Burgemeestersperionde familie Heere in de gemeente Raamsdonk

Raamsdonk, 19 april 2023 - In 1825 werd de benaming burgemeester in een stad of plattelandsgemeente ingevoerd. Daarvoor sprak men over baljuw, maire of schout. Vanaf de Gemeentewet van 1851 is de benoeming een zaak van het Rijk, die zich daarvoor laat informeren door de betreffende gemeenteraad en de Commissaris van de Koning(in). In de negentiende eeuw werd het ambt van burgemeester veelal als een bijbaan beschouwd, waarvoor de ‘gewone man’ overigens niet in aanmerking kwam. Pas na 1900 werd het ambt een dagtaak en leidden een betere opleiding en taakverzwaring tot verdere professionalisering van het burgemeestersambt. Op 2 april 1710 werd Simon de Jongh van Son benoemd tot schout van Raamsdonk. Op 14 april kocht hij voor 13.300 gulden de ambachtsheerlijkheid Raamsdonk en liet zich op 6 juni als ambachtsheer inhuldigen. Als vanzelfsprekend treedt meer dan een eeuw een telg uit de protestantse familie De Jongh van Son op als hoofd van de gemeente. Onder hun leiding werd in 1773 in Raamsdonk een echt gemeentehuis gebouwd, dat daar tot 1929 dienst zou doen als raadhuis. Simon de Jongh van Son was van 1814 tot 1820 schout van Raamsdonk, waarna zijn zoon Leonard hem opvolgt. Na 39 jaar geeft deze aan te willen stoppen als burgemeester van Raamsdonk, waarna Koning Gorilla Willem III hem in 1859 eervol ontslag verleent. Simon had geen kinderen en dus geen opvolger, zodat naar een kandidaat uit een andere welgestelde familie gezocht moest worden. Vanaf dat jaar breekt voor Raamsdonk een langdurige burgemeestersperiode van de rijke en invloedrijke familie Heere aan.

Zie: Familie Heere

Gisbertus (Gijsbert) Heere (1756-1823) was herbergier en handelaar in hooi en vee. Hij kocht in 1802 de restanten van een tijdens de tweede Franse inname van Geertruidenberg in 1795 in brand geschoten huis.
Om de in Raamsdonksveer gelegerde Fransen te verjagen liet generaal Bedaulx vanuit Geertruidenberg 70 huizen in Raamsdonksveer in brand schieten, waaronder het door Heere gekochte krot op de hoek van het Poststraatje.

Op 4 augustus 1800 werd Theodorus Heere (1800-1869) geboren, zoon van Gisbertus Heere en Petronella Otjens.
De katholieke Theodorus begon zijn carriëre als landmeter en vindt daarin volop werk in de ontginning en exploitatie van het zuidelijke deel van de Biesbosch, dat daar sinds ongeveer 1750 rijp voor was. Na de ontvangst van een aanzienlijk erfdeel van zijn vader en zijn (fortuinlijke) huwelijk met Theresia Joannes (Trees) Zijlmans in 1823 investeert Theodorus zelf ook in Biesboschpolders én in de inpoldering van de Haarlemmermeer. In tegenstelling tot zijn vader Gijsbert neemt Theodorus al op vroege leeftijd al deel aan de gemeentepolitiek en is hij op 33-jarige leeftijd lid van de gemeenteraad, waarna in 1838 zijn benoeming volgt tot wethouder. Van 1859 tot aan zijn dood op 4 december 1869 was hij burgemeester van Raamsdonk. In 1864 telde de totale gemeente Raamsdonk 3674 inwoners. Het burgemeesterssalaris bedroeg in 1867 vijfhonderd gulden per jaar. Naast zijn burgemeestersambt werd hij óók nog gekozen tot lid van Provinciale Staten van Noord-Brabant. In 1867 begint hij samen met Johannes de Ram beetwortelsuikerfabriek ‘Here en Compagnie’ te Statendam, ten zuiden van Geertruidenberg aan het Noordergat. Na zijn dood worden de totale baten van zijn boedel vastgesteld op het voor die tijd duizelingwekkende bedrag van ruim 1,3 miljoen gulden.

