11e eeuw

Uit Wiki Raamsdonks Erfgoed
Versie door Colani (overleg | bijdragen) op 1 sep 2024 om 12:07 (1 versie geïmporteerd)
(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)
Overzicht van de jaren in en rond de 11e eeuw
Jaren 90 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999
Jaren 00 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009
Jaren 10 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019
Jaren 20 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029
Jaren 30 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039
Jaren 40 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049
Jaren 50 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059
Jaren 60 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069
Jaren 70 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079
Jaren 80 1080 1081 1082 1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089
Jaren 90 1090 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1098 1099
Jaren 00 1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106 1107 1108 1109

De 11e eeuw (van de christelijke jaartelling) is de 11e periode van 100 jaar, dus bestaande uit de jaren 1001 tot en met 1100. De 11e eeuw behoort tot het 2e millennium.

Langjarige gebeurtenissen en ontwikkelingen

Begin van de Hoge middeleeuwen

Europa
Midden-Oosten
  • Het Seltsjoekse rijk omspant nu Perzië, Mesopotamië, en de Levant tot aan de grenzen van het Egypte van de Fatimiden. Onder vizier Nizam al-Moelk komen de cultuur en wetenschappen aan dit hof tot grote bloei. Als in 1092 de sultan sterft, vervalt het Seltsjoekenrijk in chaos.
  • De Mamlukken, afstammelingen van de christenslaven in Egypte, verkrijgen achter de troon van de sultan de feitelijke macht.
  • Aanhangers van de Fatimidische kalief Al-Hakim stichten in het Libanongebergte de sekte van de Druzen.
  • De belangrijkste reden voor de Eerste kruistocht is waarschijnlijk het feit dat de Seltsjoeken, nadat ze Palestina veroverd hebben, christelijke pelgrimages naar Jeruzalem en andere steden moeilijk of zelfs onmogelijk maken.
Godsdienst
  • vanaf de 11e eeuw bouwt de paus een gecentraliseerde structuur rond het pausdom op. In 1059 stelt paus Nicolaas II het College van Kardinalen in, dat voortaan de taak heeft de nieuwe paus te kiezen. Daarnaast zien we de opkomst van de pauselijke Curie als hoogste bestuurscollege van de kerk.
  • Aflaten worden buiten het persoonlijke gebied van de biecht ook aanwendbaar als kwijtschelding van een deel van de straf voor overleden familieleden of vrienden in het vagevuur.
  • Het Oosters schisma (1054) tussen het oostelijke en het westelijke deel van de christenheid van het vroegere Romeinse Rijk leidt tot de scheiding tussen de orthodoxe of Byzantijnse patriarchaten en het patriarchaat van Rome, de Latijnse Kerk.
  • De Godsvredebeweging bestrijdt met succes de chaos van de elkaar bestrijdende Europese ridders. Er worden regels gesteld aan de krijg en wie zich daaraan niet houdt loopt gevaar door kerk en onderdanen te worden afgezworen.
  • Joachim van Fiore is een zeer invloedrijk Italiaans cisterciënzermonnik en theoloog. Hij wordt bekend met zijn apocalyptische theorie over het tijdperk van de Heilige Geest dat zal aanbreken. Reeds tijdens zijn leven krijgt hij veel volgelingen en richt hij eigen kloosters op, waaruit later een afzonderlijke orde zal ontstaan: de joachimieten.
  • Als in het islamitische zuiden van Spanje in 1031 aan de Oemajjadendynastie een einde komt, beginnen hun opvolgers steeds harder op te treden tegen minderheden. In Granada hebben moslims in 1066 een bloedbad aangericht onder Joden. Er zijn 1500 gezinnen vermoord, ongeveer 4000 mensen.
Rechtsstelsel
  • Het eerstgeboorterecht ontstaat in West-Europa na talloze familieconflicten over de erfopvolging. Het betreft hierbij zowel de koningshuizen, de adelshuizen als de boerenfamilies; allen besluiten in een vrij korte periode de eerstgeboren zoon tot erfgenaam te maken van het vaderlijk erfgoed.
  • Optekening van de 17 Keuren en 24 Landrechten die gelden in de Friese landen.
Lage landen
Azië en Afrika
  • Het Tamilrijk van de Chola's regeert in deze periode over grote delen van Zuid-India en Zuidoost-Azië.
  • De Banu Hilal zijn bedoeïenen, die met grote kuddes vee uit het verdroogde Arabië komen, de bergen mijden, maar de vruchtbare Noord-Afrikaanse landbouwgronden laten kaalvreten, waarna zandstormen de vruchtbare bovenlaag wegblazen.
nijverheid
