Hieronymus Carl Friedrich von Münchhausen

Uit Wiki Raamsdonks Historie
Versie door Colani (overleg | bijdragen) op 16 mei 2022 om 08:47

Hieronymus Carl Friedrich Freiherr von Münchhausen (* 11 mei 1720 in Bodenwerder; † 22 februari 1797 ibid.) was een Duits edelman uit het keurvorstendom Brunswijk-Lüneburg. De verhalen van Baron Münchhausen worden aan hem toegeschreven.

Reproductie van een hedendaags portret van Baron von Münchhausen in het uniform van zijn kurassiersregiment in Riga, Letland. Plaats: Münchhausen Museum Bodenwerder


Leven

Het herenhuis dat bekend staat als kasteel Münchhausen, waar Hiëronymus werd geboren en waar hij stierf
Münchhausen vertelt verhalen onder vrienden
Kirche Pernigel (Liepupe) (2012)
Münchhausens rit met de kanonskogel - Tekening door August von Wille
Porseleinen figuur van de porseleinfabriek Fürstenberg
Münchhausen trekt zich uit het moeras - tekening van Theodor Hosemann
Münchhausen's Grote Overrok - Tekening door Gustave Doré

De als Leugenbaron beroemd geworden verteller behoort tot de zogenaamde zwarte lijn van het adellijk geslacht Münchhausen, waarvan de belangrijkste vertegenwoordiger tijdens zijn leven geenszins hijzelf was, maar de keurvorst van Brunswijk-Lüneburg minister-president Gerlach Adolph von Münchhausen (1688-1770).

Hieronymus was een van acht kinderen en werd geboren in het landhuis van een landgoed in Bodenwerder dat bekend staat als kasteel Münchhausen. Zijn vader was de luitenant-kolonel der cavalerie Georg Otto von Münchhausen (1682-1724), heer van de heerlijkheden Rinteln en Bodenwerder, die op zijn beurt een achterkleinzoon was van de huurlingenleider Hilmar von Münchhausen. Zijn vader stierf toen Hieronymus slechts vier jaar oud was; zijn moeder, Sibylle Wilhelmine von Reden uit Hastenbeck (1689-1741), voedde hem op.

Naar adellijk gebruik ging Hieronymus op 13-jarige leeftijd naar het Brunswijkse hof in Wolfenbüttel. In 1737 werd hij page van hertog Anton Ulrich van Brunswijk-Wolfenbüttel, de toekomstige echtgenoot van Anna Leopoldowna, een nicht en aangewezen opvolgster van tsarina Anna van Rusland. Anton Ulrich moest zich bewijzen in de Russische aristocratie, verbleef reeds in Sint-Petersburg en diende in het leger. Münchhausen reisde in december 1737 naar Rusland, waar hij in februari 1738 aankwam. Naar alle waarschijnlijkheid volgde hij zijn meester in de Russisch-Oostenrijkse Turkse oorlog (1736-1739) in dezelfde maand. Sommige van de sterke verhalen die aan hem worden toegeschreven zijn gebaseerd op deze oorlogszuchtige conflicten. Het sterke verhaal van de beroemde "rit op de kanonskogel" heeft waarschijnlijk de belegering van de Ottomaanse Krim-vesting Ochakov door de Russische opperbevelhebber von Münnich als achtergrond.

In 1739 werd Münchhausen door tsarina Anna Ivanovna benoemd tot vaandrig bij de Russische "Brunswijkse Cuirassiers", waarvan de regimentscommandant Anton Ulrich was. De kurassiers werden in Riga gelegerd en namen vervolgens deel aan de Russisch-Zweedse oorlog (1741-1743), waarschijnlijk met Münchhausen.[1] In 1740 werd Münchhausen bevorderd tot luitenant.[2] Onder zijn beschermheer beloofde zijn carrière een glansrijke te worden, want in hetzelfde jaar - na de dood van tsarina Anna - werd de zoon van Anton Ulrich, die toen net geboren was, benoemd tot tsaar van Rusland als Ivan VI. Maar aan alle hoop van de Guelphs en hun gevolg kwam abrupt een einde door een gewelddadige troonswisseling toen Anna's nicht Elizabeth, dochter van Peter de Grote, in 1741 de één jaar oude Ivan ten val bracht en hem en zijn familie voor vele jaren gevangen nam. Münchhausens leven is sindsdien overschaduwd door het lot van Anton Ulrich. Hoewel hij de staatsgreep heelhuids overleefde - vermoedelijk omdat hij op dat moment in Finland vocht - liep zijn carrière, die nog maar net begonnen was, op niets uit: hij moest een heel decennium - tot 1750 - wachten op verdere bevordering tot Ritmeester. De garnizoensstad Riga werd zijn hoofdverblijfplaats gedurende deze jaren. Deze Riga jaren hebben waarschijnlijk invloed gehad op zijn bekwaamheid als verteller, want in de Duits-Baltische aristocratische vriendenkring vertelde men graag uitbundige en fantasierijke verhalen.

