Grard de Bruijn & To van Dongen
| Adres en datum | Prins Hendrikstraat 26 voorheen E11 circa 1931 |
| Naam | Gerardus Josephus "Grard" de Bruijn |
| Geboortedatum | 19 maart 1899 te Raamsdonk V216 (Akte 56) |
| Overlijdensdatum | † 31 mei 1964 te Raamsdonksveer |
| Beroep | landbouwer |
| Naam vrouw | Catharina Maria "To" van Dongen |
| Geboortedatum | 2 november 1900 te Raamsdonk D290 (Akte 195) |
| Overlijdensdatum | † 25 februari 1972 te Raamsdonksveer |
| Huwelijksdatum | 31 oktober 1931 te Raamsdonk (Akte 45) |
To was de dochter van Klaas van Dongen & Dina van Disseldorp
| Kinderen | Gezin op deze Wiki |
|---|---|
| Teresia Dingena Josephina "Trees" de Bruijn | Tom Lips & Trees de Bruijn |
| Nicolaas Adriaan "Nic" de Bruijn | Nic de Bruijn & Gerda van Paasen |
| Dingena Maria Adriana "Dien" de Bruijn | Dré van der Pluijm & Dien de Bruijn |
| Adriana Theresia Maria "Ad" de Bruijn | Hendrik Flipsen & Ad de Bruijn |
| Adriaan Nicolaas Maria "Jos" de Bruijn | Jos de Bruijn & Riek de Laat |
| Hendrica Antonetta Maria "Henny" de Bruijn | Jose Correia & Henny de Bruijn Bertus Lensveld & Henny de Bruijn |
| Netty de Bruijn | Sjef van Beek & Netty de Bruijn |
| Maria de Bruijn | Hans Vermeeren & Maria de Bruijn |
| Heeft u meer informatie, aanvullingen of vragen over de getoonde info en/of personen op deze pagina? wiki.raamsdonk@gmail.com of info@raamsdonks-historie.nl |
In 1961 hebben de zoons Nico en Adrianus (roepnaam Jos, bijnaam de Lange Jos) de boerderij voortgezet. Nico is in 1967 geëmigreerd naar Brazilië. Jos heeft het bedrijf in de Prins Hendrikstraat samen met zijn vrouw Rika de Laat uit Hank voortgezet. Hij heeft midden jaren tachtig het bedrijf uitgebreid met een tweede locatie in Nieuwendijk.
Jos en zijn vrouw zijn nog steeds woonachtig op de boerderij. De boerderij is nog steeds als zodanig in gebruik door de zoons. En daarmee de enige boerderij van de familie de Bruijn die voortgezet is.
Hubert de Bruijn trekt als weduwnaar in bij Adriaan de Bruijn op het Smidseind. Adriaan zet de boerderij voort. Na de Brand in 1909 wordt de boerderij herbouwd. Door het faillissement van zoon Antonius (Toni) de Bruijn, die op dat moment een boerderij heeft in de Werfkampen, komt Adriaan in financiële problemen en neemt Grard het bedrijf over. Door de verkoop van de landerijen kan de boerderij aan de Prins Hendrikstraat voor de familie behouden blijven en worden voortgezet.
Grard trouwt met Catho van Dongen uit Raamsdonk. Ze krijgen 8 kinderen. Grard is vooruitstrevend, dat blijkt uit het feit dat hij één van de eerste boeren was die zelf een tractor kocht. Ook had hij een eigen dorsmachine en maalmolen. De familie leverde aardappels en dagelijks verse melk aan het ziekenhuis. Grard bracht iedere ochtend - voordat hij naar het land ging - een bezoek aan Jan de smid (Jan van Onzenoort); dit was een ontmoetingsplaats voor iedereen. Zo was hij dagelijks op de hoogte van het laatste nieuws.
