Bestand:SRH-04048a.jpg

Krantenfoto van 13 augustus 1885 na de grote brand te Raamsdonk.

Lange tijd gold een foto uit 1885 als de eerste persfoto van Nederland. Op de prent zijn de resten te zien van een allesvernietigende vuurzee die over een strook van 500 meter door het dorp Raamsdonk raasde.

Een foto van Raamsdonk na de brand van 13 augustus 1885. Een brand die begon bij bakker Heeren in de Schansstraat, waar nu nummer 33 is. Voortgezweept door de westen- en zuidwestenwind deden de vlammen met razende snelheid hun verwoestende werk. In een uur tijd werden 31 woonhuizen, schuurtjes en hooistapels tot as verteerd.

Gebraden varken Een slagveld en een enkele muur bleef over. Slachtoffers vielen er niet. Alleen zag men hier en daar een half gebraden varken jankend rond loopen, schreef weekblad de Echo van het Zuiden. Maar het kleine Raamsdonk was onherstelbaar veranderd.

,,De bakker had vermoedelijk zijn schoorsteen niet geveegd", zegt Jan van Strien van de Stichting Raamsdonks Historie. De echte oorzaak van de brand is nooit bekend geworden. Maar de brand van 1885 had letterlijk een gat geslagen in het dorp, dat was gedompeld in ellende.

Weeklagende menschen Uit de Nieuwe Rotterdamsche Courant: ,,Hartverscheurende taferelen deden zich voor: hier huilende en weeklagende menschen, daar anderen ademloos van hun veldarbeid keerende om hunne have en goed voor hunne oogen te zien verwoesten, elders eenigen bezig met redding van hun goed en kostbaarheden. Een ware paniek greep ieder aan, men gaf bevelen, doch niemand kon luisteren."

Door zeilen te leggen over de rieten daken kon de brand worden gestuit. Een strook van 500 meter, die eindigde dicht tegen de grens van Waspik, was weggevaagd.

Ruim 130 jaar later rijden we met Jan van Strien langs de weer met huizen ingevulde strook, waar de brand zich moet hebben afgespeeld. Aanleiding is de publicatie van de zwart-witfoto in een vakblad voor journalisten. De foto is enkele dagen na de brand gemaakt. Vanuit de hele Langstraat en verder stroomden nieuwsgierigen toe. Dagjestoeristen zou je ze nu noemen. Lange tijd hing aan deze foto het predicaat van eerste persfoto.

Maar kort voordat we naar Raamsdonk vertrekken helpt fotobureau Hollandse Hoogte ons uit de droom: ,,Deze foto geldt ten onrechte in de literatuur over de persfotogeschiedenis als eerste gepubliceerde persfoto in een geïllustreerd tijdschrift in Nederland (Katholieke Illustratie). De eerste persfoto verscheen al eerder, ook in de Katholieke Illustratie. Het betreft een foto gemaakt in het voorjaar van 1885 van 'de St.-Ignatius-kerk te Amsterdam bij de viering van het derde eeuwfeest der congregatie.'

Krantenknipsels Tot zover de foto. Over de brand weet de Stichting Raamsdonks Historie niet meer dan wat zij in de krantenknipsels uit die tijd kon lezen. ,,Niets is er meer over dat aan die brand herinnert", toont oud-wethouder Van Strien tijdens ons autoritje. Misschien is dat ook de reden, denkt hij hardop, dat zij nooit een tentoonstelling over dit inferno hebben gehouden.

Eén verhaal uit de overlevering is er nog wel. Dat over Piet van Onzenoort, de smid. Van Strien: ,,Toen de brand uitbrak ter hoogte van café de Koppelpaarden was hij daar als vrijwilliger gaan blussen. In de tussentijd brandde zijn eigen smederij aan de Luiten Ambachtstraat af. Zo vlug is het gegaan."

Wagenmakerij Die smederij... ze ligt een beetje verstopt op de route naar Waspik. We rijden er bijna aan voorbij. De hoefstal staat een stuk van de weg. Daarachter het woonhuis met de smidse, laat Van Strien zien. De smederij? Hij was toch afgebrand, vertelde hij net. Van Strien: ,,De smederij is in 1886 weer opgebouwd, waarschijnlijk als enige met de stenen die er nog over waren. Daar komt bij dat deze smidse uniek is in de Langstraat, omdat de smederij nog geheel intact is. Later kwam er een wagenmakerij naast.”

Smederij De Stichting Raamsdonk Historie is bezig om dit stukje historie te behouden voor de toekomst. Van Strien: ,,We hebben al een gesprek gehad met de monumentencommissie van de provincie Brabant, ook fracties in de gemeenteraad hebben dit pand weer onder de aandacht gebracht. De smederij heeft op dit moment geen enkele status. Dat doet geen recht aan het verleden van ons dorp en haar inwoners."