Hij werd herhaaldelijk uitgenodigd door zijn vriend, de Baltische edelman Georg Gustav von Dunten, op diens landgoed bij het toenmalige Livonische, nu Letse stadje Ruthern (Dunte), waar zij beiden op eendenjacht gingen. Het was in een van de taveernen van de stad dat Münchhausen voor het eerst actief zou zijn geworden als verteller. Op het landgoed van von Dunten leerde de baron ook diens dochter Jacobine von Dunten (* 1726? in Dunte; † 1790 in Bodenwerder) kennen, met wie hij vervolgens op 2 februari 1744 trouwde in de kerk van het nabijgelegen dorp Pernigel (tegenwoordig: Liepupe).

In 1750 nam Münchhausen afscheid, keerde terug naar Duitsland en bracht nog 40 jaar door met zijn vrouw, kinderloos, op het geërfde landgoed in Bodenwerder aan de Weser. Hij leidde het leven van een landheer, die zijn landgoed bebouwde, omging met zijn buren en zijn favoriete tijdverdrijf de jacht was. Onder zijn vrienden begon zijn talent voor het vertellen van verhalen geleidelijk aan beroemd te worden. Gasten kwamen naar Bodenwerder, zelfs van ver weg, om fabelachtige verhalen te horen, waaronder mogelijk de Kasselse museumdirecteur Rudolf Erich Raspe. De eerste drie van deze verhalen werden in 1761 gepubliceerd door graaf Rochus Friedrich zu Lynar, wiens broer Moritz Karl ooit de minnaar van hertog Anton Ulrichs vrouw Anna Leopoldowna was geweest in hun tijd samen in Sint Petersburg; Rochus Lynar was in 1749 gezant in Sint Petersburg en vervolgens gouverneur in Oldenburg van 1752 tot 1765; niet al te ver daar vandaan, in Daren (tegenwoordig het district Vechta), woonde Münchhausens zuster Anna von Frydag, waar zij elkaar misschien weer hebben ontmoet.

Na de dood van zijn vrouw in 1790 maakte de oude Münchhausen zijn petekind, de pas 17-jarige dochter van majoor von Brunn uit Polle, het hof: op 12 januari 1794 trouwde hij met de 20-jarige Bernhardine Brunsig von Brunn. Kort na het huwelijk, was er een serieuze breuk. De 73-jarige baron heeft de scheiding aangevraagd wegens echtelijke ontrouw. Het huwelijk eindigde in een sensationeel en ruïneus echtscheidingsproces dat drie jaar duurde. De baron verloor daardoor bijna zijn hele fortuin. In 1794 moest hij daarom het landgoed Bodenwerder formeel afstaan aan zijn neef Wilhelm, maar bleef er wel wonen. Bernhardine von Brunn zou op een reis naar Nederland zijn verdwenen. Daar trouwde zij echter in 1800 met de Nederlandse Drosten Abraham de Both uit Didam.

