De ingewikkelde liefde van Napoleon & Josephine

Portret van keizerin Josephine de Beauharnais (1763-1814) in kroningskostuum. Schilderij van Francois Gerard (1770-1837). Afm. 2,1x1,3 m. Fontainebleau, kasteel van Fontainebleau --- Portret van keizerin Josephine de Beauharnais (1763-1814)

Een van de bekendste echtparen uit de geschiedenis was Napoleon Bonaparte en Joséphine de Beauharnais. Hun relatie werd een inspiratiebron voor vele boeken en films en ook in de recente film Napoleon (2023) speelt het huwelijk een grote rol. Hoewel hun liefde stormachtig begon, ontstonden er al snel scheuren in het huwelijk en uiteindelijk bloeide de liefde tussen de twee dood.

Joséphine, die geboren werd als Marie-Josèph-Rose Tascher was de oudste dochter uit een verarmde Franse kolonistenfamilie. Op haar 16de werd ze uitgehuwelijkt aan Alexandre de Beauharnais en dit huwelijk verliep allesbehalve gelukkig. Hoewel de twee samen twee kinderen kregen hield het huwelijk geen stand. Volgens Alexandre was Marie-Rose niet genoeg ontwikkeld en schaamde hij zich voor haar geringe opleiding en onwetendheid. Alexandre werd tijdens de Franse Revolutie generaal van het Rijnleger, maar werd beschuldigd van verraad en in 1794 onthoofd door de Guillotine.

In 1795 ontmoette Marie-Rose Napoleon, die op het eerste gezicht meteen verliefd werd op haar. Napoleon noemde Marie-Rose al spoedig Joséphine, omdat hij dat romantischer vond klinken. Bij Joséphine was geen sprake van liefde op het eerste gezicht, maar die zou in de loop der jaren groeien. Men vermoedt dat Joséphine, vooral vanwege de bestaanszekerheid die Napoleon kon bieden, geïnteresseerd in hem was.

Liefdesbrieven

Joséphine de Beauharnais at the château de Malmaison. 1801. By François Gérard.

Napoléon Bonaparte first Consul. By François Gérard. 1803.

De twee schreven na hun eerste ontmoetingen, en ook na het huwelijk, elkaar vurige liefdesbrieven, waarvan vele bewaard zijn gebleven. Vooral vanuit Napoleons kant waren deze brieven zeer gepassioneerd, zo schreef hij bijvoorbeeld: “De dag waarop je zegt: ik hou niet meer zoveel van je, zal het einde van de liefde en de laatste dag van mijn leven zijn. Als mijn hart zo laag was dat het kon liefhebben zonder liefde terug te krijgen, zou ik het aan stukken scheuren. Joséphine, Joséphine! Denk aan wat ik soms tegen je heb gezegd; Moeder Natuur heeft me begiftigd met een viriel en besluitvaardig karakter, het jouwe heeft ze gemaakt van kant en tule. Houd je niet langer van me? Vergeef me, liefde van mijn leven, mijn ziel wordt gekweld door conflicterende krachten.”

Sommige brieven waren minder poëtisch en meer erotisch van aard. Hierin sprak Napoleon regelmatig over het oraal bevredigen van Joséphine. Nadat de twee getrouwd waren en Napoleon op lange veldtochten was, werd de toon in de brieven meer achterdochtig. Wanneer Joséphine een tijdje niet reageerde op haar man, uitte hij verschillende jaloerse verwijten, afgewisseld met gepassioneerde liefdesverklaringen.

Het huwelijk

Op 9 maart 1796 trouwden Napoleon en Joséphine in het stadhuis van Parijs. De aanstaande echtgenoot sloeg meteen een slecht figuur, want hij kwam vele uren te laat aan op de plechtigheid. Napoleon was zo druk geweest met het plannen van zijn aanstaande veldtocht in Italië dat hij de tijd volkomen vergeten was. Ondanks de vertraging liep de huwelijksceremonie verder zonder al te veel problemen - in tegenstelling tot de huwelijksnacht. Naar verluidt zou Napoleon bij zijn kersverse bruid in bed zijn gekropen, maar tot zijn schrik ook de hond van Joséphine in bed hebben aangetroffen. Toen hij protesteerde en de hond probeerde te verwijderen, zei Joséphine resoluut dat hij maar een andere slaapplek moest zoeken. Uiteindelijk bleven zowel de hond als Napoleon bij Joséphine in bed. De pasgetrouwden waren na het huwelijk maar kort samen, enkele dagen na het voltrekken moest Napoleon vertrekken voor zijn veldtocht in Italië.

Bergafwaarts

Het huwelijk tussen Joséphine en Napoleon begon al snel scheuren te vertonen. Nadat Napoleon zichzelf tot keizer kroonde, werd de druk om een troonopvolger op de wereld te zetten, alsmaar groter. Het huwelijk bleef echter kinderloos, wat, door de familie van Napoleon, vooral Joséphine verweten werd. Napoleon nam de huwelijkstrouw niet altijd even serieus en hield er veel verschillende affaires op na, waaruit wel kinderen werden geboren. Ook Joséphine kreeg uiteindelijk een affaire met de officier Hippolyte Charles. Joséphine nam Charles zelf mee toen ze Napoleon op ging zoeken in Italië, maar de keizer had niets in de gaten.

Scheiding

The Divorce of the Empress Josephine in 1809 by Henri Frédéric Schopin

Uiteindelijk werd Napoleon met zijn neus op de feiten gedrukt nadat generaal Andoche Junot hem een brief liet zien die de affaire tussen Charles en Joséphine bevestigde. Napoleon moest toen de feiten onder ogen zien en kon het niet meer ontkennen. Hij was op dat moment op veldtocht in Egypte, maar was erop gebrand om bij zijn terugkomst in Parijs direct te scheiden van Joséphine. Op 30 november 1809 maakte Napoleon zijn vrouw bekend dat hij van haar wilde scheiden. De reden voor de scheiding was volgens Napoleon het feit dat het niet lukte om een erfgenaam te krijgen.

Joséphine kwam niet slecht uit de scheiding, ze mocht haar titel als keizerin behouden en ze kreeg een flinke uitkering van de Franse staat. Haar laatste jaren bracht ze door in kasteel Malmaison. Joséphine stierf uiteindelijk in 1814 aan de gevolgen van een longontsteking.

Bron, digitalisering en Wiki opmaak: Terry van Erp

Literatuur

• Kate Williams (2013), Josephine: Desire, Ambition, Napoleon Hutchinson
• Kate Williams (2014), Joséphine. Verlangen, ambitie, Napoleon. Prometheus/Bert Bakker. ISBN 978 90 351 4273 2

Bronnen, noten en/of referenties