Het ontstaan en de ontwikkeling van Raamsdonk tot 1421

Grote of Zuid-Hollandse Waard

Het ontstaan en de ontwikkeling tot 1421

Het ontstaan, de groei en de ontwikkeling van Raamsdonk is niet los te denken van die van de streek tussen Geertruidenberg en Waalwijk, een gedeelte van de Langstraat dus.

Het allereerste begin

In de ijstijd bestond de bodem uitsluitend uit zand. Na geruime tijd zetten de eerste venen zich op deze bodem af, waarna in de loop der eeuwen het hele gebied ten zuiden van de Maasloop zich tot veengebied ging ontwikkelen. Uitgestrekte veenmoerassen met honderden veenstroompjes naar het noorden toe gaven het landschap een woest uiterlijk. Het veen kon in die duizenden jaren tot zo’n vijf meter hoog groeien.

Eerste vermelding

In dit moerassig gebied ontstonden langs en op de hoge zandrug nederzettingen, veendorpen. De oudste ontginningen in de Langstraat vonden vanaf 1000 na Chr. plaats vanaf de zuidoever van de Maasloop. Rond de 12^e en 13^e eeuw ontstonden langs deze zandrug de dorpen Raamsdonk, Waspik, Capelle en Besoyen. In het onafzienbare moerasgebied moest een onafgebroken strijd gevoerd worden tegen het water.

Omstreeks 1230 werd op de zuidelijke grens tussen Holland en Brabant de “Heidijk” aangelegd, als onderdeel van de bedijking van de Grote of Zuid-Hollandse Waard.

Ambachtsheren

Het wapen is in vergelijkbare vorm sinds de 14e-eeuw al in gebruik. Jan van Raemsdonc voerde al een dergelijk wapen. Waarom Van Raemsdonc voor dit symbool, een zwart schild met daarop twee zilveren handschoenen, gekozen heeft is onbekend.
In de 17e eeuw, en daaropvolgende tijd, werd het wapen ook als heerlijkheidswapen gevoerd. In 1751 is er een zegel gebruikt waarop het wapen gekroond werd door een vijfbladige kroon.

Akte van 25 januari 1317: Willem, graaf van Henegouwen geeft het ambacht Raamsdonk in leen aan Claes Gerritz. van Wieldrecht. In de 13de en 14de eeuw is er sprake van de ambachtsheerlijkheid Raamsdonk, waarvan zeker in 1374 en in 1377 Willem van Raemsdonc ambachtsheer was. In de 14de eeuw wordt ook een Jan van Raamsdonk genoemd, die een charter bekrachtigde met een zegel, waarin het wapen van Raamsdonk met twee paalsgewijs geplaatste handschoenen voorkomt.

De heerlijkheden

Raamsdonk bleef ook in de 17^de en 18^de eeuw een eigen heerlijkheid. Reeds vóór 1300 werd het een eigen parochie, die aan de H. Lambertus, later aan de H. Bavo was toegewijd. Omstreeks 1273 zou de grondheer de rechten hebben overgedragen aan de bisschop van Luik. Er is wel vermoed, dat het bedehuis in Raamsdonk in de 8^ste of 9^de eeuw zou zijn gesticht, maar zekerheid daarover bestaat er niet.

Blazoen

De beschrijving van het wapen van de voormalige gemeente Raamsdonk luidt als volgt:

In zwart twee paalsgewijs geplaatste handschoenen van zilver. Het schild gedekt door een gouden kroon van 15 paarlen.

De ramp

Het hoofdmiddel van bestaan in Raamsdonk en de Langstraatse dorpen vormde de turfwinning. Nagenoeg de gehele bevolking leefde van de turfwinning of het vervoer daarvan per schip. De uitmoering van het met dijken omgeven gebied leverde gevaar op, vooral als de turf direct bij de dijken gestoken werd. Daarbij kwam dat als gevolg van onenigheid tussen de graaf van Holland en de hertog van Brabant over het bezit van de streek en de Hoekse en Kabeljauwse twisten, het onderhoud aan de dijken op een laag pitje was komen te staan.

Het ontstaan van de Bieschbosch

Toen in de nacht van 17 op 18 november 1421 een geweldige storm ons land teisterde, werd de rekening dan ook gepresenteerd. Verschillende dijkdoorbraken veroorzaakten grote overstromingen. De Grote of Zuid-Hollandse Waard werd grotendeels door de vloed verzwolgen.
De Biesbosch met zijn killen en kreken ontstond.

St. Elisabethsvloed

Raamsdonk werd ook getroffen door de St. Elisabethsvloed van 1421, waardoor vele huizen, die rondom de kerk stonden verloren zijn gegaan. Of de kerk behouden bleef, is niet bekend; in elk geval bleef de toren, die uit omstreeks 1300 stamt, staan.

Geloof en kerken

In de tijd van de hervorming, reeds in 1609, vielen vele inwoners van Raamsdonk van het katholieke geloof af. Van degenen, die katholiek bleven, verhuisden er velen. Het aantal katholieken nam later weer toe, maar zij moesten het zonder kerk, die in hervormde handen was overgegaan en zou blijven, stellen, en eveneens zonder pastoor.

Zij waren toen aangewezen op de parochie van Waspik, tot in het jaar 1787. Met toestemming van de Staten van Holland mochten zij een kerkhuis bouwen. Er werd toen ook weer een pastoor benoemd.

Bron digitalisering en Wiki opmaak: Terry van Erp