Een gelegenheidsgast in Bodenwerder, de polymaat en conservator Rudolf Erich Raspe, stal in 1774 munten uit de landgravelijke collecties in Kassel om schulden af te lossen. De diefstal werd ontdekt en Raspe vluchtte naar Engeland.[3] Om aan geld te komen publiceerde hij in 1785 in Londen een serie anecdotes en reisavonturen onder de naam van Münchhausen (zie hieronder), nadat graaf Lynar en een anonieme auteur de eerste Münchhausiades al in respectievelijk 1761 en 1781 hadden gepubliceerd. Raspe's boek werd een enorm succes en werd gevolgd door vier steeds uitgebreide nieuwe edities. In 1786 werden deze verhalen in het Duits vertaald door Gottfried August Bürger, die er nog veel meer avonturenverhalen aan toevoegde. Hoewel deze publicaties Hieronymus von Münchhausen wereldberoemd maakten, bezorgden ze hem de reputatie van "baron van de leugen" en maakten ze hem - in zijn ogen - belachelijk. De woede hierover, samen met zijn late huwelijksavontuur en de daaropvolgende ondergang, hebben de rest van zijn jaren verpest.

De sterke verhalen

De verhalen die aan de Baron worden toegeschreven, behoren tot de traditie van de sterke verhalen die ver teruggaat in de literatuur van de klassieke oudheid (Lucianus van Samosata: Vera historia), het Talmoedische jodendom en de vroege oosterse vertelkunst en die werd voortgezet door de humanistische fazetia en Schwank-verzamelingen van de 15e en 16e eeuw in Duitsland.

Meer dan honderd in totaal worden door de verschillende auteurs aan de Baron toegeschreven (zie literaire behandeling). De bekendste zijn:

  • Munchausen bindt zijn paard op een winternacht vast aan wat hij denkt dat een staak is, maar wat in werkelijkheid de top is van de weerhaan van een kerktoren. Na een sneeuwmelting bungelt het paard aan de kerktoren. Dan schiet Münchhausen met zijn pistool door de halsterriem, zodat het paard eraf valt en hij zijn reis kan voortzetten.
  • Munchausen vangt eenden met stukken spek die aan een lijn zijn gebonden, maar de eenden fladderen dan op en dragen hem door de lucht.
  • Munchausen schiet een lading kersenpitten op de kop van een hert, waarna een boom in zijn gewei ontspruit.Munchausen schiet op kippen met een laadstok.
  • Munchausen jaagt op een haas met acht poten.
  • Munchausen grijpt de muil van een wolf en keert hem binnenstebuiten.
  • Munchausen haalt zijn mes, dat in de sneeuw is gevallen, terug door middel van een bevroren stroom urine.
  • Münchhausen's paard wordt in tweeën gespleten door een hek. Terwijl de baron onwetend met de voorste helft naar de drinkbak rijdt, vermaakt de achterste helft zich in de wei met merries.
  • Munchausen springt met z'n paard door een rijdende koets.
  • Munchausen rijdt op een kanonskogel over een belegerde stad, inspecteert de vijandelijke stellingen en stapt zonder omhaal over op een kanonskogel die in tegengestelde richting vliegt.
  • Munchausen trekt zichzelf en z'n paard aan z'n eigen haren uit het moeras.
  • Munchausen rijdt met zijn paard op een gedekte theetafel zonder het servies te breken.
  • Munchausen gooit z'n zilveren bijl zo ver dat ie op de maan landt. Door middel van een bonenstaak klimt hij omhoog om het te halen.
  • Op een koude winterdag bevriezen de noten in de posthoorn van een koetsier. Later, ontdooit de hoorn in de taverne en laat de muziek horen.
  • Münchhausens vlugge knecht brengt de sultan binnen het uur een fles tokay van Wenen naar Constantinopel.
  • Munchausen rijdt in een door paarden getrokken slee wanneer een wolf zijn paard van achteren aanvalt, het in zijn geheel opeet en vervolgens de taak van het paard overneemt terwijl het vastzit in het harnas.
  • Munchausen wordt aangevallen door een hondsdolle hond, die in zijn overrok bijt. Later vertoont de rok zelf tekenen van hondsdolheid en gaat achter zijn eigenaar aan.

De grap van een groot deel van de verhalen ligt in het feit dat fysische of biologische mogelijkheden ad absurdum worden genomen.

Literaire verwerking

De figuur van Münchhausen en zijn sterke verhalen zijn het onderwerp geweest van vele literaire werken. Bijzonder vermeldenswaard zijn:

Rochus Graaf van Lynar

Al in 1761 publiceerde Rochus Graaf van Lynar in zijn boek De Zonderling drie verhalen voor de zedelijke opvoeding van zijn bedienden, die - hoewel de naam Münchhausen niet wordt genoemd - voor de kenners herkenbaar aan de baron waren toe te schrijven.

