Op deze pagina is een overzicht te vinden van bekende en minder bekende Latijnse spreuken, spreekwoorden en uitdrukkingen.
Boek: Latijn – Cultuur, geschiedenis en taal
Snel naar:
a – b – c – d – e – f – g – h – i – j – k – l – m – n – o – p – q – r – s – t – u – v – w – x – y – z
A
A cruce salus | “Van het kruis (van Christus) komt de redding” |
Adoro Te devote, latens Deitas | “Ik aanbid met eerbied de verborgen Godheid.” |
A posteriori | “Achteraf gedacht”, “Vanuit de ervaring” |
A priori | “Van tevoren”, “voorafgaand aan de zintuiglijke waarneming” |
A mari usque ad mare | “Van zee tot zee” |
Absentem laedit, qui cum ebrio litigat | “Hij die met een dronkaard bekvecht, kwetst een afwezige” |
Ab amicis honesta petamus | “Laten we van onze vrienden louter eerzame dingen vragen” |
Ab imo pectore | “Uit het diepst van het hart” |
Ab incunabulis | “Van jongs af” |
Ab initio | “Vanaf het begin” |
Ab ovo (usque ad mala) | “Vanaf het ei (tot de appels)”, “Van het begin (tot het eind)” |
Ab uno disce omnes | “Door (de misdaad van) één ken je ze allemaal” |
Ab urbe condita (AUC) | “Vanaf de stichting van de stad (Rome)” |
Abundat dulcibus vitiis | “Hij is rijk aan vriendelijke tekortkomingen” |
Acuto homine nobis opus est, qui pervestiget quid sui cives cogitent | “Een scherpzinnig iemand hebben wij nodig, die moet uitpluizen wat zijn medeburgers denken” |
Acta probant se ipsa | “Akten bewijzen zichzelf” |
Acta fabula est | “Het verhaal is ten einde” |
Actus non facit reum nisi mens sit rea | “Een daad maakt een persoon niet schuldig, tenzij de geest schuldig is” |
Ad astra per aspera | “Naar de sterren via moeilijkheden” |
Ad captandum vulgus | “Om het volk te winnen” |
Ad fontes | “Naar de bronnen” |
Ad fundum | “Tot de bodem”, “Terug naar de bron” |
Ad hoc | “Ten behoeve van dit, hiervoor” |
Ad impossibile nemo tenetur | “Van niemand kan worden verlangd het onmogelijke te doen” |
Ad infinitum | “Tot in het oneindige” |
Ad interim | “Voor de tussentijd” |
Ad Jesum per Mariam | “Tot Jezus door Maria” |
Ad kalendas Graecas | “Op de Griekse Kalendae”, “op een dag die nooit komt”, “met sint-juttemis” |
Ad libitum (ad lib.) | “Naar believen” |
Ad Limina (Apostolorum) | “Naar de drempels (van de apostelen)” |
Ad litem | “Met het oog op een proces” |
Ad maiorem Dei gloriam (AMDG) | “Tot meerdere glorie van God” |
Ad nauseam | “Tot walgens toe” |
Ad perpetuam rei memoriam | “Te(r) eeuwiger nagedachtenis” |
Ad rem | “Bij de zaak, ter zake” |
Ad valvas | “Aan de deuren” |
Adde parvum parvo magnus acervus erit | “Voeg een beetje bij een beetje en de stapel zal groot zijn” |
Adolescens laudandus, ornandus, tollendus | “De jongeman moet worden geprezen, onderscheiden en… terzijde geschoven” |
Advocatus Sancti Sepulchri | “Beschermer van het Heilig Graf” |
Aegroto dum anima est, spes est | “Zolang een zieke nog reageert, is er hoop” |
Aer mea arena est | “De lucht is mijn strijdtoneel” |
Age quod agis | “Doe wat je doet”, “Doe je ding” |
Ago ergo sum | “Ik handel, dus ik besta” |
Alea iacta est / Alea iacta sit | “De teerling is geworpen” / “De teerling zij geworpen” |
Alias | “Anders genoemd” |
Alibi | “Op een andere plaats” |
Alius aliud dicit | “Een ander zegt iets anders”, “Ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is” |
Alis volat propriis | “Zij vliegt op eigen vleugels” |
Alma mater | “De voedende moeder” |
Alter ego | “Andere ik” |
Altera pars | “Het andere deel” |
Ama nescire | “Bemin niet gekend te zijn” |
Amantes amentes | “Verliefden zijn verdwaasden” |
Amare et sapere vix deo conceditur | “Zelfs de goden kunnen niet tegelijk verliefd en wijs zijn” |
Amicitia Fortior | “Sterker door vriendschap” |
Amicus certus in re incerta cernitur | “Een echte vriend wordt in onzekere tijden opgemerkt” |
Amor fati | “Liefde van het lot” |
Amor non celatur | “Liefde kan men niet verbergen” |
Amor patriae nostra lex | “Vaderlandsliefde is onze wet” |
Amor vincit omnia | “Liefde overwint alles”, |
Amore, more, ore, re, nascuntur amicitiae | “Uit liefde, gewoonte, mondeling verkeer en daden ontstaan vriendschappen” |
Animalium hominumque saluti | “Tot heil voor mens en dier” |
(Anno) aetatis suae | “In het jaar van zijn/haar leven”, “in/op de leeftijd van” |
Anno Domini | “In het jaar van de Heer” |
Ante meridiem (A.M.) | “Voor het middaguur” |
Apparent rari Nantes in gurgite vasto | “Zeldzaam verschijnen zwemmers in de uitgestrekte zee” |
Aquila muscas non captat | “Een arend vangt geen vliegen”, “belangrijke mensen houden zich niet met beuzelarijen bezig” |
Ardeat vita | “Het leven brande, het leven bruise” |
Ardet nec consumitur | “Het brandt, maar wordt niet verteerd” |
Argumentum ad baculum | “Argument met de knuppel, beroep op de stok” |
Argumentum ad crumenam | “Beroep op rijkdom” |
Argumentum ad hominem | “Beroep op de man” |
Argumentum ad lazarum | “Beroep op armoede, beroep op (de Nieuwtestamentische armoedzaaier) Lazarus” |
Argumentum ad populum | “Beroep op het volk, beroep op de massa” |
Argumentum ad verecundiam | “Argument uit eerbied, beroep op autoriteit” |
Ars Aemula Naturae | “De kunst wedijvert met de natuur” |
Ars gratia artis | “Kunst uit liefde voor de kunst” |
Ars longa, vita brevis | “Kunst is lang, het leven is kort” |
Ars vivendi | “De kunst van het leven” |
Artem non odit nisi ignarus | “Slechts de onwetende haat de kunst” |
Asinus ad lapidem non bis offendit eundem | “Een ezel stoot zich geen twee keer aan dezelfde steen” |
Audaces fortuna iuvat | “Geluk is met de heldhaftigen”, Vergilius |
Audacia pro muro et scuto opus | “Durf is onze muur, de daad is ons schild” |
Aude audenda | “Waag wat gewaagd moet worden” |
Audemus jura nostra defendere | “Wij durven onze rechten verdedigen” |
Audentes Deus iuvat | “God helpt hen die zelf wat durven” |
Audi, vide, tace, si tu vis vivere in pace | “Hoor, zie en zwijg, als je in vrede wilt leven” |
Audi alteram partem | “Luister naar de andere kant” |
Aurea mediocritas | “De gouden middelmaat”, “de gulden middenweg” |
Aurum potestas est | “Goud is macht” |
Aut Caesar, aut nullus | “Of de keizer, of niemand” |
Aut dosce, aut disce, aut discede | “Onderwijs, leer of ga weg” |
Aut nunc, aut numquam | “Nu of nooit” |
Aut omnia, aut nihil | “Alles of niets” |
Aut viam inveniam, aut faciam | “Of ik vind een weg, of ik maak er een” |
Aut vincere, aut mori | “De overwinning, of ik sterf”, |
Ave verum corpus natum de Maria Virgine | “Gegroet waarlijk lichaam {van Christus}, geboren uit Maria, de maagd” |
B
Balnea vina venus corrumpunt corpora nostra, sed vitam faciunt balnea vina venus | “Baden, wijn en seks vernielen onze lichamen, maar baden, wijn en seks maken het leven” |
Barba non fecit filosofum | “Een baard maakt nog geen filosoof” |
Barba tenus sapientes | “Tot aan de baard zo wijs, ogenschijnlijk wijs” (Erasmus) |
Barbarus hic ego sum, quia non intellegor ulli | “Ik ben hier een vreemdeling omdat ik door niemand begrepen word” |
Beati pauperes spiritu | “Zalig zijn de armen van geest” |
Beatus homo qui invenit sapientiam | “Gelukkig is de mens die wijsheid vindt/gevonden heeft” |
Beatus ille, qui procul hominibus | “Gelukkig is hij die ver van de mensen woont” |
Beatus, qui prodest, quibus potest | “Hij die iedereen helpt die hij kan helpen, is een gelukkig man” |
Bene agere et nil timere | “Goed doen en niets vrezen” |
Bene diagnoscitur, bene curatur | “Iets dat goed gediagnosticeerd wordt, kan genezen worden” |
Bellum ita suscipiatur, ut nihil aliud nisi pax quaesita videatur | “De oorlog moet zo opgenomen worden, dat niets anders tenzij de vrede schijnt gezocht te worden” (Cicero) |
Bis dat, qui cito dat | “Hij geeft tweemaal, die snel geeft” (Erasmus) |
Bis repetita manent | “Wat men tweemaal herhaald heeft, blijft in de herinnering” |