Tweede wereldoorlog
De tweede wereldoorlog had - naarmate deze vorderde - steeds meer invloed op het wel en wee van de familie. Tegen het einde ervan werd er steeds meer door de Duitsers gevorderd. De hoeveelheid geoogste producten werden genoteerd en de dorsmachine en maalmolen werden verzegeld. Deze mochten alleen onder toezicht van een controleur gebruikt worden. Grard probeerde hier onderuit te komen door in rustige tijden toch te dorsen of te malen. Dochter Trees werd dan op de uitkijk gezet om te waarschuwen als er Duitse controleurs aan kwamen. ‘s Avonds onttrok Grard graan en verstopte dat bij de buurman Spuibroek in de schuur. Op deze manier had hij spullen om te ruilen voor bijvoorbeeld kleren. Grard stond op goede voet met familie Wieringa aan de Keizersdijk. Hierdoor hadden ze altijd voldoende kleding.
Graan voor lakens
Grard dacht hierbij niet alleen aan zichzelf: Wieringa had gezegd dat hij voor nieuwe lakens en kussenslopen kon zorgen voor het ziekenhuis als Grard voor een zak graan zorgde. Aldus geschiedde en op deze manier werd het ziekenhuis voorzien van nieuwe lakens en kussenslopen.
Olie draaien
Ook werd er ’s avonds olie gedraaid in een schuur ter hoogte van de familie Zwets. Hiervoor werd een stroomkabel uitgerold door de achtertuinen. De reden dat dit op deze manier gedaan werd, was dat de stroom door de Duitsers ’s avonds werd afgesloten. Een uitzondering hierop was de boerderij.
Brand 1944
In september 1944 vloog ’s avonds de schuur in brand. Omdat deze tot aan de nok gevuld was met stro en graan (19 ha) was er geen houden aan. De brandweer zette in op behoud van het woonhuis. Het was Hubertus de Bruijn, de kerkmeester, die zag dat de gordijnen aan de binnenkant van de kamer door de hitte vlam vatten en wist deze van de muur te rukken en het vuur te doven. Hierdoor werd het woonhuis gespaard. Over de oorzaak van de brand gaan twee scenario’s. De eerste is dat door het aftappen van stroom voor het oliedraaien er kortsluiting is ontstaan. Echter, Nico vertelde tijdens de 50-jarige bruiloft van Jos en Riek De Bruijn in 2013 dat hij daar zijn twijfels over had en sloot brandstichting niet uit. Zijn woorden: “Er was veel haat en nijd in die tijd en wij hadden een heel goede oogst binnen gehaald. Dit leidde tot jaloezie bij deze en gene."
Duitser onder de koe
Grard had de koeien lopen aan de Maasdijk bij de Keizersveerse brug. Twee keer per dag ging hij met zoon Jos (toen 7 jaar) met een paard en kar en reed via de brug over het stort naar de dijk om de koeien te melken. Tegen het eind van de oorlog werden de controles aan de brug strenger en werd er door de Duitsers een mitrailleurpost ingericht. Grard werd toen verboden om nog langer via de brug naar de dijk te gaan. Grard moest toen via de andere kant door het bouwland naar de dijk. Maar omdat de koeien voorbij de brug liepen werd Jos te voet over het stort gestuurd om de koeien te halen. Op een dag trof Jos een Duitser onder één van de koeien aan die hij zat te melken. Overstuur rende Jos naar Grard. Grard heeft diezelfde dag nog deze (makke) koe uit de wei gehaald en bij Cor van Suijlenkom (achter de Keizersdijk in de wei gedaan). Later zijn de andere koeien hier aan toegevoegd.
Martinus redt paard uit handen Duitsers
Na de brand was het enige paard, dat Grard nog had, in een wei van Embrecht Romme gejaagd bij een paard van Embrecht. Deze wei lag op het Klooster. De Duitsers namen het paard en meldden zich bij Martinus de Bruijn op het Klooster met de mededeling dat het paard gevorderd werd. Martinus praatte als brugman en wist de Duitsers ervan te overtuigen dat ze dit niet konden maken omdat Grard ook al was afgebrand en dit paard één van de weinige bezittingen was die hij nog had. En zo wist Martinus het paard uit handen van de Duitsers te houden.