Vademecum voor grappige mensen

In 1781 verschenen zestien anekdotes in de mond van een heer "M-h-s-n" in een anoniem gepubliceerd vademecum voor grappige mensen. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, kan het boekje niet met zekerheid worden toegeschreven aan de uitgever August Mylius; met name ontbreekt zijn naam op de titelpagina. Münchhausen zelf, bekend om zijn publiciteitsschuwe teruggetrokkenheid, was bepaald niet enthousiast over de publicatie. In 1783 verscheen een nieuwe editie van het Vademecum, aangevuld met twee verhalen. Sommige van de verhalen in het Vademecum komen reeds voor in de hierboven genoemde oudere leugenverzamelingen.


Rudolf Erich Raspe

De Duitse geleerde Rudolf Erich Raspe, die in Engeland woonde, stelde in de zomer of herfst van 1785 zijn eigen Munchhausen-boek samen, Baron Munchhausen's Narrative of His Marvellous Travels and Campaigns in Russia, gebaseerd op de twee Vademecum-teksten. Hij publiceerde deze verhalenbundel anoniem in december van datzelfde jaar. In april 1786 breidde hij het uit, vooral met de zee-avonturen. In mei en juli 1786, in het voorjaar van 1787 en in 1789 publiceerde hij in Engeland een 3e, 4e, 5e en 6e druk. Daarin heeft hij ook verhalen van Lucian en Engelse oorlogsverslagen opgenomen. Tenslotte volgde een tweede deel in 1792.

Gottfried August Bürger

In september 1786 publiceerde de Duitse dichter Gottfried August Bürger zijn werk Wunderbare Reisen zu Wasser und zu Lande - Feldzüge und lustige Abenteuer des Freiherrn von Münchhausen in Göttingen.[1], die vandaag de dag kan worden beschouwd als de bekendste versie van de avonturen van de Leugenachtige Baron. Het werk is deels een vertaling van Raspe's origineel, deels Bürger's eigen creatie.

Op basis van Raspe's vijfde editie publiceerde Bürger een tweede, uitgebreide editie in de herfst van 1788. Bürger besteedde verder geen aandacht aan Raspe's zesde druk of aan het tweede deel.


Vertalingen en aanpassingen in vreemde talen

Vertalingen, vooral van Raspe's en Bürger's werken, volgden spoedig in andere talen zoals het Frans, Nederlands en Zweeds. Hoewel op de titelpagina's telkens het origineel wordt vermeld, hebben de auteurs en vertalers van de andere talen het werk steevast zelf verder gefantaseerd, aangevuld of veranderd, of verschillende oudere originelen door elkaar gehaald. Van 1786 tot 2013 zijn ongeveer 4000 edities van Münchhausen verschenen, in 100 talen en op een totaal van ongeveer zes miljoen exemplaren.


Verdere bewerkingen

Munchausen maakt 'n salto met z'n paard. Kopergravure uit Lustiges Post- und Reise-Vademecum, 1795

In 1795 wordt een anonieme verzameling anekdotes over Münchhausen gepubliceerd door Oehmigke in Berlijn onder de titel Lustiges Post- und Reise-Vademecum, munteren Reisenden gewidmet von Monsieur Heemkengrypern, gewesenen Kammerdiener des Herrn von Münchhausen, und herausgegeben von seinem lachenden Erben, Polkwitz 1795.[2] Er wordt onder andere verteld hoe Munchausen een paardenrace wint door met het paard een salto te maken (hoofdstuk 7), hoe hij er niet in slaagt vis te kweken door per ongeluk walvissen te kweken (hoofdstuk 9) of van de pannenkoekenstruiken die hij op zijn landgoederen kweekt (hoofdstuk 14).

