Storm van 1 augustus 1674
De zomerstorm van 1 augustus 1674 was een uitzonderlijke weersituatie die in Noordwest-Europa grote schade aanrichtte door onder meer zware onweersbuien, hagel en windstoten. De storm trok vanuit het huidige Noord-Frankrijk ruwweg noordwaarts over België en Nederland tot aan Noord-Duitsland. Het resulteerde in tal van ingestorte gebouwen, vele slachtoffers en een ontwricht maatschappelijk leven. In de stad Utrecht ontstond de grootste schade. Daar richtte een tornado een enorme ravage aan. [1]
Nederland
Tegen 7 uur 's avonds kwam het stormfront bij de stad Utrecht aan. Het bekendste bouwwerk dat in de stad door een tornado werd beschadigd was de Domkerk. Het middenschip van deze kerk stortte in. Van vier andere kerkgebouwen stortten torens in. Overige beschadigde bouwwerken waren onder meer huizen en meerdere molens. Bomen raakten beschadigd of waaiden om, en vele mensen lieten het leven door instortingen. Door sommigen werd de ramp gezien als straf van God voor de katholieke inrichting van de kerk tijdens de Franse bezetting. Kort na de ramp kreeg Herman Saftleven opdracht van het Utrechtse stadsbestuur een serie gedetailleerde tekeningen te maken van de verwoestende tornado met de gevolgen.
In de Opregte Haarlemsche Courant|Oprechte Haerlemse Saterdaegse Courant verscheen het volgende bericht:
Uytrecht den 2 Augusti. Gisteren avont ten half achten ontstont hier een schrickelick onweer, dat tot half negen toe duurde; doch het slimste was gedaen in een quartier-uurs: den hemel stont gedurigh in licht en vlam, en 't was schrickelick den donder en vreesselycke winden te hooren, dat verselt wierdt met het nederstorten van schoorsteenen, daecken, gevels ende toornen, dat ieder een ongemeene verbaestheyt aenbracht, en dat heeft veele van een aertbevingh doen spreecken: de kerck van den Dom tot het choor toe lagh met pylaren en al ten half achten al onder de voet als een puynhoop, sonder dat de Domtoorn eenigsints beschadigt is [...]
In de directe omgeving van de stad Utrecht werden ook diverse plaatsen getroffen; in Vleuten, Jutphaas, Bunnik, Houten en IJsselstein stortten kerktorens in. In andere gebieden in huidig Nederland waren er door de storm ingestorte kerken in onder andere Hellouw, Asperen, Hippolytushoef en Den Ilp. Op grote schaal werden huizen verwoest in Hilversum en Landsmeer. In onder meer Amsterdam werden schepen losgeslagen of vergingen.
Nageschiedenis
Diverse schrijvers vermeldden het schrickelik tempeest uitgebreid in hun dagboek. De koopman Gerrit Jansz. Kooch schreef kort na de storm een rijmdicht in 139 coupletten over de storm met een beschrijving van de schade in vele plaatsen. [2]
De Engelse diplomaat Sir William Temple maakte de storm mee en schreef er een kort verslag over. Dit verslag is door de Engelse schrijver Daniel Defoe opgenomen in een boek waarin hij een andere storm beschrijft, de Decemberstorm 1703. [3]
In de stad Utrecht bleven de puinhopen van de Domkerk meer dan een eeuw liggen. In 1979 schreef Thea Beckman het jeugdboek 'Stad in de storm' over Utrecht en de tornado. In 2018 bracht de Utrechtse band Bloodgod het nummer 't Schrickelik Tempeest uit, eveneens geïnspireerd door de verwoestende storm. [4]
Bronnen
- Gerard van der Schrier en Rob Groenland, De zomerstorm van 1674, in: Meteorologica jaargang 16, no. 2, juni 2007, blz. 4-9.
- Het Utrechts Archief, 1 augustus 1674: Tornado treft de Domkerk
- KNMI, Hoe de Domtoren een verwoestend noodweer overleefde, 23 juni 2016
- ↑ Met de kanttekening m.b.t. de tornado dat de ooggetuigenverslagen niet spreken over een slurf.
- ↑ Gerrit Jansz. Kooch, Hollans Orkaen
- ↑ The Storm-Daniël Defoe
- ↑ Yelle Tieleman, Utrechtse metalband maakt song over de puinhopen van de Domkerk. www.ad.nl. Persgroep Nederland (13 mei. 2018). Geraadpleegd op 19 mei 2018.