Bis repetita non placent | “Herhalingen vallen niet in goede aarde” (Horatius) |
Bona diagnosis, bona curatio | “Een goede diagnose is een goed medicijn” |
Bonafide | “Te goeder trouw” |
Bona malis paria non sunt | “Het geluk is niet opgewassen tegen het ongeluk” (Plinius Maior) |
Bona valetudo melior est quam maximae divitiae | “Goede gezondheid is meer waard dan de grootste rijkdom” |
Boni pastoris est tondere pecus, non deglubere | “Een goede herder scheert zijn schapen, maar trekt hen niet het vel over de oren.” |
Bonis nocet qui malis parcit | “Wie de slechteriken spaart, benadeelt de goeden” (Seneca) |
C
Calcanda semel via leti | “De weg des doods moet eenmaal betreden worden” |
Calcat iacentem vulgus | “Het volk geeft de liggende een trap na” |
Calculus | Rekensteentje |
Camera obscura | “Donkere kamer” (optisch instrument) |
Candida pax homines, trux decet ira feras | “Oprechte vrede past mensen goed, zoals woeste woede dieren past” (Ovidius) |
Candore notabilis albo | “Opmerkelijk door haar blanke onschuld” |
Canes latrantes non mordent | “Blaffende honden bijten niet” |
Canis timidus vehementius latrat quam mordet | “Een bange hond blaft heftiger dan hij bijt” |
Carmen perpetuum primaque ab origine mundi ad tempora nostra | “Een lied voor de eeuwigheid, en van het begin van de wereld tot onze tijd” |
Caput sapientiae est reverentia Domini | “De vreeze des Heeren is het begin der wijsheid” (Psalm 111:10) |
Carpe diem quam minimum credula postero | “Pluk de dag, zo min mogelijk vertrouwend op de volgende” (Horatius) |
Casu quo (c.q.) | “in welk geval” |
Casus belli | “een geval van oorlog” |
Cave canem | “Pas op voor de hond” (mozaïek Pompeii) |
Caveat | “Men zij op zijn hoede” |
Caveant consules | “Laten de consuls oppassen” |
Caveat emptor | “Laat de koper op zijn hoede zijn” |
Cede maiori | “Ga opzij voor uw meerdere” |
Civis Romanus sum | “Ik ben een Romeins burger” |
Cedo nulli | “Ik wijk voor niemand” (Lijfspreuk van Erasmus) |
Ceteris paribus | “De overige omstandigheden gelijk blijvend” |
Ceterum censeo Carthaginem delendam esse | “Overigens ben ik van mening dat Carthago verwoest moet worden” (Cato de Oude) |
Cibi condimentum est fames | “Honger maakt elke maaltijd gekruid”, “Honger maakt rauwe bonen zoet” |
Cito ignominia fit superbi gloria | “Voor hoogmoedigen verandert roem snel in schande”, “Hoogmoed komt voor de val” |
Citius, altius, fortius | “Sneller, hoger, sterker “ |
Coitus interruptus | “Onderbroken geslachtsgemeenschap” |
Cogito ergo sum | “Je pense donc je suis”, “Ik denk, dus ik ben.” (Descartes) |
Communis opinio | “De gemeenschappelijke mening”, de publieke opinie |
Compos mentis | “Bij zijn volle verstand” |
Concordia civium murus urbium | “Harmonie onder haar bewoners is de dikste muur van elke stad” |
Concordia parvae res crescunt, discordia maximae dilabuntur | “De kleinen groeien door eendracht, de grootsten gaan ten onder door tweedracht” |
Concordia res parvae crescunt | “Door eensgezindheid groeien kleine dingen”, “Eendracht maakt macht” |
Condicio sine qua non | “Voorwaarde zonder welke (het gevolg) niet (zou zijn ingetreden)” |
Confiteor | “Ik beken” |
Coniunctis viribus | “Met vereende krachten” (ook: Viribus unitis) |
Conscia mens recti, famae mendacia ridet | “Wie zich bewust is van de waarheid, lacht om de leugens van het gerucht” |
Conserva et aedifica | “Handhaaf en bouw”, “Behou en bou” |
Consuetudinis vis magna est | “De macht der gewoonte is groot” |
Consuetudo altera natura est | “Gewoonte is een tweede natuur” |
Contradictio in terminis | “Tegenspraak in termen”, een interne tegenspraak |
Contra vim mortis non est medicamen in hortis | “Tegen de dood is geen kruid opgewassen” |
Corpus Christi | “Het Lichaam van Christus” |
Corpus delicti | “Voorwerp van misdaad” |
Corruptio optimi pessima | “Het allerbeste wordt het allerslechtste als het in zijn tegendeel omslaat” |
(Felix ille tamen) corvo quoque rarior albo | “(Een gelukkig man is) zeldzamer dan een witte raaf” (Juvenalis) |
Creatio ex nihilo | “Schepping uit het niets” |
Credo quia absurdum | “Ik geloof erin omdat het absurd is” (toegeschreven aan Tertullianus) |
Credo in unum Deum. | “Ik geloof in één God.” Aanhef geloofsbelijdenis. |
Cui bono? | “Wie heeft er baat bij?” (Cicero, richtlijn in de rechtspraak) |
Cuius regio, eius religio | “Wiens regio, diens religie” |
Cuiusvis hominis est errare | “Iedereen maakt fouten” (Cicero) |
Cum grano salis | “Met een korrel zout” |
Cum laude | “Met lof” |
Cum non tum age | “Zo niet, dan toch” |
Cum suis (c.s.) | “Met de zijnen/haren/hunnen”, “met aanhang” |
Cum tacent, clamant | “Wanneer ze zwijgen, roepen ze” |
Cura, ut valeas | “Draag zorg, opdat het je goed zou gaan” |
Curriculum vitae (cv) | “De loop van het leven”, “Levensloop” |
Custodes Septentrionum | “Bewakers van het Noorden” |
D
De facto | “In feite, in werkelijkheid”, tegenhanger van De jure |
De gustibus (et coloribus) non disputandum (est) | “Over smaken (en kleuren) valt niet te twisten” |
De imitatione Christi | “Over de navolging van Christus” (Thomas a Kempis) |
De jure | “Volgens het recht, formeel” |
De minimis non curat praetor (rex, lex) | “Triviale zaken zijn niet de zorg van de autoriteit (koning, wet)” |
De mortuis nil nisi bene | “(Spreek) over de doden slechts op goede/heuse wijze” |
De novo | “Van/uit het nieuwe”, “nieuw ontstaan” |
Defectus natalis | “Geboortedefect” (een onwettig kind) |
Deleo hostem | “Ik vernietig de vijand” |
Deliriant isti Romani | “Rare jongens, die Romeinen” |
De profundis clamavi ad te Domine | “Uit de diepten heb ik U aangeroepen, Heer” (Psalm 130) |
Deo optimo (et) maximo | “De beste (en) grootste god” |
Deo vindice | “God zal [ons] verdedigen” (motto van de Geconfedereerde Staten van Amerika) |
Deo volente | “Als God het wil” |
Desinit in piscem mulier formosa superne | “De uitkomst beantwoordt niet aan de verwachtingen” (Horatius) |
Deus ex machina | “Een god uit een machine”, een uitgedachte oplossing. |
Deus vult | “God wil het”, “Het is Gods wil” |
Dicendo discentes discimus | “Wij die leren, leren door te spreken” |
Diem perdidi | “Ik heb de dag verloren” (Titus) |
Dies ater | “Een ongeluksdag” |
Dies diem docet | “De dag leert de dag”, “Wij zijn nooit klaar met leren” |
Dies natalis | “Geboortedag” |
Difficile dictu | “Moeilijk om te zeggen” |
Difficile est deponere longum amorem | “Het is moeilijk een lang gekoesterde liefde op te geven” (Catullus) |
Discendo Discimus | “Door te leren, leren wij” |
Dico Romanos hostes vincere posse | “Ik zeg dat de Romeinen hun vijanden kunnen overwinnen” óf “Ik zeg dat de vijanden de Romeinen kunnen overwinnen” |
Dispar vulgo | “Afwijkend van de grote massa” |
Divide et impera | “Verdeel en heers” |
Do ut des | “Ik geef opdat U zou geven” |
Docendo discimus | “Door te onderwijzen leren wij” |
Dolus an virtus, quis in hoste requirat? | “List of dapperheid, wie vraagt daarnaar, waar het een vijand geldt?” (Vergilius) |
Dolus bonus | “Een leugentje om bestwil” |
Domine dirige nos | “Heer, leid ons”, “Heer, geef ons richting” |
Domine salvam fac reginam | “God beware de koningin” |
Domine salvum fac regem | “God beware de koning” |
Dominus illuminatio mea | “De Heer is mijn licht” (Psalm) |
Domus dulcis domus | “Home sweet home” of “Oost west, thuis best” |
Donec eris felix multos numerabis amicos | “Zo lang je gelukkig bent, zul je veel vrienden hebben” (Ovidius) |
Draco dormiens nunquam titillandus | “Kietel nooit een slapende draak” |
Duae tabulae rasae in quibus nihil scriptum est | “Twee zielen, geen enkele gedachte” |
Ducunt fate volentem, nolentem trahunt | “Het lot voert de welwillenden, het sleurt de onwilligen” (Seneca) |