In 1833 behandelde Ludwig von Alvensleben de belevenissen van Münchhausen Jr. in Der Lügenkaiser. In 1838 publiceerde Karl Leberecht Immermann Münchhausen. Een verhaal in arabesken.[3] In 1895 ging de komedie in twee bedrijven Der Blitzjunge oder Ein zweiter Münchhausen van Fritz Pfudel in première. In 1906 verscheen Münchhausen und Clarissa van Paul Scheerbart.[4], 1912 zijn werk Das große Licht. Een Munchausen Brevier.[5] Tenslotte, in 1933, volgde Carl Haensel met Das war Münchhausen. In 1948 ging het vijfakter Münchhausen van Walter Hasenclever, geschreven in 1934, in première. In 1957 verscheen het drama Onsterfelijke Munchausen van Kurt Frost, en in 2006 De ware leugens van Baron Munchausen van Dirk Seliger en Anke Seliger. In 1969 gaf de Maximiliaanse Vereniging 1600 exemplaren uit als een jaarlijks geschenk voor 1968: Freyherr von Münchhausen: Die Land-Abenteuer met 13 tekeningen van Josef Hegenbarth uit zijn nalatenschap.


Illustraties

  • Münchhausen auf Entenjagd – von Gottfried Franz

    Münchhausen auf Entenjagd – von Gottfried Franz

  • Der Sprung durch die Kutsche

    Der Sprung durch die Kutsche

  • Der Ritt auf der Kanonenkugel

    Der Ritt auf der Kanonenkugel

  • Das Pferd am Kirchturm

    Das Pferd am Kirchturm

  • Das vom Fallgitter halbierte Pferd

    Das vom Fallgitter halbierte Pferd

  • Das Kirschbaumgeweih

    Das Kirschbaumgeweih

  • Der Fuchs springt aus dem Fell

    Der Fuchs springt aus dem Fell

  • Der Löwe und das Krokodil

    Der Löwe und das Krokodil

  • Der Baron im Meer

    Der Baron im Meer

  • Beim Abseilen vom Mond

    Beim Abseilen vom Mond


Films

Sinds 1911 zijn de verhalen van Munchhausen verschillende malen verfilmd, zowel als live-action- als als animatiefilm.

De vroegste filmversie is waarschijnlijk de stomme film Les aventures de Baron du Munchhausen van Georges Méliès uit 1911.


Een vroege Duitse verfilming is de animatiefilm Die Abenteuer des Baron Münchhausen oder: Die Wahrheit über alles uit 1930/1931.


  • Een van de bekendste verfilmingen is de UFA-film Münchhausen uit 1943 met Hans Albers in de titelrol. De scenarioschrijver was Erich Kästner, die alleen onder een pseudoniem mocht schrijven (als Berthold Bürger). Met productiekosten van ongeveer 6,5 miljoen Reichsmark was de technisch ingewikkelde film na Veit Harlans Kolberg de duurste filmproductie uit de nazitijd.
  • De Duitse animator Hans Held produceerde de tekenfilm Avonturen van Baron Münchhausen - Een Winterreis in 1944.
  • Baron Münchhausen (Tsjechisch: Baron Prášil) door Karel Zeman, 1961.
  • Een serie van vijf tekenfilms onder de naam De Avonturen van Munchausen werd geproduceerd door Natan Lerner en Anatolij Solin in 1973, 1974 in de Sovjet-Unie en vervolgens in 1995 in Rusland.
  • De Franse animatiefilmregisseur Jean Image verfilmde de beroemdste avonturen van Munchausen in twee animatiefilms. Der tollkühne Lügenbaron - Münchhausen und seine cunning pranks (1979) valt vooral op door de nasynchronisatie, waarbij Harald Juhnke zijn stem leende aan Münchhausen. In 1983 verfilmde Image een tweede deel onder de titel Das Geheimnis der Seleniten, dat handelt over Münchhausens eerste en tweede reis naar de maan.
  • De tweedelige Sovjet-televisiefilm Just That Munchausen van Mark Sacharov uit 1979 met Oleg Jankovski in de hoofdrol is een romantische tragikomedie en een allegorische satire op de late Sovjetmaatschappij. Het scenario van Grigory Gorin is slechts vaag gebaseerd op de sterke verhalen van Baron Munchausen. In de film wordt de Baron geportretteerd als een non-conformistische en compromisloze romantische held die het saaie, saaie en eentonige leven wil opvrolijken met een onuitputtelijke fantasie, onconventioneel gedrag en een scherpe tong. Daarbij stuit hij op onbegrip en afwijzing door de conservatieve samenleving, die hem probeert te berispen en uiteindelijk te vernietigen.
  • In 1988 maakte voormalig Monty Python-lid Terry Gilliam een uitbundige productie onder de titel De avonturen van Baron Munchausen, met in de hoofdrollen o.a. John Neville, Eric Idle, Oliver Reed, Robin Williams en Sting.
  • Op eerste kerstdag 2012 zond ARD een tweedelige filmbewerking van 180 minuten uit onder de titel Baron Münchhausen met Jan Josef Liefers in de hoofdrol.

