De bende van de Witte Veer en schout Zijlmans

Ja, hij was er. Han Verschure, wetenschapper en auteur. We kennen hem inmiddels allemaal van zijn lezingen over de Tachtigjarige Oorlog en van ‘Overleven buiten de Hollandse Tuin’. Nu stond hij opnieuw voor een propvolle zaal in Zidewinde voor zijn lezing ‘Over de bende van de Witte Veer en schout Zijlmans’. Wat een bevlogen man.Met een microfoon in de hand was het hele podium van hem. Nu eens stond hij kaarsrecht, dan weer hing hij ver voorover om zijn woorden nog duidelijker te laten overkomen. Wat een speurneus, wat een verteller. Han was op zijn plaats.En zijn toehoorders? Eén en al aandacht. Wat werden ze erbij betrokken. Ze hebben het geweten. Kreten als, “dit wordt mij te emotioneel” en “ik hou het niet langer’ waren niet van de lucht. Met de pepermuntjes die klaar lagen ging het wel weer. We bevonden ons ineens in een totaal andere wereld. Men schreef toen oktober 1725. Het verhoogde schavot stond al klaar op de Markt in Heusden. We waren getuige van een viertal terechtstellingen. Brandmerken, radbraken en de strop, met een onthoofding als toegift. Lies, 13 of 14 jaar, moest gedwongen toekijken. Keetje 20 jaar, Christina 25 jaar en Jan Berendse (Don Sjon) bendeleden van de Witte Veer moesten er aan geloven. We hebben het hier nu over die ‘goede’ oude tijd.Maar waar had die bende van de Witte Veer zich nu met zijn hutten ingegraven en dus verschanst? In het Ravensbosch hier in de buurt. Ook op de Zandschel. Eigenlijk een onbegaanbaar gebied op de grens van Holland met Brabant. De Justitie van Holland en Brabant had het in dit grensgebied voor het zeggen. Tenminste, als de schouten van Waspik, ‘s Gravenmoer, Capelle, Sprang en Besoijen én die van Loon op Zand meewerkten. Maar deze heren wilden ook wel wat bijverdienen. Heling dus, met schout Zijlmans uit Waspik en Capelle voorop. ‘Het werkterrein’ van de bende van de Witte Veer strekte zich uit over een groot gebied in de Republiek. Met het geroofde, na moord en doodslag verkregen, viel met het verhandelen ervan veel te verdienen. Ook voor de bewoners van de dorpen in de omgeving van het Ravensbosch. Zij genoten dan ook uit zakelijke overwegingen een vorm van bescherming van de bende. Maar als het helemaal de spuigaten uitliep met de bende werd er wel hard opgetreden en soms met succes. Zwarte Johannes werd eens in het Ravensbosch in de boeien geslagen met zijn hele hebben en houden.

Totaal werden er 65 man gevangen genomen. Vier, waarvan één vrouw, werden in de kerkers van Heusden gegooid. Vijf mannen en 14 vrouwen en kinderen in Dordrecht opgesloten. Vier mannen, twee jongens, 36 vrouwen en kinderen in Den Bosch. Naast de verhalen over schout Zijlmans, die zelfs nog een tijdje in de Gevangenpoort in Den Haag werd opgesloten, vertelde Han Verschure ook nog spannende verhalen over Willem van Diemen, nazaten van hem wonen nu nog in Sprang-Capelle, Aart den Bakker en Jan Horeman, bekende ’kooplieden helers’. Inmiddels weten we nu wel hoe het er toen aan toe ging.

Zie ook: De bende van de Witte Veer

Bron digitalisering en Wiki opmaak: Terry van Erp