Nederlandse kabinetten van 1848 t/m de Tweede Wereldoorlog

Nederlandse politiek

Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden

Nederlandse Grondwet

Nederlandse regering

Hoge Colleges van Staat

Hoge Raad der Nederlanden

Decentrale overheden

Portaal

Politiek
Portaal

Nederland

Nederlandse kabinetten van 1848 tot en met de Tweede Wereldoorlog. Tussen 1813 (het einde van de Franse bezetting) en 1848 was er geen sprake van kabinetten, maar slechts van individuele ministers direct onder de koning. Alle kabinetten in deze periode waren daarmee conservatief gekleurd.

Kabinetten van 1848 tot 1918

In 1848 wordt een onder leiding van de liberaal Thorbecke ontworpen grondwetswijziging aangenomen die de macht van de koning drastisch terugdringt. Vanaf dat moment ligt de regeringsverantwoordelijkheid bij de ministers.

Kabinet	Politieke kleur	Aantreden	Demissionair	Aftreden
Kabinet-Schimmelpenninck	Conservatief	25 maart 1848	17 mei 1848	21 november 1848
Kabinet-De Kempenaer-Donker Curtius	Gematigd liberaal	21 november 1848	26 september 1849	1 november 1849
Kabinet-Thorbecke I	Liberaal	1 november 1849	17 april 1853	19 april 1853
Kabinet-Van Hall-Donker Curtius	Conservatief	19 april 1853	24 juni 1856	1 juli 1856
Kabinet-Van der Brugghen	Conservatief	1 juli 1856	1 maart 1858	18 maart 1858
Kabinet-Rochussen	Conservatief / liberaal	18 maart 1858	8 februari 1860	23 februari 1860
Kabinet-Van Hall-Van Heemstra	Conservatief / liberaal	23 februari 1860	24 februari 1861	14 maart 1861
Kabinet-Van Zuylen van Nijevelt-Van Heemstra	Conservatief / liberaal	14 maart 1861	17 december 1861	1 februari 1862
Kabinet-Thorbecke II	Liberaal	1 februari 1862	24 januari 1866	10 februari 1866
Kabinet-Fransen van de Putte	Liberaal	10 februari 1866	19 mei 1866	1 juni 1866
Kabinet-Van Zuylen van Nijevelt	Conservatief	1 juni 1866	28 april 1868	4 juni 1868
Kabinet-Van Bosse-Fock	Liberaal	4 juni 1868	5 december 1870	4 januari 1871
Kabinet-Thorbecke III	Liberaal	4 januari 1871	6 juni 1872	6 juli 1872
Kabinet-De Vries-Fransen van de Putte	Liberaal	6 juli 1872	20 juni 1874	27 augustus 1874
Kabinet-Heemskerk-Van Lynden van Sandenburg	Conservatief	27 augustus 1874	27 augustus 1877	3 november 1877
Kabinet-Kappeyne van de Coppello	Liberaal (vooruitstrevend)	3 november 1877	11 juli 1879	20 augustus 1879
Kabinet-Van Lynden van Sandenburg	Liberaal (behoudend)	20 augustus 1879	1 maart 1883	23 april 1883
Kabinet-Heemskerk Azn.	Liberaal (behoudend)	23 april 1883	30 maart 1888	21 april 1888
Kabinet-Mackay	Christelijk	21 april 1888	9 juli 1891	21 augustus 1891
Kabinet-Van Tienhoven	Liberaal	21 augustus 1891	24 april 1894	9 mei 1894
Kabinet-Röell	Liberaal (behoudend)	9 mei 1894	28 juni 1897	27 juli 1897
Kabinet-Pierson	Liberaal (vooruitstrevend)	27 juli 1897	28 juni 1901	1 augustus 1901
Kabinet-Kuyper	Christelijk	1 augustus 1901	3 juli 1905	17 augustus 1905
Kabinet-De Meester	Liberaal	17 augustus 1905	21 december 1907	12 februari 1908
Kabinet-Heemskerk	Christelijk	12 februari 1908	26 juni 1913	29 augustus 1913
Kabinet-Cort van der Linden	Liberaal (vooruitstrevend)	29 augustus 1913	2 juli 1918	9 september 1918

Kabinetten van 1918 tot 1940

Het liberale kabinet-Cort van der Linden, vanuit de oppositie gesteund door de sociaaldemocraten, voert in 1917 het algemeen mannenkiesrecht en de stemplicht in, en verandert het tot dan bestaande districtenstelsel in een stelsel van evenredige vertegenwoordiging. In 1919 wordt het algemeen vrouwenkiesrecht ingevoerd. Vanaf dan is er sprake van een volledige vertegenwoordigende democratie: de leden van de Staten-Generaal worden verkozen door en vertegenwoordigen het gehele Nederlandse volk.

