Werd koning Willem II vermoord op Het Loo, of stierf hij een natuurlijke dood in Tilburg?

In april 2022 werd door onderzoeksjournalist Frans Peeters een opzienbarend boek gepubliceerd:

Koningsmoord op Het Loo. ‘Op doorvertellen staat de straf des doods’. Geheimen rond de dood van koning Willem II.

Peeters vindt de doodsoorzaak van de koning op zijn zachts gezegd verdacht. Hij baseert zijn, overigens niet bewezen, theorie op het boek Roman Hagois waarin een hoffunctionaris een expliciete beschrijving over de dood van koning Willem II geeft: de kroonprins (de latere koning Willem III) schoot op Het Loo in dronken staat zijn vader ‘pardoes’ dood. Het lichaam van koning Willem II zou vervolgens naar Tilburg zijn overgebracht om hem daar te laten ‘sterven’.
Peeters heeft een gedegen onderzoek verricht en brengt de lezer aan het twijfelen. Is koning Willem II dan toch door zijn zoon op Het Loo vermoord en is hij niet een natuurlijke dood in Tilburg gestorven?

In dit artikel worden ook enkele andere, niet door Peeters behandelde, zaken besproken die verband houden met het overlijden van koning Willem II in Tilburg.

De moord op koning Willem II

In 1998 publiceerde Homme Eernstma (pseudoniem voor jhr. dr. Feyo Sixma baron van Heemstra, 1916-1999) de reeds genoemde Roman Hagois, een curieus in het Fries geschreven boek, dat de directe aanleiding vormde voor het onderzoek van Peeters. Eernstma schrijft daarin: ‘De kroonprins van toen, dat was dus de latere koning Willem III, gaf een feest op Het Loo en liet blote meisjes dansen op de statietrap. Helemaal onverwacht verscheen in het geroezemoes plotseling zijn vader, de koning, bovenaan de trap. De kroonprins, die aangeschoten was, trok zijn revolver en schoot hem pardoes dood’. Dat zou op 13 maart 1849 na middernacht zijn gebeurd. De relatie tussen vader en zoon was niet al te best. De kroonprins vroeg een jaar eerder zijn vader hem toe te staan ‘afstand te doen van Erfgenaam der Kroon’, en politiek lagen zij ook al met elkaar overhoop. Daarnaast was de verhouding tussen de koning met de vrouw van de kroonprins, Sophie van Württemberg (het was een gearrangeerd huwelijk tussen neef en nicht), ronduit slecht. Tussen haar en de kroonprins, die zich overgaf aan allerlei uitspattingen, boterde het ook al niet goed. Zij schreef haar vriendin in 1845 ‘sinds zijn herstel heeft de prins aanvallen van waanzinnige razernij, hij is onhandelbaar’ en ‘De prins heeft driftbuien, lijkt meer en meer geestelijk gestoord.’ Na de moordaanslag zou de kroonprins vervolgens naar Engeland gevlucht zijn. Officieel was hij daar al vanaf 21 januari voor drie maanden door zijn vader naartoe gestuurd. De reden was dat hij de gouverneur van zijn zoon, luitenant Aikema, de borst in had getrapt, met de uiteindelijke dood op 25 januari tot gevolg.

Peeters heeft baron Sixma Van Heemstra in 1998 gesproken. De vader van de baron was van 1925-1934 de particulier secretaris van koningin-moeder Emma. In de hofkringen ging de aanslag op Willem II vaak over de tong. In zijn boek zet Peeters een theorie op hoe de moordaanslag met man en macht in de doofpot werd gestopt en hoe deze werd Van Beurden maakte in 1874 nog een foto ter nagedachtenis aan het verblijf van de koning in Tilburg, namelijk van de gedenknaald die in dat jaar op de plaats van het sterfhuis was opgericht. Alleen de foto van het huis en die van de gedenknaald werden in de handel gebracht en waren te verkrijgen in de fotozaak van Van Beurden en bij M.M. Couveé te ’s-Gravenhage. De foto van de sterfkamer mocht volgens de Tilburgsche Courant van 2 maart 1873 ‘zonder toestemming der Commissie van Beheer niet in den handel gebragt worden’. Van Beurden heeft de foto’s aangeboden aan de twee zonen van koning Willem II, koning Willem III (1817-1890) en zijn broer prins Hendrik (1820-1879).

Naar aanleiding van dit geschenk kreeg Van Beurden het predicaat hofleverancier toegekend, eerst op 27 september 1874 door prins Hendrik en op 21 oktober 1874 nogmaals door koning Willem III. Er werd dus door de Koninklijke familie veel waarde gehecht aan deze foto’s.

Frankenhoff de intendant van de koning

In de bronnen wordt amper aandacht geschonken aan de hechte band die Willem II met zijn intendant Johannes Nicolaas Frankenhoff (1805-1862) moet hebben gehad. De relatie tussen Willem II en de familie Frankenhoff dateert al van 1835.
Toen kocht hij voor 11.600 gulden twee naast elkaar gelegen woningen aan de Markt en de daarachter gelegen lakenververij met opstallen en percelen van Arnolda Castelijns (1770-1836), de weduwe van Johann Mathias Frankenhoff (1772-1822). Deze woningen werden verbouwd tot één groot woonhuis.
Voor de lakenververij stelde Willem II een vervangende ruimte beschikbaar. Dat blijkt uit een vergunning uit 1840 ‘[...] tot daarstelling van een stoomwerktuig voor het zuiveren en droogen van geverwde wollen stoffen in een locaal toebehoorende aan zijnen koninklijken hoogheid den prins veldmaarschalk.’
De vergunning was verleend aan haar zoon Johannes Nicolaas Frankenhoff, die zijn in 1836 overleden moeder had opgevolgd.
Lakenverver Johannes Nicolaas Frankenhoff werd ook de intendant van Willem II, en na diens dood ‘belast met de Directie der Koninklijke Paleizen en aanhooren te Tilburg.’
Zeker al vanaf 1845 trad hij als ‘particuliere directie’ voor de koning en later voor zijn erven op blijkens de vele uitgavenposten in het rekeningenboek van Goijarts voor onder andere de lansierskazerne, het oude en nieuwe paleis en de vele boerderijen. Uit notariële akten uit de periode 1853-1859 blijkt dat hij in Tilburg gemachtigde was in de vereffening van de nalatenschap van koning Willem II.

Volgens de bekende plattegrond van het ‘oude paleis’, woonde hij in 1849 in het rechtergedeelte van het gebouw en had daar een woon-, slaap- en kelderkamer. Hij kon via het ‘receptiekamertje’ naast de eetzaal ook bij de persoonlijke vertrekken van Willem II komen.

Johannes Nicolaas Frankenhoff was in 1832 gehuwd met Maria Anna Theresia Lombarts (1807-1875), dochter van Antonius Franciscus Lombarts (1761-1821) en Barbara Agnes Joseph Pollet (1784-1858). De familie Pollet was de rijkste lakenfabrikantenfamilie van Tilburg. Barbara Pollet leverde ook de

Bron: Ronald Peeters (1953) is historisch onderzoeker en publicist erfgoed Tilburg, voormalig gemeentearchivaris bij Regionaal Archief Tilburg en voormalig hoofd Stadsmuseum Tilburg. Hij publiceerde een groot aantal boeken en artikelen over Tilburg e.o. Voor een overzicht zie www.historietilburg.nl/over-ons.

Digitalisering en Wiki opmaak: Terry van Erp