Dulce est desipere in loco | “Het is aangenaam dwaas te doen op bepaalde tijdstippen” (Horatius) |
Dulce et decorum est pro patria mori | “Het is zoet en goed om voor het vaderland te sterven” (Horatius) |
Dulcia non meruit, qui non gustavit amara | “Hij verdient het zoete niet, die ’t bittere niet heeft gesmaakt” (Ovidius) |
Dum anima est, spes est | “Waar er leven is, is er hoop” |
Dum spiro, spero | “Zo lang ik adem, hoop ik” |
Duobus litigantibus, tertius gaudet | “Als twee mannen bekvechten, is de derde blij” |
Dura lex, sed lex | “De wet is hard, maar het is de wet” (rechtsspreuk) |
Dura necessitas | “Noodzaak is hard” |
E
E causa ignota | “Met onbekende oorzaak” |
E fructu arbor cognoscitur | “Aan de vruchten herkent men de boom” |
E lingua stulta veniunt incommoda multa | “Vele ongemakken komen uit dwaze taal” |
E pluribus unum | “Uit velen één”, “Eenheid uit veelheid” |
Ecce grex | “Zie de kudde” |
Ecce homo | “Zie de mens” (Bijbel) |
Ecce annum meum ergo Plato sum | “Zie mijn leeftijd dus ik ben Plato” (Plato) |
Ecce Panis Angelorum | “Zie, het brood der Engelen” |
Ecclesia vivit lege Romana | “De Kerk leeft volgens de Romeinse wetten” |
Elephantum ex musca facere | “Van een vlieg een olifant maken” |
Epistula non erubescit | “Een brief bloost niet” |
Equo ne credite, Teucri | “Vertrouw dat paard niet, Trojanen” |
Ergo ego nec amicum habeo, nec inimicum? | “Dus heb ik noch vrienden, noch vijanden?” (Nero) |
Eripiendo victorae prosum | “Al helpende dien ik de overwinning” |
Errare humanum est. Perseverare diabolicum | “Zich vergissen is menselijk. Volharden is des duivels” (Seneca) |
Esse est percipi | “Zijn is waargenomen worden” (George Berkeley) |
Est modus in rebus, sunt certi denique fines | “Er is maat in de dingen, er zijn tenslotte zekere grenzen” (Horatius) |
Et ab nato mei, et nunc, et ad mortuum mei, bibi, bibo et bibibo | “Zowel sinds mijn geboorte, als nu, als tot mijn dood, dronk ik, drink ik, en zal ik drinken” |
Et alii (et al.) | “En anderen” |
Et cetera (etc.) | “En de andere dingen”, “Enzovoort” |
Evangelii Gaudium | “De Vreugde van de Blijde Boodschap”, “De Vreugde van het Evangelie” |
Eventus docebit | “De afloop zal het leren” (Livius) |
Eventus stultorum magister est | “Door schade en schande wordt men wijzer” |
Ex aequo | “Op gelijke voet, gelijkelijk” (ook: ex equo) |
Ex ante | “Van tevoren”, “Vooraf” |
Ex cathedra | “Vanaf de zetel” |
Ex falso sequitur quodlibet | “Uit het ongerijmde volgt wat je maar wilt” |
Ex libris | “Uit de boeken” |
Ex nihilo nihil fit | “Uit niets wordt niets” |
Ex nunc | “Vanuit het heden”, “Zoals de situatie momenteel is” |
Ex officio (e o.) | “Vanuit het ambt”, “Vanwege de functie” |
Ex oriente lux | “Licht uit het oosten” |
Ex post | “Na afloop”, “Achteraf” |
Ex post facto | “Op grond van achteraf vastgestelde feiten” |
Ex vivo | “Buiten het levende”, “Buiten het lichaam” |
Exempli causa | “Omwille van het voorbeeld”, “Bijvoorbeeld” |
Excusatio non petita accusatio manifesta | “Een excuus waar niet om werd gevraagd, is een duidelijke (zelf)beschuldiging” |
Exegi monumentum aere perennius | “Ik heb een monument opgericht dat het langer houdt dan brons” (Horatius) |
Exitus acta probat | “Het doel heiligt de middelen” (Ovidius) |
Experientia docet (stultos) | “Al doende leert men (zelfs de dwazen)” |
Extra ecclesiam nulla salus | “Buiten de kerk geen heil (redding of zaligheid)” |
Extra muros | “Buiten de muren” |
F
Faber quisque fortunae suae | “Ieder is de maker van zijn eigen geluk” |
Fabricando fit faber | “Door te smeden wordt men smid.” |
Facta, non verba | “Geen woorden maar daden” |
Factum stultus cognosit | “Na de daad komt de dwaas tot inzicht” |
Fallit imago | “Beeld misleidt”, “Schijn bedriegt” |
Fallitur augurio spes bona saepe suo | “Een goede verwachting wordt dikwijls teleurgesteld” |
Falsa demonstratio | “Foute uitleg, verkeerde beschrijving” |
Falsa fides in me semper est | “In mij is altijd ontrouw” |
Falsa lectio | “Foute lezing, fout in de interpretatie” |
Fama nihil est celerius | “Niets is sneller dan een gerucht” (Livius) |
Fari argentum aurum tacere | “Spreken is zilver, zwijgen is goud” |
Fas est ab hoste doceri | “Het is goed ook van zijn vijanden te leren” |
Fata morgana | “Gezichtsbedrog” (van Morgan le Fay) |
Fatetur facinus is, qui iudicium fugit | “Hij geeft zijn misdaad toe, die het gerecht ontvlucht”, “Wie het gerecht ontvlucht, bekent schuld” |
Felix qui potuit rerum cognoscere (causas) | “Gelukkig is hij die de reden van dingen kon herkennen” |
Fervet opus | “IJverig werk gaat voort” |
Festina lente | “Haast je langzaam”, “Haastige spoed is zelden goed” |
Fiat iustitia, ruat caelum | “Laat rechtvaardigheid geschieden, ook al valt de hemel naar beneden” |
Fiat lux | “Laat er licht zijn”, “Er zij licht” |
Fide, sed cui vide | “Vertrouw, maar zie toe, wie” |
Fidei Defensor | “Verdediger van het Geloof” |
Fides facit fidem | “Vertrouwen schept vertrouwen” |
Fides servanda est | “Trouw moet worden onderhouden” |
Finis coronat opus | “De kroon op het werk” |
Fluctuat nec mergitur | “Geschud door de golven, maar zij zal niet zinken” |
Fons et origo | “Bron en oorsprong” |
Fons sapientiae verbum Domini | “Het woord van de Heer is een bron van wijsheid” |
Fortes creantur fortibus | “Sterken brengen sterken voort” |
Fortes fortuna juvat | “Het geluk helpt de dapperen” |
Fortis et Liber | “Sterk en vrij” |
Fortiter in re, suaviter in modo | “Streng wat de principiële kant van een zaak betreft, soepel in de uitvoering van de regels.” |
Fortuna non mutat genus | “Het lot verandert de afkomst niet”, “De omstandigheden hebben geen invloed op de herkomst” (Horatius) |
(Non est tuum) fortuna quod fecit | “(Het is niet van jou) wat het geluk/toeval je heeft gebracht” (Seneca) |
Fortuna vitrea est; tum cum splendet, frangitur | “Het geluk is van glas; als het schittert, breekt het” |
Frater, ave atque vale | “Gegroet broeder, en vaarwel” |
Fronti nulla fides | “Het uiterlijk is onbetrouwbaar”, “Schijn bedriegt” |
Frusta laborat, qui omnibus placere studet | “Hij doet vergeefse moeite, die tracht allen te behagen” |
G
Gallia est omnis divisa in partes tres | “Gallië is in zijn geheel verdeeld in drie delen” |
Gens una sumus | “Wij zijn allen één volk” |
Gladiator in arena consilium capit | “Een zwaardvechter vormt in het strijdperk zijn plan” |
Gloria in excelsis Deo | “Eer aan God in den hoge.” |
Gloria victis | “Glorie aan de verslagenen” |
Graeca sunt, non leguntur | “Het is Grieks, het wordt niet gelezen” |
Graecia capta ferum vicit victorem | “Het verslagen Griekenland overwon zijn wilde veroveraar” |
Gutta cavat lapidem, non vi sed saepe cadendo | “De druppel holt de steen uit, niet met geweld, maar door keer op keer te vallen” |
H
Habeas corpus | “Gij zult het lichaam krijgen” |
Habemus papam! | “We hebben een paus!” |
Habent sua fata libelli | “Boeken hebben hun lotsbestemming” |
Hannibal ante portas / Hannibal ad portas | “Hannibal voor de poorten”, oftewel “Er is een zeer groot gevaar nabij” |
Hic domus dei est et porta coeli | “Dit is het huis van God en de poort van de hemel” |
Hic finis fandi | “Dit was het einde van het gesprek” |
Hic locus est ubi mors gaudet succurrere vitae | “Hier is de plaats waar de dood blij is het leven te helpen” |
Hodie mihi, cras tibi | “Vandaag voor mij, morgen voor jou.” Vandaar: “heden ik, morgen gij” |
Homines dum docent discunt | “Mensen leren terwijl ze lesgeven” (Seneca) |
Homines quod volunt credunt | “Mensen geloven wat ze willen geloven” (Julius Caesar) |
Homo fugit velut umbra | “De mens is vluchtig als een schaduw” |
Homo homini lupus (est) | “De mens (is) voor de mens een wolf” (Terentius of Plautus) |
Homo proponit, Deus disponit | “De mens wikt, God beschikt” |