Comic

Auch die sequentielle Kunst beschäftigt sich mit dem Thema Münchhausen.

  • Münchhausen. Die Wahrheit übers Lügen, Text: Flix, Zeichnungen: Bernd Kissel, Carlsen Verlag, Hamburg 2016, ISBN 978-3-551-76303-7.

Erinnerung an Münchhausen

Fontein in het Münchhausen Museum in Bodenwerder

In besonderer Weise wird des Lügenbarons in seiner Heimatstadt Bodenwerder im Weserbergland gedacht, wo es u. a. ein Münchhausenmuseum und einen Brunnen gibt, der an die Geschichte mit dem halbierten Pferd erinnert. Seit 1997 verleiht die Stadt auch den Münchhausen-Preis für besondere Leistungen auf dem Gebiet der Darstellungs- und Redekunst. Im nahen Kloster Kemnade befindet sich das Grab des Hieronymus in der Münchhausen'schen Familiengruft.

Im lettischen Dunte können heute noch die Schenke, wo Münchhausen seine ersten Lügengeschichten erzählt haben soll, sowie Teile des ehemaligen Landsitzes derer von Dunten besichtigt werden, darunter das restaurierte Forsthaus, die renaturierten Müllerteiche, das als Museum wiedererbaute Gutshaus und die alte Wäscherei. Seit dem 18. Juli 2005 steht im Kaliningrader Zentralpark ein Münchhausendenkmal, das auf Initiative des Klubs der „Enkel Münchhausens“ (Внучата Мюнхгаузена) als Geschenk der Partnerstadt Bodenwerder errichtet wurde. Es stellt Münchhausen beim Ritt auf der Kanonenkugel dar. Ein Münchhausendenkmal samt Kanonenkugel befindet sich auch auf der Festung Bender in Transnistrien, die für sich in Anspruch nimmt, Ausgangs- und Rückkehrort des Kanonenkugelrittes gewesen zu sein.[6]

Der Baron stand überdies Pate für den Begriff der Münchhaus(en)iade, eine literarische Gattungsbezeichnung für prahlerische Lügengeschichten. Die Geschichte, in der sich Münchhausen am eigenen Schopf aus dem Sumpf gezogen haben will, lebt dagegen im Begriff „Münchhausen-Methode“ fort, nach der man sich ohne die im Grunde erforderliche Hilfe von außen durch eigene Kraft aus seiner eigenen Notlage befreit (engl. Bootstrapping). Im Bergsport bezeichnet man so eine Rettungstechnik, sich selbst mittels diverser Seiltechniken aus einer Gletscherspalte zu befreien. Das Münchhausen-Trilemma ist ein Theorem des Kritischen Rationalismus. In der Medizin schließlich wurde Münchhausen Namensgeber für das Münchhausen-Syndrom und das Münchhausen-Stellvertretersyndrom, zwei seltene psychische Störungen. In der Mathematik wurden die Münchhausener Zahlen nach ihm benannt.

Seit 1994 trägt der Asteroid (14014) Münchhausen den Namen des Barons.

Weiter wurde an Baron Münchhausen durch verschiedene Münzen und Briefmarken erinnert:

Briefmarken

 
Ausgabedaten
Nennwert: 0,30 Lats
Ausgabedatum: 1. April 2005
Auflage: 300.000
Druckerei: Joh. Enschede
Niederland
Entwurf: E. Viliama

Zum 250. Geburtstag 1970 brachte die Deutsche Bundespost eine Sondermarke zu 20 Pfennig heraus.