Bevrijding
De dagen rondom de bevrijding was een spannende tijd; de laatste dag hadden de Duitsers hun intrek genomen in de woonkamer van Grard de Bruijn. Heel de kamer stond vol munitie. De gaarkeuken was ingericht waar nu garage Boezer is gevestigd. Een van de Duitsers was erg gesteld op Henny, waarschijnlijk omdat hij zelf een dochter had in die leeftijd. Henny mocht daarom mee gaan eten bij de gaarkeuken. Tegen het eind van de dag trok het geweervuur aan en stuurde moeder Catho de Bruijn de kinderen de kelder in. Grard was op dat moment nog op het Hoge Veer om de koeien te melken die hij na de brand bij zijn zwager Embrecht Romme had gestald. Grard wist gelukkig in een rustig moment nog heelhuids thuis te komen en zich bij zijn familie te voegen. Samen met aanvankelijk 14 Duitse soldaten brachten ze de nacht van de bevrijding door in de kelder. Deze soldaten hadden eigenlijk de Keizersveerse brug over moeten gaan voordat deze werd opgeblazen. Maar omdat zij waarschijnlijk de oorlog beu waren, gaven zich liever over dan dat ze weer werden doorgestuurd naar het Russische front. Twee soldaten gingen op een later moment alsnog richting Keizersveer. Voor één van hen werd dit fataal: hij werd later dood teruggevonden in een weiland tussen de Prins Hendrikstraat en de Maasdijk. De nacht van de bevrijding was spannend: een granaatinslag op de hoek van het huis aan de achterkant en een granaatinslag in het dak aan de voorzijde bezorgden spannende momenten. Tegen de ochtend kwam Janus Lips de kelder in (hij was één van de schippers die na de vordering van zijn schip tegenover De Bruijn woonde). Hij kwam met de mededeling dat de Tommy’s er waren en dat de Duitsers de kelder moesten verlaten. De volgende ochtend kon de schade worden opgenomen. Slechts twee granaatinslagen in de woning dus dat viel mee. Bij de buren waren de achtergevels geheel in puin.
Na de bevrijding tot aan de bevrijding van de rest van Nederland was voor familie De Bruijn de minst leuke tijd van de oorlog. Moeder Catho is daags na de bevrijding met de jongste kinderen naar Raamsdonk gegaan om bij oom Thom te verblijven. Hierdoor kwam er in de Prins Hendrikstraat kelderruimte vrij voor de familie Lips die voortaan de nacht bij Familie De Bruijn in de kelder doorbracht. Hier is mogelijk de vonk overgesprongen tussen dochter Trees en Tom Lips want zij zijn later samen getrouwd. Naast het huis werd zwaar geschut opgesteld en werd er regelmatig geschoten. En dat dat niet zonder gevaar was blijkt wel uit het volgende: Grard had Huib Boelaars gevraagd of hij het gat in het dak kon maken. Toen Huib op het dak zat werd er vanuit Hank geschoten. Het werd een voltreffer boven op het schuurtje van Huib Boelaars dat achter zijn woning stond. In dit schuurtje was hij aan het werk voordat Grard hem kwam halen.
Een goede Engelbewaarder
Een andere keer ging Grard met zoon Nico naar Embrecht Romme op het Hoge Veer om de koeien te melken. Nadat zij een paar koeien hadden gemolken en de melk in de melkkan aan het gieten waren, werd de stal beschoten en viel de gevel de stal in precies op de koeien die ze zojuist hadden gemolken; deze waren allebei dood. Grard en Nico kwamen met de schrik vrij omdat ze achter een muurtje konden duiken.
Liever Bronwater dan leidingwater
Op de boerderij was al vroeg water uit de waterleiding beschikbaar. Dit werd echter niet gebruikt voor drinkwater in huis, maar als drinkwater voor de koeien. En dit was niet vanwege de kosten. De kinderen dronken liever uit de pomp, die water oppompte uit een eigen welput simpel weg omdat ze dat water lekkerder vonden. Met de brand in 1944 raakte de put door het bluswater zo vervuild dat de put moest worden afgesloten. Nu nog wordt hier met weemoed over gesproken.