Homo sapiens non urinat in ventum | “Een wijs man plast niet tegen de wind in” |
Homo sum, humani nihil a me alienum puto | “Ik ben een mens, niets menselijks is mij vreemd” (Terentius) |
Honestum petimus usque | “Onafgebroken zoeken wij het eervolle” |
Honores non quaero, fidelis sum | “Ik zoek geen eerbewijzen, ik ben trouw” |
Honos praemium virtutis | “Eer is de loon der deugd” (Cicero) |
Hora est | “Het uur is er”, “Het is tijd” |
Hora finita | “De tijd is verstreken” |
Hora fugit | “Het uur vlucht”, “De tijd vliegt” |
Hora ruit, tempus fluit | “Het uur snelt heen, de tijd vloeit weg” |
Horresco referens | “Ik huiver als ik er aan denk” (Virgilius) |
Horror vacui | “Angst voor de leegte” |
Horum omnium fortissimi sunt Belgae | “Van al die lieden zijn de Belgen de dappersten” (Julius Caesar) |
Hypotheses non fingo | “Ik verzin geen hypotheses” (Newton) |
Hostes ad pulverem ferire | “Sla al uw vijanden tot pulp” |
I
I ad Graecum pi | “Loop naar de Griekse pi”, “Loop naar de galg” |
Ibidem (Ibid.) | “Op dezelfde plaats” |
Id est (i.e.) | “Dat wil zeggen”, “met andere woorden” of soms “in dit geval” |
Idem dito | “precies hetzelfde” |
Idem velle, idem nolle, id vera amicitia est | “Hetzelfde willen en hetzelfde niet willen, dat is ware vriendschap” (Sallustius) |
Iesus Nazarenus, Rex Iudaeorum | “Jezus van Nazareth, koning der Joden” |
Ignis natura renovatur integra | “Door vuur wordt de gehele natuur vernieuwd” |
Ignorante portum, nullus ventus secundus | “Als je niet weet naar welke haven je vaart, is geen enkele wind gunstig” |
Ignorantia iuris nocet | “De wet niet kennen schaadt” |
Ignorantia legis non excusat | “De wet niet kennen is geen excuus” |
Ignoscito saepe alteri, numquam tibi | “Vergeef vaak een ander, nooit jezelf” |
Ignoti nulla cupido | “Onbekend maakt onbemind” |
Obscurum per obscurius, ignotum per ignotius | “Het duistere (verklaren) door het duisterdere, het onbekende door het onbekendere” |
Illud quod medium est atque inter utrumque probamus | “Dit, wat het midden is en tussen elk van beide is, keuren wij goed” (Martialis) |
Impetu feroci | “Met felle aanval” |
Impossibilium nulla obligatio est | “Niemand kan verplicht worden het onmogelijke te doen” (Corpus Iuris Civilis) |
Imprimatur | “Dat het gedrukt worde” |
In Aeternum | “Voor eeuwig” |
In casu | “In dit geval” |
In cauda venenum | “Het venijn zit in de staart” |
In concordia humilitate | “Eendrachtig bescheiden” |
In Dei nomine feliciter | “Mogen wij in Gods naam gelukkig voortgaan” |
In dubio abstine | “In geval van twijfel onthoude men zich” |
In dubio pro libertate | “Als er een twijfel is over schuld, mocht de beklaagde vrijgelaten worden” |
In dubio pro reo | “Bij twijfel, dan voor de beschuldigde” |
In fide fides | “Trouw in het geloof” |
In flagrante delicto | “Op heterdaad betrapt” |
In hoc signo vinces (victor eris) | “In dit teken zul je overwinnen (overwinnaar zijn)” |
In lumine tuo videmus lumen | “In Uw licht zien wij het licht” (Psalm 36:10) |
In manus tuas, Domine, commendo spiritum meum | “In uw handen, Heer, beveel ik mijn geest” |
In mari meri miri mori muri necesse est | “In een zee van bewonderenswaardige wijn moet een muis wel sterven” (ezelsbruggetje om Romeinse kinderen de klinkers te leren) |
In manibus vestris victoria est | “De overwinning ligt in jullie handen” |
In necessariis unitas, in dubiis libertas, in omnibus caritas | “In het benodigde eenheid, in het betwijfelde vrijheid, in alles liefdadigheid” |
In odium fidei | “Uit haat voor het geloof” |
In omnibus omnia | “In alles zit alles vervat” |
In situ | “Op zijn plaats” |
In vino veritas | “In wijn zit waarheid” (Plinius de Oudere) |
In vitro | “In glas”, in een reageerbuis |
In vivo | “In het leven” |
In nomine patris, filii et spiritus sancti | “In de naam van de vader, de zoon en de heilige geest” |
Initium est saluti notitia peccati | “Het begin van je behoud is het bemerken van je fout” (Seneca) |
Inquietum est cor nostrum, donec requiescat in Te | “Onrustig is ons hart, totdat het rust vindt in U” (Augustinus) |
Inspice et cautus eris | “Aanschouw uzelf en u zult op uw hoede zijn” |
Inter arma enim silent leges | “In tijden van oorlog zijn de wetten stil” |
Inter utrumque tene | “Hou [het] tussen beide uitersten”, “Houd het midden” |
Interdum lacrimae pondera vocis habent | “Tranen hebben soms de kracht van woorden” |
Intra muros | “Binnen de muren” (van de stad) |
Intus ut libet, foris ut moris est | “Denk wat je wil, maar in het openbaar voeg je je naar wat gebruikelijk is” |
Ira furor brevis est | “Boosheid is een korte woede” (Horatius) |
Is fecit, cui prodest | “Gedaan door hem die ervan profiteert” |
Ita feri ut se mori sentiat | “Sla hem zo, dat hij voelt dat hij sterft” (Caligula) |
Ipsa scientia potestas est | “Wetenschap (kennis) is macht” (Confucius) |
Ius curia novit | “De rechter kent het recht” |
Iustitia omni auro carior | “Gerechtigheid is meer waard dan al het goud” |
Iustitia omnibus | “Gerechtigheid voor allen” |
Iuvat inconcessa voluptas | “Verboden genot is zoet” |
Iuris prudentia | “Door de bezigheden van kenners” |
J
Jure uxoris | “Het recht van de echtgenote” |
K
L
Labor(are) omnia vincit | “Werk overwint alles” |
Laedere facile, mederi difficile | “Kwetsen is gemakkelijk, een wonde genezen is moeilijk” |
Lapsus calami | “Fout van de pen” |
Lapsus linguae | “Fout van de tong”, een spreekfout |
Lapsus memoriae | “Fout van het geheugen”, een vergissing |
Lauda, Sion, Salvatorem | “Loof, Sion, uw verlosser” |
Laudare, benedicere, praedicare | “God lof toezingen, elkaar tot zegen zijn, het evangelie verkondigen.” |
Lectori salutem (L.S.) | “Aan den lezer heil”; “Lezer gegroet” |
Legio patria nostra | “Het legioen is ons vaderland” (motto Vreemdelingenlegioen) |
Lex dura, sed lex | “De wet is hard, maar het is de wet” |
Lex naturae | “Wet van de natuur” |
Linea recta | “Zonder omwegen” |
Loci communes | “Gemeenschappelijke plaatsen”, “algemene grondbeginselen” |
Locus delicti | “Plaats waar de misdaad is gepleegd” |
Longa via est | “De weg is lang” |
Luctor et emergo | “Ik worstel en kom boven” |
Lucratori te salutant | “Zij die zich gaan verrijken, groeten u” |
Lupos apud oves custodes relinquere | “De wolven bij de schapen achterlaten als bewakers” (Plautus) |
Lupus in fabula | “De wolf in het verhaal” (Terentius) |
Lux et libertas | “Licht en vrijheid” (motto van NRC Handelsblad) |
Lux et veritas | “Licht en waarheid” |
M
Magna cum laude | “Met groot lof” |
Maxima cum laude | “Met de hoogste lof” |
Magna res libertas | “De belangrijkste zaak is vrijheid” |
Maior e longinquo reverentia | “Van afstand bezien is alles mooi” (Cornelius Tacitus) |
Maior famae sitis est quam virtutis | “De dorst naar roem is groter dan die naar dapperheid” (Juvenalis) |
Mala sunt vicina bonis | “Het kwade is de buur van het goede” (Ovidius) |
Maledicus a malefico non distat nisi occasione | “Een kwaadspreker verschilt niet veel van iemand die kwaad doet tenzij wat betreft de gelegenheid” (Quintilianus) |
Malo accepto stultus sapit | “Een dwaas wordt door schade en schande wijs” |
Malo mori quam foedari | “Ik sterf liever, dan ik onteerd word” |
Malus bonum ubi se simulat, tum est pessimus | “Nooit is een slechter mens slechter dan wanneer hij zich als een goed mens voordoet” |
Manibus pedibusque | “Met handen en voeten” |
Manu militari | “Gewapenderhand” |
Manus manum lavat | “De ene hand wast de ander” |
Maximae cuique fortunae minime credendum est | “Ieder grootste geluk moet allerminst geloofd worden” (Livius) |
Mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa | “Door mijn schuld, door mijn schuld, door mijn allergrootste schuld” |
Mea vota | “Mijn wens” of “mijn stem” |
