Kruisverenigingen en EHBO
Vanaf 1900 bestonden er in Nederland reeds afdelingen van het Groene Kruis. Toen men in 1909 een afdeling van het seculiere Groene Kruis in Noord-Brabant wilde oprichten, verzetten Rooms-Katholieke notabelen zich daartegen. Deze wensten een eigen organisatie. In Limburg werd daarom in 1910 op initiatief van Charles Ruijs van Beerenbrouck het Katholieke Groene Kruis opgericht. In 1916 werd in Noord-Brabant, omdat de oprichting van een neutrale organisatie werd tegengewerkt door de katholieke geestelijkheid, het Wit-Gele-Kruis opgericht, een kruisvereniging op het gebied van zieken- en gezondheidszorg. Het wit en geel zijn een verwijzing naar de pauselijke kleuren, zoals die ook de vlag van Vaticaanstad voorkomen. Van oorsprong was in katholieke gewesten de zorg grotendeels in handen van congregaties. Bij het Wit-Gele-Kruis speelden, naast leken, dan ook religieuzen en dan met name congregatiezusters een belangrijke rol. In 1923 werd de Nationale Federatie het Wit-Gele-Kruis opgericht en werden de activiteiten naar heel Nederland uitgebreid.
Op 5 januari 1930 schreef pastoor Leon van Heeswijck een brief aan de Zeer Eerwaarde Mère Superieur van de Zusters van Schijndel met daarin het verzoek om een wijkverpleegster: “Ik wil U gaarne herinneren aan de toezegging mij gedaan in 1928 met betrekking tot een Zuster-verpleegster, op welke wij zitten te wachten voor de oprichting van het Wit-Gele Kruis. Raamsdonk stond toen, meen ik, no. 4 of 5 op het aanvraaglijstje. Ik hoop dat we nog in den loop van dit jaar deze gediplomeerde Zuster-verpleegster in Raamsdonk mogen begroeten.”
Tien dagen later kreeg de pastoor een nogal teleurstellend antwoord van de algemeen overste: “Gaarne zouden we reeds dit jaar een gediplomeerd Zuster geven, maar het is ons werkelijk onmogelijk. Binnenkort begint echter weer een cursus voor verpleegsters en als die cursus geëindigd is hopen wij U te kunnen helpen.” Het zou echter nog jaren duren en pas in 1938 waren de zusters ook actief in de wijkverpleging. Op 6 februari 1938 vond in Raamsdonk een vergadering plaats tot oprichting van het Wit-Gele Kruis. De meeste huisgezinnen traden toe als lid. Als eerste wijkverpleegster in Raamsdonk werd zuster Coletta aangesteld; zij werd later opgevolgd door zuster Alphonsa. In de loop van dat jaar werd er een consultatiebureau gevestigd bij de Zusters. De Waspikse huisarts R. Wijffels, die ook medisch adviseur was van het Wit-Gele-Kruis, werd verbonden aan het bureau.
Van 1939-1949 was ook de Katholieke Nationale Bond voor Eerste Hulp bij Ongelukken bij het Wit-Gele-Kruis aangesloten. De vrijwillige eerste hulp komt uit Engeland. De arts John Furley richtte in 1877 een organisatie op om mensen op te leiden voor een EHBO-diploma. In 1893 was het in ons land ook zover en werd de Vereniging Eerste Hulp Bij Ongelukken opgericht. In 1906 werd Zeeland getroffen door een watersnood. Een jaar later leed het schip ‘Berlin’ schipbreuk bij Hoek van Holland. De hulpverlening bij deze rampen verliep niet goed. Prins Hendrik, echtgenoot van Koningin Wilhelmina, wilde dat de hulpverlening verbeterde door meer samenwerking tussen EHBO-verenigingen en door uniforme cursussen. In 1909 werd het Oranje Kruis opgericht. In de twintigste eeuw was het patroon dat organisaties werden opgericht naar geloofsrichting of maatschappelijke oriëntatie (verzuiling). Zo ontstond in 1949 de Koninklijke Nationale Bond voor EHBO, die later verder ging onder de huidige naam: Nationale Bond EHBO. Deze grote landelijke organisatie van vrijwilligers in de eerste hulp telt honderden verenigingen, waaronder EHBO-vereniging Dongemond.
Begin juni 1959 opende burgemeester J. Prinssen het nieuwe Groene-Kruisgebouw in de Meidoornstraat te Raamsdonksveer. Het gebouw kwam tot stand met een gift van het Rampenfonds en de opbrengst van een bazar. In de Waalwijkse en Langstraatse krant ‘De Echo van het Zuiden’ van 5 juni 1959 staat een verslag van de opening: ‘(…) Nadat de burgemeester de deur had geopend met de sleutel, die Zr. C.Z. Bosselaar hem overhandigde, releveerde de voorzitter van het Groene Kruis, dr. J. Pos, het 45-jarig bestaan van de vereniging. Er werd begonnen met 45 leden; nu telt de afdeling er 525. Burgemeester Prinssen getuigde van zijn waardering voor ’t werk van het Groene Kruis en sprak zijn hartelijke gelukwens uit. Namens het Rampenfonds voerde de heer W. Geleedst uit Den Haag het woord. Verder spraken de heren L.C. Klijn, voorzitter van het Wit-Gele Kruis te Raamsdonk-dorp, C. Sneep uit Utrecht, de enige nog in leven zijnde oprichter van de Veerse afdeling, mevr. Dokter C.H. Kuit uit Tilburg, dokter J. Verster uit ’s-Gravenmoer namens de Prov. Bond Het Groene Kruis, de architect, de heer Oostelander en tot slot de heer B. Kramer, voorzitter van het bazarcomité. Het nieuwe gebouw heeft een wachtkamer, een bovenkamer, zusterkamer, dokterskamer en een desinfectieruimte. De conciërge zal de bovenwoning in gebruik nemen.’
Het Nationale Wit-Gele-Kruis fuseerde in 1978 met het protestants-christelijke Oranje-Groene Kruis en het seculiere Groene Kruis tot de Nationale Kruisvereniging (NK), waarna de in 1967 opgerichte Stichting Samenwerkende Landelijke Kruisverenigingen geliquideerd werd. Vanaf 1985 dachten de besturen van de Nationale Kruisverenigingen en de Centrale Raad voor Gezinsverzorging over samenwerking. In 1990 ontstond zo de Landelijke Vereniging voor Thuiszorg die wijkverpleging en gezinszorg samenbracht.
Tekst: Terry van Erp
Bronnen
- Katholiek Documentatie Centrum, archiefnummer 905;
- Wikipedia.
