Hoogervorst
(1956) 		16 oktober 2002 –
27 mei 2003 		VVD
A.H. (Benk) Korthals mr.
A.H. (Benk)
Korthals
(1944) 		Minister Defensie 22 juli 2002 –
12 december 2002
[7] 		VVD
H.G.J. (Henk) Kamp H.G.J.
(Henk) Kamp
(1952) 		12 december 2002 –
22 februari 2007
[6] 		VVD
A.J. (Aart Jan) de Geus mr.
A.J. (Aart Jan)
de Geus
(1955) 		Minister Volksgezondheid,
Welzijn en Sport 		16 oktober 2002 –
27 mei 2003 		CDA
Minister Sociale Zaken en
Werkgelegenheid 		22 juli 2002 –
22 februari 2007
[6]
M.J.A. (Maria) van der Hoeven M.J.A. (Maria)
van der Hoeven
(1949) 		Minister Onderwijs,
Cultuur en
Wetenschap 		22 juli 2002 –
22 februari 2007
[6] 		CDA
C.P. (Cees) Veerman dr.
C.P. (Cees)
Veerman
(1949) 		Minister Landbouw,
Natuurbeheer
en Visserij 		22 juli 2002 –
22 februari 2007
[6] 		CDA
H.G.J. (Henk) Kamp H.G.J.
(Henk) Kamp
(1952) 		Minister Volkshuisvesting,
Ruimtelijke
Ordening en
Milieubeheer 		22 juli 2002 –
27 mei 2003 		VVD
Ambtsbekleder Minister / Portefeuille / Ministerie Termijn Partij
H.P.A. (Hilbrand) Nawijn mr.
H.P.A.
(Hilbrand)
Nawijn
(1948) 		Minister • Integratie
• Immigratie
• Asielzaken
• Vreemdelingen-
zaken

(Justitie) 		22 juli 2002 –
27 mei 2003 		LPF
Ambtsbekleders Staatssecretaris / Portefeuille / Ministerie Termijn Partij
R.H. (Rob)
Hessing
(1942) 		Staatssecretaris • Rampen-
bestrijding
• Hulpverlening

(Binnenlandse
Zaken en
Koninkrijksrelaties) 		22 juli 2002 –
27 mei 2003 		LPF
A. (Atzo) Nicolaï mr.drs.
A. (Atzo)
Nicolaï
(1960–2020) 		Staatssecretaris
[8] 		• Europese Zaken

(Buitenlandse
Zaken) 		22 juli 2002 –
7 juli 2006
[6] 		VVD
Agnes van Ardenne A.M.A.
(Agnes) van
Ardenne
(1950) 		Staatssecretaris
[9] 		• Ontwikkelings-
samenwerking

(Buitenlandse
Zaken) 		22 juli 2002 –
27 mei 2003 		CDA
S.R.A. (Steven) van Eijck drs.
S.R.A.
(Steven)
van Eijck
(1959) 		Staatssecretaris • Fiscale
Zaken
• Belastingdienst
• Agglomeratie
Zaken
• Staatsloterij
• Muntwezen

(Financiën) 		22 juli 2002 –
27 mei 2003 		LPF
J.G. (Joop) Wijn mr.drs.
J.G. (Joop)
Wijn
(1969) 		Staatssecretaris • Internationale
Handel
• Export-
bevordering
• Regionale
Industrialisatie
• Consumenten-
beleid
• Toerisme
• Energiebeleid
• Telecommunicatie
• PTT

(Economische
Zaken) 		22 juli 2002 –
27 mei 2003 		CDA
C. (Cees) van der Knaap C. (Cees) van
der Knaap
(1951) 		Staatssecretaris • Materieel-
voorzieningen
• Personeels-
beleid

(Defensie) 		22 juli 2002 –
18 december 2007
[6] 		CDA
drs.
C.I.J.M.
(Clémence)
Ross-van Dorp
(1957) 		Staatssecretaris • Jeugdbeleid
• Ouderenbeleid
• Gehandicapten-
beleid
• Verpleging- en
Verzorging
• Medische Ethiek
• Biotechnologie
• Sport

(Volksgezondheid,
Welzijn en Sport) 		22 juli 2002 –
22 februari 2007
[6] 		CDA
M. (Mark) Rutte drs.
M. (Mark)
Rutte
(1967) 		Staatssecretaris • Sociale
Zekerheid
• Arbeids-
omstandigheden
• Armoedebeleid
• Bijstandszaken
• Pensioenen

(Sociale Zaken en
Werkgelegenheid) 		22 juli 2002 –
17 juni 2004
[6] 		VVD
R.R.Ph. (Philomena) Bijlhout R.R.Ph.
(Philomena)
Bijlhout
(1957) 		• Gezinszaken
• Emancipatie-
beleid