Medicus curat, natura sanat | “De dokter zorgt voor zijn patiënt, maar de natuur geneest hem” |
Melior est vicinus juxta quam frater procul | “Beter een naaste buur dan een verre broer” |
Memento, homo, quia pulvis es et in pulvem reverteris | “Bedenk, mens, dat gij stof zijt en tot stof zult wederkeren” |
Memento mori | “Gedenk je sterfelijkheid”, “Gedenk te sterven” |
Mendacem memorem esse oportet | “Een leugenaar moet veel onthouden” (Marcus Fabius Quintilianus) |
Mens agitat molem | “De geest beweegt de massa” |
Mens et manus | “Verstand en hand” |
Mens sana in corpore sano | “Een gezonde geest in een gezond lichaam” |
Mens sana non potest vivere in corpore sicco | “Een gezonde geest kan niet leven in een droog lichaam” |
Mille periculis supersum | “Duizend gevaren kom ik te boven” |
Minuentur atrae Carmine curae | “Door een lied zullen de duistere zorgen kleiner worden gemaakt” (Horatius) |
Mirabile dictu | “Wonderlijk om te zeggen” |
Miscemus utile dulci | “Laten we het nuttige en het aangename verenigen” |
Moniti meliora sequamur | “Laat ons op gewaarschuwde wijze verder handelen” |
Morituri te salutant | “Zij die sterven gaan, groeten u” (gladiatoren) |
Moriae encomium, sive Stultitiae laus | “Lof der zotheid” (Erasmus) |
Moribus antiquis | “Naar oude gewoonten” (lijfspreuk van Justus Lipsius) |
Mors certa, hora incerta | “De dood is vast, het uur is onvast.” |
Mors tua, vita mea | “Jouw dood, mijn leven” |
Multa ceciderunt, ut altius surgerent | “Vele dingen zijn gevallen, om hoger te herrijzen” (Seneca) |
Multi sunt vocati, pauci vero electi | “Velen zijn geroepen, slechts weinig uitverkoren” |
Multi multa; nemo omnia novit | “Veel mensen weten veel, maar niemand weet alles” |
Multis parasse divitias non finis miseriarum fuit, sed mutatia | “Voor velen was verworven rijkdom niet het einde van hun ellende, maar heeft het veranderd” (Epicurus) |
Mundus vult decipi, ergo decipiatur | “De wereld wil bedrogen worden, laat haar dus bedrogen worden” (toegeschreven aan Petronius) |
Mutua fides | “Wederzijds vertrouwen” |
Mutatis mutandis | “De dingen die veranderd moeten worden, veranderd zijnd”, “nadat veranderd is wat veranderd moet worden” |
N
Natura abhorret vacuum | “De natuur verdraagt geen vacuüm” |
Natura artis magistra | “De natuur is de leermeesteres van de kunst” (volledige naam dierentuin Artis ) |
Natura naturans | “De natuur doet wat de natuur moet doen” |
Naturam mutare difficile est | “Het is moeilijk je aard te veranderen” (Seneca) |
Navigare necesse est, vivere non est necesse | “Het is nodig te varen, niet te leven” |
Navita de ventis, de tauris narrat arator | “De schipper vertelt over de winden, de boer over de stieren” |
Ne bis in idem | “Geen twee keer (vonnissen) over dezelfde zaak” |
Ne praeter modum | “Niet over de scheef” |
Ne quid nimis | “Niets te veel, alles met mate” |
Nec fasces nec opes sola artis sceptra perennant | “Noch macht, noch rijkdom, maar slechts het gezag van de wetenschap blijft bestaan” |
Nec Hercules contra plures | “Zelfs Hercules kan er geen twee tegelijk aan” |
Nec impar viribus onus | “Het gewicht evenaart de inspanning” |
Nec jactantia, nec metu | “Zonder woorden, zonder vrees” |
Nec plus ultra | “Dat wat door niets wordt overtroffen”. |
Nec pluribus impar | “Ik ben de grootste” |
Nec temere, nec timide | “Noch roekeloos, noch vreesachtig” |
Nec timide, nec tumide | “Zonder vrees, zonder overmoed” |
Nemo auditur (propriam turpitudinem allegans) | “Niemand vindt gehoor (bij de rechter) wanneer hij zich beroept op zijn eigen schandelijk gedrag” |
Nemo censetur ignorare legem | “Niemand wordt geacht de wet niet te kennen” |
Nemo censetur ignorare legem | “Niet kennen van de wet is geen geldig excuus om de wet te overtreden” |
Nemo dat quod non habet | “Niemand kan geven wat hij niet heeft” |
Nemo in amore videt | “In de liefde ziet niemand”, “Liefde maakt blind” |
Nemo iudex in properiā causā | “Niemand is rechter in zijn eigen zaak” |
Nemo me impune lacessit | “Niemand zal me ongestraft tergen” |
Nemo sine vitiis nascitur | “Niemand wordt zonder gebreken geboren” (Horatius) |
Neque ignorare (medicum) oportet quae sit aegri natura | “Noch betaamt het (de dokter) het temperament van de zieke man te negeren” (Aulus Cornelius Celsus) |
Nescis quid vesper vehat | “Je weet niet wat de avond brengt” |
Nescitis quo hora dominum veniet | “Jullie weten niet op welk uur de heerser zal komen” |
Nihil est ab omni parte beatum | “Niets is in alle opzichten/van alle kanten gelukzalig” (Horatius) |
Nihil est incertior vulgo | “Niets is wispelturiger dan de massa” |
Nihil lacrima citius arescit | “Niets droogt sneller dan een traan” |
Nihil sub sole novum | “Er is niets nieuws (onder de zon)” (Prediker 1:9) |
Nihil obstat | “Niets staat in de weg, er is geen enkel bezwaar (om dit document te drukken)” |
Nil desperandum | “Wanhoop niet” |
Nil nobis absurdum | “Niets is ons te dol” |
Nil satis nisi optimum | “Alleen het beste is goed genoeg” |
Nil scire tutissima fides | “Niets weten is het veiligste geloof/vertrouwen/garantie” |
Nil sine labore | “Niets zonder arbeid” (Horatius) |
Nil sine sole | “Niets zonder zon” |
Nil volentibus arduum | “Niets is onmogelijk voor hen die willen” |
Nitimur in vetitum semper cupimusque negata | “Wij streven altijd naar het verbodene en begeren hetgeen ons ontzegd is” (Ovidius) |
Nobilitas obligat | “Adeldom verplicht” |
Nolens volens | “Niet willende willend” (tegen wil en dank) |
Noli me tangere | “Raak mij niet aan” |
Nomen correctum | “Verbeterde naam” |
Nomen est omen | “Een naam is een voorteken” |
Nomen nescio (NN of N.N.) | “Ik weet de naam niet” |
Nomen nominandum (NN of N.N.) | “De naam moet nog genoemd worden” |
Nomina odiosa sunt | “Namen zijn hatelijk” |
Non omnis moriar | “Ik zal niet geheel sterven” (Horatius) |
Non fortis, ced tenax | “Niet sterk, maar taai” |
Non licet omnibus adire Corinthum | “Niet iedereen mag Korinthe bereiken” (Horatius) |
Non olet | “Het/hij/zij stinkt niet” |
Non nobis solum nati sumus | “We zijn niet alleen voor onszelf geboren” (Cicero) |
Non omnia possumus omnes | “Niet iedereen kan alles doen” (Vergilius) |
Non plus ultra | “Tot hier en niet verder” |
Non scholae sed vitae discimus | “Je leert niet voor school, maar voor het leven” |
Non sequitur | “Het volgt er niet uit”, “het volgt niet uit de premissen” |
Non semper arcum tendit Apollo | “De boog van Apollo kan niet steeds gespannen zijn” (Horatius) |
Non si male nunc et olim sic erit | “Wie zijn doel wil krijgen, ook de middelen” (Horatius) |
Non sum qualis eram | “Ik ben niet wat ik ben geweest” |
Non ut edam vivo, sed ut vivam edo | “Ik leef niet om te eten, ik eet om te leven” |
Non vi sed disputando | “Niet met kracht maar door rede(voering)” |
Non vincit nisi veritas | “Niets overwint dan de waarheid” |
Non vestimentum virum ornat, sed vir vestimentum | “De kleren maken niet de man, de man maakt de kleren” |
Nondum amabam, et amare amabam | “Ik had nog niet lief, en verlangde ernaar lief te hebben” |
Nosce orbis | “Ken de wereld” |
Nosce te ipsum | “Ken uzelf” |
Nos iungit amicitia | “Ons verbindt de vriendschap” |
Nota bene | “Noteer goed”, “Let op” |
Novum in Vetere latet, Vetus in Novo patet | “Het Nieuwe is verborgen in het Oude aanwezig, de ware betekenis van het Oude komt in het Nieuwe aan het licht” |
Nulla dies sine linea | “Geen dag zonder lijn.” |
Nulla poena sine lege | “Geen straf zonder wetten” |
Nullum crimen, nulla poena, sine praevia lege poenali | “Er is geen misdaad, (dus) geen straf als er geen voorafgaande (straf)wettelijke bepaling is” |
Nulla regula sine exceptione | “Geen regel zonder uitzondering” |
Nulla tenaci invia est via | “Voor de aanhouder is geen weg onbegaanbaar” (motto autofabrikant Spyker) |