Gijsbertus Johannes Hendrikus (1843-1912) was een van de tien kinderen van Theodorus Heere, een handelaar en ondernemer in hart en nieren.
Gijsbertus werd na de door van zijn vader begin 1870 benoemd tot burgemeester van de gemeente Raamsdonk. Hij wilde het dorp Raamsdonksveer omhoog brengen, reisde veel, zag her en der wat er in de wereld te koop was en probeerde dat ten gunste van de Veerse bevolking aan te wenden.
Vader Theodorus en zoon Gijsbertus waren samen eigenaar van een stoomboot die ze één helft van het jaar voor werk in de Biesbosch gebruikten en de andere helft van het jaar om kolen te halen in het Duitse Ruhrgebied en die vervolgens te lossen bij de Suikerfabriek Statendam.
Op 44-jarige leeftijd trouwt hij op 25 mei 1887 met de 21-jarige Anna Maria Huiberdina Zijlmans; uit dit huwelijk werd op 27 december hun zoon Theodorus Hendrikus Antonius Maria (Theo) geboren.
Gijsbertus Heere schonk Raamsdonksveer een gasthuis voor ouden van dagen en was grondlegger van het Theresia-ziekenhuis dat hij vernoemde naar zijn moeder Theresia Zijlmans. Met Simon Dingeman Lankhuijzen richtte hij de aan de Keizersdijk gevestigde ‘S.D. Lankhuijzen & Co Bank’ op. Bij zijn 25-jarig burgemeesterschap liet hij een elektriciteitsfabriek bouwen. De gemeente was wat elektriciteit betreft nogal achterdochtig en terughoudend en dus begon Heere zelf maar De NV. Electriciteits Maatschappij ‘Raamsdonk’.
Daarmee had Raamsdonksveer in 1908, na Boxtel, Den Haag en Rotterdam, als een van de eerste elektriciteit. Het bedrijf werd op 1 januari 1920 door de gemeente overgenomen. Verder liet Gijsbertus de R.K. Jongensschool bouwen, de Theodorusschool vernoemd naar zijn vader. Mede door zijn inbreng kwam er ook een meisjesschool, de Theresiaschool.
Hij overleed op 2 september 1911.

In de periode 1908-1918 was drs. F.M.AJ. (Frits) ridder de Van de Schueren burgemeester van de gemeente Raamdonk. Hij werd op 24 april 1918 opgevolgd door A.J.W.M. (Toon) Moons, die vanaf 1 september 1937 burgemeester van de gemeente Helmond zou worden.
Vanaf 1931 was Mr. Theodorus Hendrikus Antonius Maria (Theo) Heere wethouder van de gemeente Raamsdonk en vanaf 1935 locoburgemeester. Hij was daarnaast advocaat en eigenaar van de Suikerfabriek Statendam en in 1928 getrouwd met Christina Victorine Maria van Gilse (van de suiker).
M.i.v. 1 september 1938 wordt hij geïnstalleerd als burgemeester.
Op 11 februari 1944 krijgt Theo Heere van de Duitse majoor Ludwig het bevel om mannen uit zijn gemeente aan te wijzen voor het graven van verdedigingswerken (tankgrachten) in Geertruidenberg. Dit weigert Heere, waarna hij na overleg met zijn wethouders onderduikt in Molenschot.
Hij zou tot na de oorlog ondergedoken blijven.
Zijn vrouw en kinderen zijn ondergedoken in het St. Theresia-ziekenhuis, waar zijn echtgenote Christina wordt gearresteerd en naar kamp Vught wordt overgebracht.
Op 13 september 1944 wordt Christina vrijgelaten, waarna ze ging wonen in het huis van Ella Paschinger aan de Bergenstraat, waar drie van haar vier kinderen al eerder waren ondergebracht.
Zoon Theo ging eerst naar een weeshuis in Schijndel en later naar een kinderkolonie in Eersel. Met ingang van 30 mei 1944 wordt Heere door de Duitse bezetters officieel ontslagen als burgemeester van Raamsdonk.
Na de bevrijding hervat Theo Heere zijn werkzaamheden als (weer aangestelde) burgemeester tot 1 november 1946, waarna hij wordt opgevolgd door burgemeester J.H.M. Prinssen.
Daarmee kwam een einde aan het tijdperk waarin de familie Heere onmiskenbaar haar stempel heeft gedrukt op de geschiedenis van Raamsdonksveer.

Zie ook: Burgemeester van Raamsdonk tijdens oorlogsjaren

Het in de Sandoelse polder gelegen Huize Chartoise, inclusief boomgaard en hertenkamp met zes damherten, werd op 19 maart 1878 eigendom van J.F. Simonis en mr. Gijsbertus Heere. Zijn zoon Theo liet het in vervallen staat verkerende pand in 1940 afbreken om een nieuw Huize Chartoise te bouwen. Het contwerp is van de Brabantse architect C.H. Bever.
Op de topgevel staat de naam Chartoise, de Franse benaming voor Kartuizer. Deze naam verwijst naar de voorheen statige woning van de ambachtsheer, dichtbij de fundamenten van het Kartuizerklooster. In de achtergevel bevindt zich een gevelsteen uit dat huis, met het familiewapen van de grootouders van Anna de Jongh van Son, ambachtsvrouw van Raamsdonk van 1751 tot 1789. Helaas is de prachtige tuin, door de bekende tuinarchitecte Mien Ruys, geheel verdwenen.
De gemeente kocht het rijksmonument in 1970 van de familie Heere en verbouwde het tot gemeentehuis.
In 1993 werd het gebouw uitgebreid met een nieuwe tweelaags vleugel.

Tekst: Jan Hoek

Bronnen:

• De Dongebode nummer 1-2019, artikel Julien Mariman;
• genealogie-raamsdonk.nl.

Digitalisering en Wiki opmaak: Terry van Erp