Postzegel 1970 (Duitse Federale Postdienst)

Am 1. April 2005 brachte die lettische Post eine Sondermarke anlässlich des 285. Geburtstages von Münchhausen heraus. Thema der Briefmarke: Die Abenteuer des Münchhausen. Die Marke zeigt Münchhausen mit seinem Jagdhund bei einem Glas Rotwein vor begeisterten Zuhörern.[7] Passend zur Marke ist ein Ersttagsbrief mit Sonderstempel der Münchhausenwelt in Dunte (lettisch: Minhauzena pasaule – siehe Weblinks) erschienen. Am 3. September 2012 gab es in Liechtenstein innerhalb eines Satzes „Helden der Literatur“ einen Wert zu Ehren des Barons. Diese Marke hat im Michel Briefmarkenkatalog die Nummer 1649. Mit dem Erstausgabetag 7. Mai 2020 gab die Deutsche Post AG zum 300. Geburtstag ein Sonderpostwertzeichen im Nennwert von 80 Eurocent heraus. Der Entwurf stammt von der Grafikerin Julia Warbanow aus Berlin.

Gedenkmedaille 1991

Der lettische Künstler Jānis Strupulis schuf 1991 eine Gedenkmedaille mit der Abbildung des Kopfes des jungen Münchhausen unter anderem für das Museum für Geschichte und Kunst im lettischen Jelgava (vormals deutsch: Mitau) sowie auch für das Münchhausenmuseum in Dunte.

Die Mitte der Medaillenvorderseite wird von Münchhausens Kopf eingenommen. Neben der Darstellung von Münchhausens Kopf befindet sich die Jahreszahl „1991“ mit dem mittig eingearbeiteten Siegel des Künstlers, welches als ein im Rechteck stehendes „S“ dargestellt wird.

Im äußeren oberen Dreiviertelkreis angeordnet ist die Inschrift FREIHERR HIERONYM KARL FRIEDRICH VON MÜNCHHAUSEN. Im unteren Viertelkreis stehen die Lebensdaten „1720 – 1797“, von der restlichen Inschrift durch Punkt getrennt.

Gedenkmünze 2005

Letse herdenkingsmunt van 2005
Ausgabedaten
Nominalwert: 1 Lat (ca. 1,40 EUR)
Gewicht: 31,47 g
Durchmesser: 38,61 mm
Material: Sterlingsilber (925/1000)
Prägung: 2005, Königlich
Niederländische Münze
Entwurf: Arvids Priedite (Grafik)
Jānis Strupulis (Prägeform)

Anlässlich der Neueröffnung des Münchhausenmuseums in der Münchhausenwelt (lettisch: Minhauzena pasaule) in Dunte (Lettland) im Jahre 2005 ließ die Lettische Zentralbank eine Gedenkmünze mit Motiven zum Baron Münchhausen prägen. Münchhausen lebte dort von 1737 bis 1750.

  • Avers: Im zentralen Feld der Münze ist ein Hund mit am Schwanz befestigter Laterne auf mattem Untergrund dargestellt. Er wird umrankt von einer auf glänzendem Hintergrund dargestellten Kette aus sieben fliegenden Enten, die Münchhausen hinter sich herziehen.[8]
  • Die Inschrift „2005“ steht im oberen Halbkreis der Münze; ebenfalls im Halbkreis angeordnet ist die Inschrift VIENS SIMTS SANTIMU (deutsch: Einhundert Santims) im unteren Teil der Münze.[8]
Ansichtkaartmotief van Münchhausens bruiloft in Pernigel (Liepupe)
  • Revers: Auf glänzendem Hintergrund sind Darstellungen aus den Erzählungen des Barons Münchhausen im Kreis angeordnet: Der Baron mit einer Flinte, sein Jagdhund zu seinen Füßen, ein Fasan, zwei Hasen, ein Hirsch und ein wilder Keiler. Der äußere Kreis der Münze enthält die Inschriften BARONS MINHAUZENS und K.F.H. FREIHERR VON MÜNCHHAUSEN durch einen Punkt getrennt auf mattem Hintergrund.[9]
  • Rand: Zu sehen sind die Inschriften LATVIJAS BANKA (deutsch: Bank von Lettland) und LATVIJAS REPUBLIKA (deutsch: Lettische Republik) durch Punkt getrennt.

