Vadem
Een vadem of vaam is een oude lengtemaat, die vooral werd en wordt gebruikt om de waterdiepte aan te duiden. Het eenheidssymbool is ftm, van het Engelse fathom. Een vadem is de spanwijdte van de armen van een niet te kleine volwassen man, thans gestandaardiseerd op 6 voet, dus 1,8288 meter. Ook is bekend de Rijnlandse vadem van 1,88 meter. Modern gebruik in de Zeevaart; 1 Vadem = 1/1000 x Zeemijl = 1,852 meter.
De vadem is een zeer oude maat. Reeds in Handelingen 27:28 wordt hij gebruikt om de waterdiepte te meten. Dat is begrijpelijk als men bedenkt hoe de diepte gemeten werd. Men liet lood aan een touw in het water zakken en daarna werd het touw tussen de uitgestrekte armen afgepast ("opvamen"). Dat leverde direct de diepte in vadems. Op sommige Admiraltykaarten wordt de diepte nog steeds in vadems uitgedrukt.
Zeemans-woordenboek
vadem, zelfstandig naamwoord: Maat, waarby al de lijnen by het zeewezen in gebruik gemeten worden. Twintig vademen touw. Op die plaats is de diepte twintig a dertig vademen. Groote vademen (van 1,884 el), Middelbare vadem (van 1,698 el). Kleine vadem (van 1,570 el), Fransche vadem (van 1,624 el), Deense vadem (van 1,884 el), Griekse V- (van 1,758 el), Engelsche vadem (van 1,829 el), Zweedsche vadem (van 1,782 el), Spaansche vadem (van 1,674 el), Portugeesche vadem (van 1,627 el), Napelsche vadem (van 1,624 el), Russische vadem (van 1,832 el). Ende het dieploot uytgeworpen hebbende, vonden sy twintig Vademen. Handel. XXVII, 28. De diepte op alle vaarwaters is by vademen afgeteekend. Aldaar de wal tot op acht vademen aanloopende, moeten wy wenden.[1]
VOC
Dikwijls werd één vadem afgekapt tot zes voet (6 x 0,2831 m). Zo rekende men in die tijd een Amsterdamse of Nederlandse vadem als zijnde 1698 mm.[2][3] Men sprak van een 'vadem hout', zijnde een stapel hout van 6 voet in het vierkant.
Trivia
- De Amerikaanse schrijver Mark Twain heeft zijn pseudoniem ontleend aan dieptemetingen. De naam is jargon voor "markering twee" wat zoveel wil zeggen als "twee vadem waterdiepte". Hij had jaren op de Mississippi gevaren.
- De Breeveertien (‘De brede Vierthijn’) [4] is een uitgestrekte vlakte in de Noordzee van ongeveer veertien vadem diep.
Zie ook
- Aapfactor of aapindex
- ↑ lemma vadem in: Jacob van Lennep, Zeemans-woordeboek, 1856
- ↑ Amsterdamse vadem VOCsite.nl, bezocht 6-8-2012
- ↑ Woordenboek der Nederlandsche Taal. Vadem — vaam — 3) De Amsterdamsche vadem is 1,698 meter
- ↑ DBNL, Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde. Jaargang 111 · dbnl. DBNL. Geraadpleegd op 19 mei 2022.