Nulli cedo | “Ik wijk voor niets” |
Nullum humani mihi alienum | “Niets menselijks is mij vreemd” |
Numquam iterum | “Nooit meer” |
Numquam tui obliviscar | “Ik zal je nooit vergeten” |
Nunc aut nunquam | “Nu of nooit” (Korps Commandotroepen) |
Nunc est bibendum | “Nu is het tijd om te drinken” (Horatius) |
O
O crassum ingenium! Suspicor fuisse Batavum | “Wat een plompe geest! Ik vermoed dat het een Nederlander was” (Erasmus) |
O fortunatos nimium sua si bona norint, agricolas | “O gelukzalige landbouwers, die te weinig begrijpen hoe goed hun leven is” (Vergilius) |
O tempora, o mores! | “Wat een tijden, wat een zeden!” (Cicero) |
Obscuris vera involvens | “Obscuriteit verbergt waarheid” (Vergilius) |
Occasio furem facit | “De gelegenheid maakt een dief” |
Oculi plus vident quam oculus | “Meerdere ogen zien meer dan slechts een” |
Oculi sunt in amore duces | “De ogen zijn de leiders in de liefde” (Propertius) |
Oderint dum metuant | “Ze mogen me haten, als ze me maar vrezen” (Caligula) |
Odi profanum vulgus et arceo | “Ik haat het onbeschaafde gepeupel en houd het op een afstand” (Horatius) |
Odi et amo | “Ik haat en ik bemin” (Catullus) |
Omne ignotum pro magnifico est | “Al het onbekende wordt als wonderbaar aanzien.” (Tacitus) |
Omne principium difficile est | “In alles de eerste zijn is moeilijk” |
Omnes eodem cogimur | “Wij worden allemaal naar één enkel punt samengedreven” |
Omnes homines sibi sanitatem cupiunt, saepe autem omnia, quae valetudini contraria sunt, faciunt | “Alle mensen willen gezond zijn, maar vaak doen ze alles dat nadelig is voor hun gezondheid” |
Omnibus | “Voor allen” |
Omnia mea mecum porto | “Ik draag al mijn bezittingen bij me” |
Omnia mutantur, nihil interit | “Alles verandert, niets vergaat” (Ovidius) |
Omnia obliviscar | “Vergeet alles” |
Omnia vincit amor (nos et cedamus amori) | “Liefde overwint alles (laten wij ons ook overgeven)” (Vergilius) |
Omnium artium medicina nobilissima est | “Van alle kunsten is de geneeskunde de edelste” |
Optimum est pati quod emendare non possis | “Het is beter te verdragen wat je niet terug goed kan maken” (Seneca) |
Optimum medicamentum quies est | “Rust is het beste medicijn”‘ |
Ora et labora | “Bid en werk” (motto van de Benedictijnen) |
Oratio de hominis dignitate | “Oratie over de waardigheid van de mens” |
Oratio pro domo | “Pleidooi voor eigen zaak”, “preek voor eigen parochie”, “pleidooi van eigen advocaat” |
P
Pacta sunt servanda | “Overeenkomsten moeten nagekomen worden” |
Panem et circenses | “Brood en spelen” (Juvenalis) |
Pange lingua gloriosi | “Bezing mijn tong het mysterie.” |
Parcere subiectis, sed debellare superbos | “De onderworpenen sparen, maar hen die zich hardnekkig blijven verzetten vernietigen” (Vergilius) |
Pars pro toto | “Een deel staat voor het geheel” |
Pars sanitatis velle sanari fuit | “Een deel van het genezen is genezen willen worden” (Seneca) |
Participium praesentis activi (P.P.A.) | “Deelwoord van de actieve tegenwoordige tijd” |
Parvus numero, magnus merito | “Gering in aantal, groot in daden” (motto Koninklijke Luchtmacht) |
Parvi sed magni | “Klein maar Dapper” |
Paternoster | “Onze vader” |
Pauperis est numerare pecus | “Het is eigen aan de armen hun vee te tellen” (Ovidius) |
Pax intrantibus | “Vrede (aan) de binnentredende” |
Pax melior est quam iustissimum bellum | “Vrede is beter dan de rechtvaardigste oorlog” |
Pax quaeritur bello | “Vrede wordt gezocht door oorlog” |
Pecunia non olet | “Geld stinkt niet” |
Per aspera ad astra | “Langs moeilijkheden naar de sterren” (Motto NASA) |
Perfer et obdura, dolor hic tibi proderit olim | “Verdraag en volhard, eens zal dit verdriet nuttig voor je zijn” |
Periculum in mora | “Risico in uitstel” (Livius) |
Pericula non timeo | “Ik vrees geen gevaar” |
Persona non grata | “Ongewenst persoon” |
Pia fraus | “Vrome leugen” |
Pie Iesu domine, dona eis requiem | “Heilige Heer Jezus, geef hun rust” |
Pigmaei gigantum humeris impositi plusquam ipsi gigantes vident | “Dwergen die staan op de schouders van reuzen, zien verder dan die reuzen” (Isaac Newton) |
Pluralis majestatis | “Meervoud van verhevenheid”, “koninklijk meervoud” |
Pluralitas non est ponenda sine necessitate | “Men hoeft geen dingen toe te voegen (aan een formule) zonder noodzaak” |
Poena potest demi, culpa perennis erit | “De straf kan verminderen, de schuld zal eeuwig zijn” (Ovidius) |
Poeta nascitur, orator fit | “Een dichter wordt geboren, een redenaar gemaakt” |
Pontifex Maximus | “Hoogste priester / opperpriester” – Romeinse titel |
Postscriptum (PS) | “Naschrift” |
Poscimur | “Wij worden opgeëist”, wij zijn niet vrij |
Post meridiem (P.M.) | “Na het middaguur” |
Potior est, qui prior est | “Wie het eerst komt, wie het eerst maalt” |
Potius sero quam numquam | “Liever laat dan nooit” (Livius) |
Praeparatus Esto | “Wees voorbereid” |
Praesens absens | “Lichamelijk aanwezig, geestelijk afwezig” |
Primum non nocere | “Het belangrijkste is niet te schaden” (uit de Eed van Hippocrates) |
Primus inter pares | “Eerste onder gelijken” |
Pro bono (publico) | “Ten goede (van het publiek)”, voor de algemene zaak |
Pro Deo | “Voor God”, zonder bezoldiging |
Pro Ecclesia et Pontifice | “Voor Kerk en Paus” |
Pro Patria Crescunt | “Groeien voor het vaderland” |
Pro Patria Semper | “Altijd voor het vaderland” |
Procul o, procul este profami | “Blijf op afstand, niet ingewijden” |
Promissum cadit in debitum | “Het beloofde komt terecht bij het verschuldigde” |
Pugnans in tenebris | “Strijdend vanuit de duisternis (nacht)” |
Pulchrum est digito monstrari et dicier, hic est | “Het is mooi met de vinger nagewezen te worden en te horen zeggen: hij is het” |
Pulvis et umbra sumus | “We zijn stof en schaduw” (Horatius) |
Pus bonum et laudabile | “Goede en prijzenswaardige etter” |
Q
Quadragesimo Anno | “In het veertigste jaar”, “Veertig jaar later”, |
Quae caret ora cruore nostro | “Welke kust kent ons bloed niet?” (Horatius) |
Qualis artifex pereo! | “Als wat een groot kunstenaar ga ik ten onder!” (Nero) |
Qua Patet Orbis | “Zo wijd de wereld strekt” (Motto Korps Mariniers) |
Quando peritura nemo scit | “Wanneer ze zal vergaan weet niemand” |
Qui beneficium dedit, taceat; narret, qui accepit | “Hij, die een weldaad heeft gegeven, moet zwijgen; hij die het ontvangen heeft, moet spreken.” (Seneca) |
Qui bono? | “Wie profiteert?” (Cicero) |
Qui(s) custodiet ipsos custodes | “Wie houdt toezicht op de toezichthouders”, “Wie bewaakt de bewakers” (Juvenalis) |
Qui cantat, bis orat | “Wie zingt, bidt dubbel” (Augustinus) |
Qui habet aures audiendi audiat | “Wie oren heeft om te horen moet horen” (Bijbel) |
Qui rogat, non errat | “Wie vraagt, dwaalt niet” |
Qui scribit, bis legit | “Wie schrijft, leest twee keer” |
Qui tacet, consentire videtur | “Wie zwijgt, lijkt het ermee eens te zijn”, “Wie zwijgt, stemt toe” (Paus Bonifatius VIII) |
Qui vult dare parva non debet magna rogare | “Hij die wenst weinig te geven, zou niet veel moeten vragen” |
Quid pro quo | “Voor wat hoort wat” |
Quidquid agis, prudenter agas, et respice finem | “Wat je ook doet, doe het verstandig en denk na over het einde” |
Quidquid discis, tibi discis | “Alles wat je leert, leer je voor jezelf” |
Quidquid latine dictum sit, altum videtur | “Wat in het Latijn gezegd wordt, klinkt diepgaand” |
Quidvis egestas imperat | “Schaarste eist al wat je wilt” (Plautus) |
Quiescat plebs | “Moge het volk kalm zijn” |
Quieta non movere | “Wat in rust is, niet verstoren”, “Geen slapende honden wakker maken” |
Quirites! | “Burgers!” |
Quot homines, tot sententiae | “Zo veel mensen, zo veel meningen” (Cicero) |
Quo vadis? | “Waar gaat gij heen?” |
Quod erat demonstrandum (Q.E.D.) | “Hetgeen moest worden aangetoond” |