(Sociale Zaken en
Werkgelegenheid) 		22 juli 2002 –
24 juli 2002
[7] 		LPF
K.L.
(Khee Liang)
Phoa
(1955) 		9 september 2002 –
27 mei 2003 		LPF
A.D.S.M. (Annette) Nijs drs.
A.D.S.M.
(Annette) Nijs
(1961) 		Staatssecretaris • Speciaal
Onderwijs
• Beroepsgericht
Onderwijs
• Volwassenen-
onderwijs
• Hoger Onderwijs
• Wetenschaps-
beleid

(Onderwijs,
Cultuur en
Wetenschap) 		22 juli 2002 –
9 juni 2004
[6] 		VVD
mr.drs.
C.H.J. (Cees)
van Leeuwen
(1951) 		• Cultuurbeleid
• Kunstbeleid
• Mediabeleid

(Onderwijs,
Cultuur en
Wetenschap) 		22 juli 2002 –
27 mei 2003 		LPF
M.H. (Melanie) Schultz van Haegen drs.
M.H. (Melanie)
Schultz van
Haegen
(1970) 		Staatssecretaris • Wegverkeer
• Openbaar
Vervoer
• Luchtvaart
• Spoorwegen
• Scheepvaart
• Waterbeleid
• KNMI

(Verkeer en
Waterstaat) 		22 juli 2002 –
22 februari 2007
[6] 		VVD
ir.
B.J. (Jan)
Odink
(1944–2018) 		Staatssecretaris • Visserij
• Dierenwelzijn

(Landbouw,
Natuurbeheer
en Visserij) 		22 juli 2002 –
27 mei 2003 		LPF
P.L.B.A. (Pieter) van Geel drs.
P.L.B.A.
(Pieter)
van Geel
(1951) 		Staatssecretaris • Milieuzaken
• Natuurbeheer

(Volkshuisvesting,
Ruimtelijke
Ordening en
Milieubeheer) 		22 juli 2002 –
22 februari 2007
[6] 		CDA
Bron: Balkenende I Rijksoverheid.nl

Kabinetsformatie

Zie Kabinetsformatie Nederland 2002 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Reden ontslagaanvraag

Zie Kabinetscrisis over de LPF voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op 16 oktober 2002 komt het kabinet ten val als gevolg van het opgelopen conflict tussen de LPF-bewindslieden vicepremier en minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Eduard Bomhoff en minister van Economische Zaken Herman Heinsbroek. Op 15 oktober 2002 wordt tijdens een kabinetsoverleg duidelijk dat het conflict tussen de twee LPF-bewindslieden tot een onhoudbare situatie heeft geleid. In verband met de uitvaart van prins Claus die een week eerder was overleden werd uit piëteit voor Koningin Beatrix de vergadering opgeschort en uitgesteld tot de volgende dag.[10]

Nog voor de aanvang van de vergadering op 16 oktober 2002 kondigt Eduard Bomhoff zijn ontslag aan, niet lang daarna gevolgd door Herman Heinsbroek. Op datzelfde moment wordt LPF–Tweede Kamer-fractievoorzitter Harry Wijnschenk door zijn eigen fractie afgezet en vervangen door zijn voorganger voormalig fractievoorzitter Mat Herben. Vervolgens geeft VVD–Tweede Kamer-fractievoorzitter Gerrit Zalm aan dat hij door alle conflicten in de LPF geen vertrouwen meer heeft in de partij als coalitiepartner en trekt hij de steun aan het gehele kabinet in. Ook CDA–Tweede Kamer-fractievoorzitter Maxime Verhagen laat vervolgens weten dat de LPF niet stabiel genoeg is en verklaart geen vertrouwen meer te hebben in het kabinet. Als gevolg kondigt minister-president Jan Peter Balkenende 's middags aan dat hij koningin Beatrix het ontslag van zijn kabinet zal aanbieden. Het kabinet wordt demissionair en krijgt de opdracht vervroegde verkiezingen voor de Tweede Kamer voor te bereiden.[11][12]

Omdat het kabinet daardoor ten val komt en demissionair is, wordt die dag nog minister van Financiën Hans Hoogervorst (VVD) benoemd tot minister van Economische Zaken en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aart Jan de Geus (CDA) tot minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport tot het aantreden van een nieuw kabinet. De functie van vicepremier wordt vervolgens op 18 oktober 2002 overgenomen door minister van Verkeer en Waterstaat Roelf de Boer (LPF).

Zie ook

Overgenomen van "https://wiki-raamsdonk.nl/index.php?title=Kabinet-Balkenende_I&oldid=28021"