  • In de elfde eeuw beleeft de Vlaamse lakenindustrie haar opgang, met Atrecht als koploper. Technologische vooruitgang en de internationale handel waarvan het graafschap een van de centra is, dragen hieraan bij. Aan het einde van de eeuw staan steden verder noordwaarts in het graafschap voorop bij de ontwikkeling: (Rijse, Dowaai en Sint-Omaars).
Wetenschap
  • Abu al-Qasim al-Zahravi wordt gezien als de vader van de moderne chirurgie. Hij schrijft onder andere de Kitab al-Tasrif (1000), een 30 delen tellende encyclopedie die tot de 17e eeuw zowel aan islamitische als Europese medische scholen zal worden gebruikt als lesmateriaal.
  • Een andere invloedrijke persoon in de islamitische geneeskunst is Avicenna. Van zijn hand zijn de Canon van de geneeskunde (1025) en Het boek van geneeskunde (1027), die eveneens tot de 17e eeuw vast lesmateriaal zullen zijn aan islamitische en Europese scholen. Avicenna doet tevens belangrijk onderzoek naar infectieziektes, zoals het voorkomen van verspreiding door zieke patiënten af te zonderen, en medisch onderzoek.
  • Constantijn de Afrikaan geeft les aan de Medische School van Salerno en publiceert nadien als monnik in Monte Cassino tientallen boeken over geneeskunde. Hij vertaalt tot dan toe onbekende medische werken van Joodse, Arabische en Romeinse medici. De kopiisten in Monte Cassino en andere abdijen kopiëren zijn manuscripten, wat belangrijk bijdraagt tot het succes van de Medische School.
  • De Perzische geleerde Al-Karaji schrijft verscheidene verhandelingen over de wiskunde, waarvan er drie bewaard zijn gebleven: Al-Badi' fi'l-hisab (prachtig over calculatie), Al-Fakhri fi'l-jabr wa'l-muqabala (glorieus over algebra) en Al-Kafi fi'l-hisab (voldoende over calculatie). Al-Karaji bestudeert de algebra van exponenten, polynomen en over wat later als het binomium van Newton bekend zal staan. Hij wordt beïnvloed door het werk van Diophantus en wordt gezien als een van de eersten die de algebra loskoppelen van de geometrie.
Cultuur
Militair
  • Rond deze tijd worden oude versterkingen als palissades en donjons vervangen door vrijwel onneembare stenen forten en kastelen.
  • De eerste beschrijving van echt buskruit komt voor in de Chinese militaire encyclopedie Wu Ching tsung Yao.
Sport en spel
  • Het riddertoernooi wordt behalve een populair tijdverdrijf ook een aantrekkelijke inkomstenbron voor edellieden. Verdeeld in twee partijen voeren zij schijnoorlogen uit, waarbij ze proberen gijzelaars te maken.
  • De Vikingen verspreiden het bordspel Hnefatafl over Europa.
innovatie
  • De ijzer-gallusinkt (ook: ferrotannine-inkt of ijzergalnoteninkt) wordt ontdekt. Ze wordt gevormd door een reactie van looizuur, dat in de galappels aanwezig is, met een metaalzout (ijzer(II)sulfaat of koper(II)sulfaat). De kleur ontstaat echter pas wanneer de inkt aan de lucht wordt blootgesteld. Daarom voegt men kleurstoffen toe (blauwhout, indigo, sepia) teneinde de inkt al enige kleur te geven.
  • Opkomst van de naar de wind richtbare standerdmolen.
Afrika
  • De Ziriden zijn officieel gouverneurs van Tunesië, maar feitelijk haast onafhankelijk als regeerders van het gebied. In een korte tijd weten zij heel de Maghreb aan hun rijk toe te voegen.
  • Halverwege de eeuw worden de Ziridische gebieden geplaagd door anti-sjiitische opstanden, waarbij duizenden mensen omkomen. Als gevolg van deze druk, roepen de Ziriden in 1045 hun onafhankelijkheid uit en keren zij terug naar het soenisme. Dit wekt de woede van de Fatimiden, die vervolgens de Arabische Banu Hilal richting het Westen sturen. De migratie van de Arabieren naar het westen heeft een vernietigend effect op alle aspecten van de samenleving en zal van grote invloed zijn op het verdere verloop van de geschiedenis
Amerika
  • Noorse Nederzetting in Vinland (Amerika).
  • Waarschijnlijk is er rond het jaar 1000 in de Andes een lokale klimaatverandering die een droogteperiode van circa 80 jaar inluidt. Zonder water werkt het systeem niet, hetgeen bijgedragen kan hebben aan de ondergang van de Tiwanaku en de Wari.
  • Tollan is het centrum van het militaristische en hiërarchische Tolteekse rijk en van een uitgebreid handelsnetwerk dat reikt van het huidige New Mexico tot Costa Rica.
  • Rond 1000 n.Chr. migreren Cariben van de Braziliaanse kuststreek en de Caraïbische eilanden naar de Colombiaanse kusten en de rivierdalen van de Rio Magdalena en Rio Cauca en verdrijven de Chibcha naar hoger gelegen Andes-gebieden.

Belangrijke personen van de 11e eeuw

Zie de categorie [[commons:#mw-subcategories|]] van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://wiki-raamsdonk.nl/index.php?title=11e_eeuw&oldid=133647"