Quod licet Iovi non licet bovi | “Wat Jupiter mag, mag een rund nog niet”, “Wat is toegestaan aan Jupiter, is nog niet toegestaan aan een rund” |
Quod me non necat me certe confirmat | “Wat mij niet doodt, maakt me zeker sterker” |
Quod medicina aliis, aliis est acre venenum | “Het medicijn van de een is het vergif van de ander” |
Quod non | “Hetgeen niet het geval is” |
Quod non est in actis non est in mundo | “Wat niet schriftelijk is vastgelegd, bestaat niet” |
Quod scripsi, scripsi | “Wat ik geschreven heb, heb ik geschreven” |
Quod sis, esse velis nihilque malis | “Je moet willen zijn wie je bent en niets liever willen” (Martialis) |
Quot capita, tot sententiae | “Zoveel hoofden, zoveel meningen” |
Quos vult perdere Iuppiter dementat prius | “Degenen die Jupiter in het verderf wil storten, ontneemt hij eerst hun zinnen” |
Quousque tandem abutere, Catilina, patientia nostra? | “Hoelang nog, Catilina, zul je ons geduld op de proef stellen?” (Cicero) |
R
Radix malorum est cupiditas | “Hebzucht is de wortel van alle kwaad” |
Rara avis | “Een zeldzame vogel” |
Rara est fides | “Trouw is zeldzaam” |
Ratio fatum vincere nulla potest | “Geen enkele berekening kan het lot overwinnen” (Ovidius) |
Reddite ergo quae sunt Caesaris, Caesari | “Geef de Keizer wat des Keizers is” (Mattheüs 22:21) |
Regina regit colorem | “De dame voert de kleur (van het veld)”, een schaakregel |
Repetitio est mater studiorum | “Repetitie (herhaling) is de moeder van studie (studeren)” |
Requiescat in pace (R.I.P.) | “Hij/zij ruste in vrede” |
Rerum cognoscere causas | “De oorzaken der dingen doorzien” |
Rerum novarum | “Over nieuwe dingen”, “Van een omwenteling” |
Res, non verba | “Daden, geen woorden”, “Geen woorden maar daden” |
Rete non tenditur milvio | “Het net wordt niet uitgebreid tot de vlieger” |
Reteneo hostes pacis abs te Llnge | “Wij houden de vijand van de vrede verre” |
Retrorsum causa et effectus | “Omkering van oorzaak en gevolg” |
Ridens dicere verum | “Al lachend de waarheid zeggen” (Horatius) |
Rideo ergo sum | “Ik lach, dus ik besta” |
Rigor mortis | “Lijkstijfheid” |
Risus abundat in ore stultorum | “De gek lacht om alles” |
Rogo vos, quis potest sine offula vivere? | “Ik vraag jullie, wie kan zonder worstjes leven?” (Claudius) |
Roma locuta, causa finita | “Rome heeft gesproken, de zaak is beëindigd” (Sint Augustinus) |
Romanes eunt domus | “Romeinen ga naar huis” |
Rustica progenies semper villana fuit | “Het kroost van de boeren is altijd boer geweest” |
S
Sacris solemniis | “Verenigd rond dit feest.” |
Saepe morborum gravium exitus incerti sunt | “Vaak is de afloop van ernstige ziekten onzeker” |
Saevis tranquillus in undis | “Rustig te midden van woeste golven” (lijfspreuk Willem van Oranje) |
Salus aegroti suprema lex | “Het welzijn van de patiënt is de belangrijkste wet” |
Salus populi suprema lex esto | “Het welzijn van het volk zal de hoogste wet zijn” (motto Missouri) |
Sanis libris, vita lacuna | “Zonder boeken is het leven ledig” |
Sapere aude | “Durf wijs te zijn” |
Scientia sol mentis est | “Kennis is het licht van de geest” |
Scientia vincere tenebras | “Door wetenschap de duisternis overwinnen” |
Sed quis custodiet ipsos custodes? | “Maar wie bewaakt de bewakers?” (Juvenalis) |
Semper crescendo | “Altijd hoger”, “Steeds toenemend in toonsterkte” |
Semper idem | “Altijd hetzelfde” |
Semper excelsius | “Altijd beter” |
Semper fidelis | “Altijd trouw” |
Semper paratus pro justicia | “Altijd paraat voor gerechtigheid” |
Semper primus | “Altijd de eerste” |
Senatus populusque Romanus (S.P.Q.R.) | “De senaat en het volk van Rome” |
Servatis a periculum | “Bewaar ons voor het kwade” |
Si decem habeas linguas, mutum esse addecet | “Zelfs al zou je tien tongen hebben, dan moet je ze toch stilhouden” |
Si parva licet componere magnis | “Als het toegestaan is kleine dingen met grote dingen te vergelijken” |
Si quaeris peninsulam amoenam circumspice | “Als je een lieflijk schiereiland zoekt, kijk dan om je heen” (motto Michigan) |
Si tacuisses, philosophus mansisses | “Als je had gezwegen, was je een filosoof gebleven” |
Si vis amari, ama | “Als je bemind wilt worden, bemin (dan)” |
Si vis pacem, para bellum | “Als je vrede wilt, bereid je voor op oorlog” |
Si vis pacem, para iustitiam | “Als je vrede wilt, bereid gerechtigheid voor” |
Si vis vivam | “Als jij wilt, zal ik leven” |
Sic iubeo, sic volo, et sit pro ratione voluntas mea | “Zo beveel ik, zo wens ik het en laat mijn wil u tot reden zijn” |
Sic semper tyrannis | “Zo vergaat het iedere tiran” (Brutus) |
Sic transit gloria mundi | “Alzo vergaat ’s werelds schoonheid” |
Sic gorgiamus allos subjectatos nunc | “Wij houden een feestmaal op hen die ons onderdrukken” |
Sidera somnum suadent | “De sterren raden ons de slaap aan” |
Signum perfectionis | “Teken van perfectie” |
Similia similibus curantur | “Soort zoekt soort” |
Similia similibus dissolventur | “Gelijke zaken worden opgelost in gelijke zaken” |
Sine anno (s.a.) | “Zonder jaar” |
Sine dato (s.d.) | “Zonder datum” |
Sine die (s.d.) | “Zonder dag” |
Sine editore (s.e.) | “Zonder uitgever” |
Sine ira et studio | “Zonder haat of liefde”, “Zonder wrok of sympathie” (Tacitus) |
Sine labore nihil | “Zonder werk krijgt men niets” |
Sine labore non erit panis in ore | “Zonder arbeid zal er geen brood in de mond zijn” |
Sine sole sileo | “Zonder de zon ben ik stil” (spreuk op zonnewijzers) |
Sit tibi terra levis | “Moge de aarde zachtjes op je drukken” (Romeinse grafspreuk) |
Sol iustitiae illustra nos | “Zonne der gerechtigheid verlicht ons” |
Sol lucet omnibus | “De zon schijnt voor iedereen” |
Sola gratia | “Alleen door genade” |
Sola victoria satiat | “Alleen de overwinning schenkt voldoening” |
Soli Deo gloria | “Alleen aan God de eer” |
Species decipit | “Schijn bedriegt” |
Spes bona | “Goede hoop” |
Spiritus intus alit | “De geest voedt zich van binnenuit” (Vergilius) |
Stante pede | “Op staande voet”, onmiddellijk |
Stare decisis (et non quieta movere) | “Bij de onderhavige zaak blijven (en het onverstoorde niet verstoren)” |
Status quo (ante bellum) | “De bestaande toestand (zoals die voor de oorlog was)” |
Stultorum infinitus numerus est | “Het aantal dwazen is oneindig” (Prediker 1:15) |
Stupor mundi | “De verbazing van de wereld” (titel van Frederik II) |
Stultitiae laus | Lof der zotheid (Erasmus) |
Stultus stulte loquitur | “Een dwaas spreekt op dwaze wijze” |
Suamet ipse fraude captus | “In zijn eigen list gevangen” (Livius) |
Sub iudice | “Onder de rechter” |
Sub rosa | “Onder de roos” |
Sui generis | “Aangepast aan de omstandigheden” |
Summa cum laude | “Met de hoogste lof” |
Summum ius summa iniuria | “Het recht tot op de spits drijven is het onrecht tot op de spits drijven” (Cicero) |
Summum nec metuas diem nec optes | “Je moet de laatste dag niet vrezen noch wensen” (Marcus Valerius Martialis) |
Sum quod eris | “Ik ben wat jij zult zijn” (tekst op grafstenen) |
Sunt pueri pueri, pueri puerilia tractant | “Kinderen zijn kinderen, kinderen gedragen zich als kinderen” |
Sunt quidem homines non re sed nomine | “Zij zijn ongetwijfeld mensen niet in werkelijkheid maar door de naam” (Cicero) |
Sutor ne ultra crepidam | “Schoenmaker, niet boven het sandaal”, “Schoenmaker, blijf bij je leest” (Plinius de Oudere) |
Suo jure | “In zijn/haar eigen recht” |
Suum cuique | “Ieder het zijne” (ieder krijgt wat hem toekomt) |
Suus rex reginae placet | “Aan de koningin bevalt haar koning (het meest)” |
Syllabus Errorum | “Lijst van dwalingen” |
T
Tacitum vivit sub pectore vulnus | “De wonde leeft stilzwijgend onder de borst” (Vergilius) |
Tale quale | “Zoals het reilt en zeilt” (zoals het is) |
Tantae molis erat Romanam condere gentem | “Zoveel inspanning kostte het de Romeinse staat te vestigen” (Vergilius) |
