Molen
In Raamsdonk is er in de 14e eeuw voor het eerst een vermelding van een molen in ‘Tambacht van Raemsdonck’. Verderop in de tijd worden de gegevens wat uitgebreider.
In 1548 zou ene Adriaan Simonszn in het dorp een rosmolen pachten. Op 23 mei 1570 werd voor de erfpachtsom van zes pond een windbrief [1] (het recht om een molen te mogen bouwen en exploiteren) voor een wind- en rosmolen verstrekt aan Wouter Wouters uit Waspik.
En eind zestiende eeuw heeft Cornelis Corneliszn. Pauwels de molen in bezit gehad die hij had gekocht van Jacob de Meulenaer. Cornelis Corneliszn. Pauwels was de vader van Hendrick Corneliszn. Maes. [2]
In 1624 liet prins Frederik Hendrik van Oranje rond de molen verdedigingswerken aanleggen en werd de molen als uitkijkpost gebruikt. Dat jaar begon het Spaanse Beleg van Breda en had belegeraar Spinoza in de regio, met name in Rijen, een legerkamp met 18.000 soldaten.
Op 24 januari 1680 werd voor de erfpachtsom van 15 pond een windbrief verstrekt aan Nourits Coninckx voor een grutmolen.
Op 1 augustus 1674 raasde er een tornado over Nederland die en spoor van vernielingen achterliet. (Met de kanttekening m.b.t. de tornado dat de ooggetuigenverslagen niet spreken over een slurf.) [3]
Waaronder ook veel schade aan molens. De korenmolen “nooit gedagt” te Woudrichem was omgevallen en Hendrick Hermans Maes een molenaar uit Raamsdonk kocht samen met Dirck Leenderts van er Lint een meester timmerman uit Dordrecht ieder de helft van de molen om weer op te bouwen. [4]
Echter de korenwindmolen in Raamsdonk was ook omgeslagen e.e.a. blijkt uit een verklaring van Elisabeth Hendricx weduwe van Jan Jansen van Loon die in september 1674 de helft van de Koren en Rosmolen prelegateert aan haar zoon Jan Jansen van Loon de andere helft blijft in haar bezit, voorwaarde voor haar zoon is ” tot het wederom opstellen van de omgeslagen molen en rosmolenwerf ” ook de helft van alle kosten komt dan voor zijn rekening. [5]
Elisabeth ( Lesken ) Hendricx was een dochter van Hendrick Corneliszn. Maes en Huijbertje Peeters. [6]
Hendrick Corneliszn. Maes was ook molenaar en had de molen vanaf 1601 tot zijn overlijden in 1611 in bezit, zijn twee dochters Lesken en Lijntjen zijn in 1636 nog de enigste erfgenamen, moeder Huibertje Peeters was inmiddels voor de derde keer gehuwd met Aert Hendricx (molenaar) en bij de erfdeling in 1636 bepaald Huijbertje Peeters dat haar dochter Lijsken uiteindelijk de Korenmolen en toebehoren zou erven echter stond daar wel tegenover dat ze borg moest staan voor de pacht van het huiske en de molen voor haar zwager Herman Jansen van Rhijnberck die met haar zus Lijntjen Hendrcx Maes was gehuwd. [7]
Op 14 november 1707 werd voor een grutmolen aan de westkant van het dorp voor 18 pond een windbrief verstrekt aan Gerrit van Seters, een in Geertruidenberg wonende korenmolenaar.
In maart 1770 nam Bastiaan Marceliszn Holster, in Elshout reeds eigenaar van een rosmolen, de molen over voor 8600 gulden. Zijn zoon Bastiaan erfde de windmolen, trouwde met Maria Knaap en werd op 6 oktober 1796 schout van Raamsdonk; daarnaast bekleedde hij enkele bestuurstaken onder de Bataafse Republiek. Zijn dochter Cornelia volgde hem op als molenaar en erfde later het molenhuis, de korenmolen, de rosmolenwerf en een akker, alles ter waarde van 13.000 gulden.
Tussen 1811 en 1832 staat als eigenaar Corns Janse Knaap, bouwman volgens het kadaster onder nr. G(1)383
- Constructie:
- romp: gesloten voet
- kruiwerk: zetelkruier
De standaardmolen raakte in verval en werd in 1904 vervangen door een stellingmolen, eigendom van Bastiaan de Vries uit Raamsdonk. De nieuwe molen is gebouwd door H. van Hoorn uit Oosterhout ter vervanging van een gesloopte standerdmolen.
De molen was voorzien van zelfzwichting zonder doorboorde as, en zelfkruiing met twee windrozen op de kap. Na enkele jaren werden de zelfzwichting en zelfkruiing vervangen door zeilroeden en normale staart.
Al na ongeveer vijf jaar werd de molen omgebouwd naar een molen met buitenkruiwerk, met staart en schoren, wellicht na de verkoop van de molen in 1909.
- Constructie:
- romp: ronde bovenkruier
- kenmerken: Stenen molen, geasfalteerde houten kap, ijzeren stellingschoren
- kruiwerk: zelfkruier
- vlucht / rad: 89 voet, zelfzwichting en zelfkruiing / Later zeilroeden en normale staart
- inrichting: 3 koppel maalstenen
Al na vijf jaar werd de molen omgebouwd naar een molen met buitenkruiwerk. In de nacht van 12 op 13 november 1939 brandde de molen uit, waarbij de mogelijke oorzaak lag bij de hulpmotor, een 22 pk benzinemotor. [8] De verzekering dekte de schade en de molen werd weer hersteld. [9] In 1944 werd de molen, toen eigendom van Dirk de Bruijn, opgeblazen door Duitse soldaten.
Wat slechts herinnert aan de molengeschiedenis van Raamsdonk is de naam Molenstraat.
Na de omnummering in 1949 is de locatie van de molen Raadhuisstraat 41 (voorheen B68).
Bron digitalisering en Wiki opmaak: Terry van Erp
Geraadpleegde literatuur:
- "De molenaar en zijn windmolens in de Langstraat", Jan Rosendaal, in De Klopkei 1996-2 (tijdschrift van de Heemkundige Kring "De Erstelinghe", Waalwijk).
- Archief Tilburg
- molendatabase.org
- ↑ het recht om een molen te mogen bouwen en exploiteren
- ↑ Aanvulling G.P. Maas
- ↑ KNMI
- ↑ Gerard van der Schrier en Rob Groenland, De zomerstorm van 1674
- ↑ Aanvulling G.P. Maas
- ↑ Aanvulling G.P. Maas
- ↑ Aanvulling G.P. Maas
- ↑ De 5 Rivieren, 13 nov. 1936: "In den afgeloopen nacht is een graanmolen te Raamsdonkdorp bewoond door den heer D.N. (M) de Bruin totaal afgebrand. In den molen was een groote hoeveelheid graan opgeslagen."
- ↑ Zierikzeesche Nieuwsbode, 13 nov. 1936: "Donderdagnacht is door onbekende oorzaak de graanmolen te Raamsdonk (dorp) bewoond door den heer D.N. de Bruin totaal uitgebrand. In den molen was een groote hoeveelheid graan opgeslagen. Verzekering dekt de schade."