Het wapenboek Beyeren
Het Wapenboek Beyeren bevat maar liefst 1096 tekeningen van wapenschilden van middeleeuwse ridders. Het boek is samengesteld door heraut Claes Heynenzoon. Hij was rond 1400 een van de belangrijkste diplomaten in dienst van de graaf van Holland, Albrecht van Beieren.
Ridders en herauten in de middeleeuwen
In de middeleeuwen waren ridders zowel op toernooien als op het slagveld bijna onherkenbaar door hun helm en harnas. Ze konden zich onderscheiden met een wapenschild. Daarnaast werden de wapens gebruikt om aan te geven bij welke heer een ridder hoorde.
Herauten beheerden de wapenschilden en introduceerden de ridders bij toernooien. Kennis van het internationale netwerk van ridders hoorde dus bij hun taak. Claes Heynenzoon (ca. 1345-1414) was rond 1400 de belangrijkste heraut van Holland. Hij schreef zijn kennis van de internationale ridderschap op in het Wapenboek Beyeren.
De geschiedenis van het Wapenboek Beyeren
Heraut Claes Heynenzoon voltooide het Wapenboek Beyeren in 1405. Wie het na zijn dood in handen kreeg, is niet bekend. Pas in 1581 duikt het weer op. Het boek is dan in bezit van Cornelis Claesz. van Aecken (ca. 1514-ca. 1586), goudsmid en wijntapper in Leiden. Hij liet het wapenboek binden door Louis Elsevier (ca. 1540-1617). Die band draagt het boek nog steeds.
In de 19e eeuw kwam er langzaam meer publiciteit over het boek. Zo schreef eigenaar Jan François Leonard Coenen van ’s Gravesloot (1817-1885) er in 1875 een artikel over in een heraldisch tijdschrift. In 1933 was het wapenboek te zien op een tentoonstelling in Den Haag. In 1958 werd het in Delft geëxposeerd. Voor onderzoek was het boek al die tijd niet beschikbaar.
Dat veranderde pas in 2009. Na het overlijden van eigenaar Johan Anthony Beelaerts van Blokland (1924-2007) schonken diens weduwe en kinderen het boek aan de Staat der Nederlanden, die het plaatste in de Koninklijke Bibliotheek. Daar is het nu voor iedereen toegankelijk.
5 series wapenschilden in het Wapenboek Beyeren
In het Wapenboek Beyeren staan 5 series wapenschilden:
- 337 deelnemers aan een toernooi te Compiègne in februari 1238 (mogelijk een verschrijving voor 1278)
- 191 deelnemers aan een toernooi in Mons in 1310
- 404 deelnemers aan een expeditie tegen de Friezen in Kuinre in 1396
- 122 deelnemers aan het beleg van Gorinchem in 1402
- 14 series van ‘Drie Besten’ (drie beste Jannen, Willemen, Adolfen, Dirken enz.)
Claes Heynenzoon stelde zelf de verzameling wapens van de deelnemers aan het beleg van Gorinchem samen. De informatie voor de andere series ontleende hij aan andere bronnen.
Meer werk van Claes Heynenzoon
Voordat Claes Heynenzoon in dienst trad van de graaf van Holland, werkte hij voor de hertog van Gelre. In die tijd heeft hij het Wapenboek Gelre gemaakt. Dit boek bevindt zich nu in KB Brussel.
Van Claes Heynenzoon is nog meer materiaal bewaard gebleven. De KB bewaart van hem bijvoorbeeld een verzamelhandschrift met kroniekfragmenten en een historiografisch kladboek.
Voor de afbeeldingen zie: Armorial de Beyeren
Voor een pagina met namen en uitleg; zie: Wapenboek Beyeren
Digitalisering en Wiki opmaak: Terry van Erp