Tarde venientibus ossa | “Voor de laatkomers, enkel de beenderen” |
Te amo | “Ik hou van je” |
Temet nosce | “Ken uzelf” |
Tempora mutantur, et nos mutamur in illis | “De tijden zijn veranderd, en wij zijn mee veranderd” (Audoënus) |
Tempus fugit | “De tijd vlucht/vliegt” |
Tempus omnia revelat | “Tijd onthult alles” |
Tempus Præteritum Nihil Futurum Incertum. Præsens Instabile Cave Ne Perdas Hoc Tuum | “Verleden tijd is niets, de toekomst is ongewis. Het heden is onzeker, pas op en verdoe uw tijd niet” |
Tempus valet volat velat | “De tijd vliegt” |
Tene quod bene | “Behoud het goede” |
Terra marique potens | “Onverslaanbaar ter land en op zee” |
Testiculos habet et bene pendentes | “Hij heeft testikels en ze hangen goed” |
Testimonium paupertatis | “Bewijs van onvermogen” |
(Quidquid id est,) timeo Danaos et dona ferentes | “(Hoe dan ook,) ik vrees de Grieken zelfs al geven zij geschenken” (Vergilius) |
Timeo hominem unius libri | “In het debat vrees ik een man die slechts één boek (goed) heeft gelezen” (Thomas van Aquino) |
Tolle moras, semper nocuit differre paratis | “Hef elk oponthoud op, voor wie voorbereid is, is uitstellen altijd schadelijk geweest.” (Lucanus) |
Totus tuus | “Geheel de uwe” (wapenspreuk Paus Johannes Paulus II) |
Tres faciunt collegium | “Met z’n drieën vormt men een gezelschap” |
Tu es sacerdos in aeternum | “Je bent priester voor altijd” |
Tum podex carmen extulit horridulum | “Toen stiet de aars een ruw lied uit” |
Tum tua res agitur, paries cum proximus ardet | “Dan staat ook jouw zaak op het spel, wanneer het huis naast jou in brand staat” |
Tunica pallio propior est | “Het hemd is nader dan de rok” |
Tu quoque, fili mi! | “Gij ook, mijn zoon!” (Julius Caesar) |
U
Ubi amici, ibidem opes | “Waar vrienden zijn, is tegelijk rijkdom” (Plautus) |
Ubi bene, ibi patria | “Waar men zich goed voelt, daar is zijn vaderland” |
Ubi caritas, Deus ibi est | “Waar zorgzaamheid is, daar is God” |
Ubi caritas et amor,Deus ibi est | “Waar betrokkenheid is en liefde, daar is God.” |
Ubi concordia, ibi victoria | “Waar harmonie is, daar heerst victorie” |
Ubi dubium, ibi libertas | “Waar twijfel is, is vrijheid” |
Ubi fumus, ibi ignis | “Waar rook is, is vuur” |
Ubi mel ibi apes | “Waar honing is, zijn bijen” |
Ubi pus evacua | “Waar pus zit, verwijder het” |
Ubi societas, ibi ius | “Waar een maatschappij is, daar is recht” |
Ubi tu Gaius, ibi ego Gaia | “Waar gij zijt Gaius, zal ik, Gaia, zijn” |
Ubi volentia est, via est | “Waar een wil is, is een weg” |
Ultra posse nemo obligatur | “Niemand kan verplicht worden meer te doen dan waartoe hij in staat is” |
Una salus victis, nullam sperare salutem | “De enige zekerheid voor de verliezers is geen heil te verwachten” (Vergilius) |
Unde habeas, quaerit nemo, sed oportet habere | “Vanwaar je het hebt, vraagt niemand, maar je behoort het te hebben” (Juvenalis) |
Uno sumus animo | “Wij zijn een van geest” |
Unum castigabis, centum emendabis | “Door er één te straffen, kan men er honderd tot beter inzicht brengen” |
Unus pro omnibus, omnes pro uno | “Een voor allen, allen voor één” (Apocriefe motto van De drie musketiers) |
Unus testis, nullus testis | “Eén getuige is geen getuige”, “Een enkele getuigenis is onvoldoende” |
Urbem marmoream relinquo, quam latericiam accepi | “Ik laat een marmeren stad achter, die ik in steen heb gekregen” (Augustus) |
Urbi et orbi | “Voor de stad (Rome) en voor de wereld” (de pauselijke zegen) |
Usque ad tempus divi Gratiani | “Tot het tijdstip van de goddelijke Gratian” (Vegetius)/td> |
Usus magister est optimus | “Ervaring is de beste leermeester” (Cicero) |
Ut ameris, amabilis esto | “Om te kunnen beminnen, moet ge beminnelijk zijn” (Ovidius) |
Ut incepit fidelis sic permanet | “Loyaal is ze begonnen, loyaal blijft ze” |
Ut desint vires, tamen voluntas laudanda est | “Hoewel de krachten ontbreken, moet toch de wil geprezen worden” (Ovidius) |
Ut omnes unum sint | “Opdat zij allen een zijn” (uit Johannes 17:21) |
Ut sementem feceris ita metes | “Zoals je zaait zal je oogsten” |
Ut sis nocte levis, sit cena brevis! | “Laat het avondmaal kort zijn, opdat je ’s nachts licht bent” |
Ut vivat, crescat et floreat! | “Opdat ze leve, groeie en bloeie!” |
Uxor formosa et vinum sunt dulcia venena | “Mooie vrouwen en wijn zijn zoet venijn” |
V
Vacate et scire | “Wees stil en weet” |
Vae victis | “Wee de overwonnenen” |
Vana est sine viribus ira | “Haat, zonder macht om er aan te voldoen, is ijdel” |
Vanitas vanitatum et omnia vanitas | “IJdelheid der ijdelheden en alles is ijdelheid” (Prediker 1:2) |
Varietas delectat | “Afwisseling is prettig”, “Verandering van spijs doet eten” (Seneca c.s.) |
Varium et mutabile semper femina | “Iets altijd veranderlijks en wispelturigs is de vrouw” (Vergilius) |
Velle non discitur | “Willen kun je niet leren” |
Velut arbor aevo | “Zoals een boom bij het verstrijken van de tijd” (Horatius) |
Veni, bibi, vomui | “Ik kwam, ik dronk, ik gaf over” |
Veni, vidi, vici | “Ik ben gekomen, ik heb gezien, ik heb overwonnen”, “Ik kwam, ik zag, ik overwon” (Julius Caesar) |
Veni, vidi et capiebar ad anum | “Ik kwam, ik zag en werd vanachter belaagd” |
Veni, vidi, fugi | “Ik ben gekomen, ik heb gezien, ik ben gevlucht”, “Ik kwam, ik zag, ik vluchtte” |
Venite ad me omnes | “Komt allen tot mij” (Matteüs 11:28) |
Ventis secundis, tene cursum | “Als de wind gunstig is, behoud koers” |
Verba docent, exempla trahunt | “Woorden onderwijzen, voorbeelden doen navolgen” |
Verba volant,scripta manent | “Woorden vervliegen, het geschrevene blijft” |
Verbum domini lucerna pedibus nostris | “Het woord van de Heer is een lamp voor onze voeten” (Psalm 119:105) |
Veridis quo | “Waar de waarheid is” |
Veritas temporis filia | “De waarheid is de dochter van de tijd.” (Maria Tudor) |
Veritas odium paret | “Waarheid zaait haat” |
Veritas vos liberabit | “De waarheid zal jullie bevrijden” (naar Johannes 8:32) |
Vestis virum facit | “Kleren maken de man” |
Vi coactus | “Door geweld gedwongen” |
Vi veri veniversum vivus vici | “Met de kracht van de waarheid heb ik levend het universum veroverd” |
Vi victa vis | “Geweld is door geweld geveld” |
Vicit vim virtus | “Moed heeft het geweld overwonnen” |
Video et taceo | “Ik zie en zeg niets” |
Video meliora proboque, deteriora sequor | “Ik zie het betere en sta erachter, maar toch volg ik het slechtere” (Ovidius) |
Videre vincere est | “Zien is overwinnen” |
Vigilat ut quiescant | “Hij waakt opdat zij rusten” |
Vindicat atque polit | “Handhaaft en beschaaft” (volledige naam van het Groningse studentencorps Vindicat) |
Vinum et musica laetificant cor | “Wijn en muziek verlichten het gemoed” |
Vires acquirit eundo | “Al gaande neemt zij in kracht toe” |
Virtute decet, non sanguine niti | Het past te steunen op dapperheid/deugd, niet op afkomst” (Claudianus) |
Virtus concordia fides | “Deugd, eenheid en trouw” |
Vis unita fortior | “Vereende kracht is sterker” |
Vincit omnia veritas | “Waarheid overwint alles.” |
Vivat, crescat, floreat | “Hij leve, groeie, bloeie” |
Volenti non fit iniuria | “Door hetgeen men zelf wil, kan men geen onrecht ondergaan” |
Vox nihili | “Stem van niets” |
Vox populi, vox Dei | “De stem van het volk [is] de stem van God” (Alcuinus) |
Vulgare amici nomen, sed rara est fides | “De naam van een vriend is gewoon, maar zeldzaam is trouw.” (Phaedrus) |
Vulneratus nes victus | “Gewond maar niet verslagen. Verwond maar niet overwonnen.” (Spreuk op Draaginsigne Gewonen) |
Vulpes pilum mutat, non mores | “Een vos verliest wel zijn haren maar niet zijn streken” |
W
X
Y
Z
Boek: Latijn – Cultuur, geschiedenis en taal
Meer Taalgeschiedenis
Lijst van Historische uitdrukkingen, spreekwoorden en scheldwoorden
Bronnen: Terry van Erp