Weiteres

  • Münchhausen-Grundschule

Literatur

  • Wunderbare Reise zu Wasser und Lande, Feldzüge und lustige Abentheuer des Freyherrn von Münchhausen, wie er dieselben bey der Flasche im Cirkel seiner Freunde selbst zu erzählen pflegt. In: Kindlers neues Literaturlexikon. Bd. 3, Bp-Ck, Studienausgabe, S. 325f.
  • Doris Bachmann-Medick: Fremddarstellung und Lüge: Übersetzung als kulturelle Übertreibung am Beispiel von Münchhausens Lügengeschichten. In: dies. (Hrsg.): Übersetzung als Repräsentation fremder Kulturen. Erich Schmidt, Berlin 1997, ISBN 3-503-03765-9.
  • Sjabloon:NDB
  • Gottfried August Bürger: Des Freiherrn von Münchhausen einzig wahre Erlebnisse zu Wasser und zu Land, zu Pferd und zu Fuß, im Krieg und Frieden, in der Luft sowie in mehrerer Herren Länder / In diesem Jahre ganz neu verfaßt von Ihm selbst. Und versehen mit sehr wunderlichen Zeichnungen nach der Natur aufgenommen von dem Maler August von Wille. Düsseldorf 1856 (Digitalisat)
  • Lied Deurvorst: Het Uur van de Waarheid, Bährne Louise von Brun (1773-1839) en de mannen in haar leven. Uitgeverij Fagus, IJzerlo 2010.
  • Sjabloon:ADB
  • Scriptfout: de module "Vorlage:Literatur" bestaat niet.
  • Leonid Lewin: Russkij skasocnik baron M-g-s-n. [Baron von Münchhausen in Rußland]. In: Rodina. N 1, Moskau, 1999, S. 52–57.
  • Thankmar Freiherr von Münchhausen: Ein guter Mann, kein Lügner. Hieronymus Freiherr von Münchhausen, genannt der Lügenbaron. In: Frankfurter Allgemeine Zeitung vom 22. Februar 1997, Nr. 45, Beilage Bilder und Zeiten.
  • Edmund Pochhammer: Reisen und Abenteuer des Freiherrn von Münchhausen, wie er dieselben im Kreise seiner Freunde selbst zu erzählten pflegte. Stuttgart, Leipzig 1909, Sjabloon:URN
  • Werner R. Schweizer: Münchhausen und Münchhausiaden, Werden und Schicksale einer deutsch-englischen Burleske. Francke Verlag, Bern/München 1969.
  • Bernhard Wiebel: Der Mythos vom harmlosen Lügenbaron. In: Neue Zürcher Zeitung vom 5. Januar 2013.

Film

  • Günter Helmes: Erich Kästner als Medienautor: Die Drehbücher zu den Filmen Münchhausen und Dann schon lieber Lebertran. In: Jahrbuch zur Kultur und Literatur der Weimarer Republik 2007, S. 167–181. ISBN 978-3-883778938.
  • Günter Helmes: Münchhausen. Unterhaltung im NS-Format. In: Das Jahrhundert der Bilder, Bd. 1: 1900 bis 1949, hrsg. von Gerhard Paul. Göttingen 2009, S. 632–639. ISBN 978-3-525-30012-1.

Weblinks

Werken van of over dit onderwerp zijn te vinden op de pagina Des Freyherrn von Münchhausen Wunderbare Reisen op Wikisource.
Zie de categorie [[commons:#mw-subcategories|]] van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Einzelnachweise

  1. ↑ Gottfried August Bürger: Münchhausen auf spiegel.de
  2. ↑ http://gdz.sub.uni-goettingen.de/dms/load/img/?PPN=PPN80702600X&DMDID=DMDLOG_0001
  3. ↑ Karl Leberecht Immermann: Münchhausen auf spiegel.de
  4. ↑ Paul Scheerbart: Münchhausen und Clarissa auf spiegel.de
  5. ↑ Paul Scheerbart: Das große Licht auf spiegel.de
  6. ↑ Sjabloon:Internetquelle
  7. ↑ Sjabloon:Webarchiv
  8. ↑ 8,0 8,1 Sjabloon:Webarchiv
  9. ↑ Sjabloon:Webarchiv

Sjabloon:Normdaten

Sjabloon:SORTIERUNG:Munchhausen, Hieronymus Carl Friedrich Von

Sjabloon:Personendaten

 

 

Overgenomen van "https://wiki-raamsdonk.nl/index.php?title=Hieronymus_Carl_Friedrich_von_Münchhausen&oldid=1232"