Herbouw Boerderij door toestemming vanuit den Haag
Na de oorlog wilde Grard de boerderij herbouwen. De gemeente zag dit niet zitten en weigerde in eerste instantie een bouwvergunning af te geven. Maar omdat na de oorlog de bouwmaterialen schaars waren, moest naast een bouwvergunning ook nog toestemming verkregen worden vanuit den Haag voor de aanschaf van bouwmaterialen. Nu wil het toeval dat er vanuit den Haag wel een vergunning werd gegeven voor aanschaf van materialen. Voor de gemeente werd het toen heel lastig om de bouwvergunning te weigeren en werd de bouwvergunning alsnog afgegeven. In 1949 kon de boerderij alsnog worden herbouwd. Tot die tijd was er geboerd in zelf gebouwde noodschuren en een stal van stro. En die stal had het menig keer begeven tijdens een storm en in de winter kon het er ijs- en ijskoud zijn. Geen pretje dus om daar te moeten melken.
Tractor rijden vanaf 18 jaar
Na de oorlog was het pas toegestaan om met de 18 jaar met een tractor op de openbare weg te komen. Dit was een lastig punt want - omdat de landerijen allemaal in de polder (Dombosch en Klooster) lagen, moest er altijd wel een stuk over de openbare weg gereden worden. Vaak werd Heintje Roffs ingeschakeld om dit even voor zoon Nico (toen 16 jaar) te doen. Maar Nico durfde ook nog wel de gok te wagen om zelf over de openbare weg te rijden. Helaas voor hem wist agent Zalm hem vaak te snappen. Dit leverde dus regelmatig een bekeuring op.
De watersnood 1953
De watersnood had relatief weinig gevolgen voor familie De Bruijn. De boerderij in de Prins Hendrikstraat stond hoog en droog, waardoor er weinig schade was. Wel moesten de pootaardappels uit de kuil gehaald worden omdat die kuil op het lager gedeelte achter de boerderij waren ingekuild. De watersnood stond dan ook meer in het teken van anderen helpen. Zo hielp Nico om de koeien bij Willem van Laarhoven uit de schuur te krijgen en werd het stro dat in de schuur zat ter beschikking gesteld aan hulp verlenende instanties, zodat zij strozakken konden maken om alle daklozen op te laten slapen. Daarnaast werd de voorkamer ter beschikking gesteld aan een gezin uit de Kamersteeg in Hank. Zij waren alles kwijt en konden op deze manier een enigszins “normaal” leven leiden.
Uiteraard had de watersnood wel gevolgen voor de landerijen want die moesten in het voorjaar weer droog gekregen worden.
Prins Bernhard vervloekt
Zoals we weten heeft Prins Bernard een bezoek gebracht aan Raamsdonksveer tijdens de watersnood. Nico heeft hier niet echt goede herinneringen aan. In die tijd was het ’s winters gebruikelijk de pinken op de mesthoop te laten lopen. Ze hoefden dan alleen een afdak te hebben waaronder ze konden schuilen met slecht weer. Echter Prins Bernard was per helikopter en had ervoor gekozen te landen direct achter de boerderij: de plek waar later de zuivelwinkel van Christ Romme is gebouwd aan de Irenestraat 26: de huidige woning van Arjan de Bruijn. Dus pal achter de mesthoop. Je kunt begrijpen dat de pinken volledig in paniek raakten toen de helikopter landde en weer opsteeg. Nico moest alle zeilen bijzetten om zijn vee binnen de omheining te houden. En zoals Nico later zei: "ik heb hem toen menigmaal vervloekt".
Nog enkele feiten
- Na de oorlog werden er tussen de 10 en 12 koeien gemolken. Kees Goosens was jarenlang de vaste knecht.
- In 1961 namen Nico en Jos de boerderij over en werd de eerste melkmachine gekocht. Tevens werden er aardappelkoelcellen gebouwd in de schuur.
- In 1963 trouwde Jos met Rika de Laat en ging Grard met de kinderen die nog thuis woonden in de Julianalaan wonen. Grard overlijdt in 1964 drie dagen na de geboorte van zijn kleinzoon Gerard de Bruijn: zijn eerste naamgenoot.
- In 1967 trouwt Nico met Gerda van Paasen en samen emigreren ze naar Brazilië.