Kabinet	Voorzitter	Partijen	Van	Demissionair	Tot	Dagen
Ruijs de Beerenbrouck I	Charles Ruijs de Beerenbrouck	RKSP, ARP, CHU	9 september 1918	18 juli 1922 (verkiezingen)	18 september 1922	1470
Ruijs de Beerenbrouck II	Charles Ruijs de Beerenbrouck	RKSP, ARP, CHU	18 september 1922	1 juli 1925 (verkiezingen)	4 augustus 1925	1051
Colijn I	Hendrikus Colijn (ARP)	RKSP, ARP, CHU	4 augustus 1925	11 november 1925	8 maart 1926	216
De Geer I	Dirk Jan de Geer (CHU)	RKSP, ARP, CHU	8 maart 1926	3 juli 1929 (verkiezingen)	10 augustus 1929	1251
Ruijs de Beerenbrouck III	Charles Ruijs de Beerenbrouck	RKSP, ARP, CHU	10 augustus 1929	15 mei 1933 (verkiezingen)	26 mei 1933	1385
Colijn II	Hendrikus Colijn (ARP)	RKSP, ARP, CHU, LSP, VDB	26 mei 1933	23 juli 1935	31 juli 1935	796
Colijn III	Hendrikus Colijn (ARP)	RKSP, ARP, CHU, LSP, VDB	31 juli 1935	25 mei 1937 (verkiezingen)	24 juni 1937	694
Colijn IV	Hendrikus Colijn (ARP)	RKSP, ARP, CHU	24 juni 1937	29 juni 1939	25 juli 1939	761
Colijn V	Hendrikus Colijn	ARP, CHU, LSP	25 juli 1939	27 juli 1939	10 augustus 1939	16
De Geer II	Dirk Jan de Geer (CHU)	RKSP, SDAP, ARP, CHU, VDB	10 augustus 1939	3 september 1940	3 september 1940	390

Kabinetten tijdens de Tweede Wereldoorlog

Bestand:Nuvola single chevron right.svg Zie Londens kabinet voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op 10 mei 1940 wordt Nederland binnengevallen door nazi-Duitsland. Op 13 mei vertrekt koningin Wilhelmina op uitdrukkelijk verzoek van het kabinet-De Geer vanuit Den Haag naar Zeeland, en als dat niet mogelijk blijkt naar Londen. De ministers volgen haar even later. Na het bombardement op Rotterdam besluit het Nederlandse leger op 15 mei te capituleren. Vanuit Londen worden de overige Koninkrijksdelen (Nederlands-Indië, Suriname en het Gebiedsdeel Curaçao) bestuurd, het verzet in Nederland gesteund, en later de terugkeer en wederopbouw voorbereid. De Geer moet op aandrang van koningin Wilhelmina al na enkele maanden het veld ruimen vanwege zijn defaitistische houding: hij is bereid de Duitse overmacht te erkennen en wil vredesonderhandelingen met de bezetter beginnen. Hij wordt vervangen door de strijdbare minister van Justitie Pieter Gerbrandy.

Kabinet	Voorzitter	Partij	Van	Demissionair	Tot
Gerbrandy I	Pieter Gerbrandy (ARP)	RKSP, SDAP, ARP, CHU, VDB	3 september 1940	12 juni 1941	28 juli 1941
Gerbrandy II	Pieter Gerbrandy (ARP)	RKSP, SDAP, ARP, CHU, LSP, VDB	28 juli 1941	21 januari 1945	23 februari 1945
Gerbrandy III	Pieter Gerbrandy (ARP)	RKSP, ARP, VDB	23 februari 1945	12 mei 1945	24 juni 1945

Zie ook