Brontekst bekijken van Paus Gregorius VII

{{Infobox paus
| afbeelding = Gregorius (Vita Gregorii VII).jpg
| naam = Gregorius VII
| echte naam = Hildebrand van Sovana
| geboren = [[1020]]/[[1025]]
| overleden = [[25 mei]] [[1085]]
| voorganger = [[Paus Alexander II|Alexander II]]
| paus = [[1073]] - [[1085]]
| opvolger = [[Paus Victor III|Victor III]]
}}
'''Gregorius VII''', voor zijn pausschap ''Hildebrand van Sovana'', ook ''Aldobrandeschi'' ([[Sovana]], [[1020]]/[[1025]] – [[Salerno (stad)|Salerno]], [[25 mei]] [[1085]]) werd na de dood van [[paus Alexander II]] tot [[paus]] verkozen op [[22 april]] [[1073]]. Hij pontificeerde tot aan zijn dood op [[25 mei]] [[1085]] in verscheidene plaatsen in [[Italië]] ([[Canossa]], [[Rome (stad)|Rome]], Salerno, [[Florence (stad)|Florence]], [[Siena (stad)|Siena]]). Gregorius was een groot kerkhervormer en gaf zijn naam aan de [[Gregoriaanse hervorming]]. De rivaliteit tussen Gregorius en [[keizer Hendrik IV]] staat bekend als de [[Investituurstrijd]].

==Vroege carrière==
Gregorius VII werd als '''Hildebrand''' geboren in [[Sovana]], in wat nu het zuidelijke deel van [[Toscane]] is. Hij was naar verluidt van eenvoudige komaf.<ref>Agostino Paravicini Bagliani, Medioevo 143, december 2008, blz. 62-63</ref> Volgens Johann Georg Estor was zijn geboortenaam Hildebrand Bonizi en was hij de zoon van een [[smid]]. Op jeugdige leeftijd werd hij naar Rome gestuurd om daar te studeren. Volgens overigens onbevestigde bronnen was zijn oom in Rome abt van een klooster op de [[Aventijn]]. Onder zijn leraren was de erudiete Laurens, [[aartsbisschop]] van [[Amalfi (Italië)|Amalfi]] en de toekomstige [[paus Gregorius VI]]<ref>Agostino Paravicini Bagliani, Medioevo, 143, december 2008, blz. 64</ref> Toen de laatste door [[keizer Hendrik III]] werd afgezet en verbannen naar [[Duitsland]], volgde Hildebrand hem naar [[Keulen (stad)|Keulen]].

Volgens sommige kroniekschrijvers<ref>Agostino Paravicini Bagliani, Medioevo, 143, december 2008, blz 66</ref> begaf Hildebrand zich na de dood van Gregorius VI in 1046 naar [[Abdij van Cluny|Cluny]]; zijn verklaring dat hij een ''monichus'' in de [[Abdij van Cluny]] was geworden moet niet letterlijk worden genomen. Hij vergezelde [[abt (abdij)|abt]] [[Leo IX|Bruno van Toul]] in 1049 naar Rome. Daar werd Bruno verkozen tot paus. Hij nam de naam [[Paus Leo IX|Leo IX]] aan en benoemde Hildebrand tot [[diaken]] en pauselijk administrateur. Leo stuurde Hildebrand in 1054 als zijn [[pauselijk legaat|legaat]] naar [[Tours (Indre-et-Loire)|Tours]] in [[Frankrijk]] om daar de nasleep van de controverse rondom [[Berengarius van Tours]] af te handelen. Na de dood van Leo IX bevestigde de nieuwe [[paus Victor II]] hem in 1055 als legaat, terwijl Victors opvolger paus [[Paus Stefanus IX (X)|Stefanus IX]] hem samen met [[Paus Alexander II|Anselmus van Lucca]] naar Duitsland stuurde om daar erkenning te verkrijgen voor keizerin [[Agnes van Poitou (1024-1077)|Agnes van Poitou]], de echtgenote van [[keizer Hendrik III]].

Stefanus overleed voordat Hildebrand in staat was naar Rome terug te keren, maar Hildebrand was succesvol; hij was daarna instrumenteel in het overwinnen van de crisis, die was veroorzaakt door de verkiezing door de Romeinse aristocratie van tegenpaus, [[Tegenpaus Benedictus X|Benedictus X]]<ref>Volgens de bronnen had Stefanus, toen hij zijn einde voelde naderen, zijn kardinalen doen zweren met de verkiezing van zijn opvolger te wachten totdat Hildebrand naar Rome zou zijn teruggekeerd, Agostino Paravicini Bagliani, Una carriera dieotr le quinte, Medioevo, 143, december 2008, blz. 70</ref> die mede dankzij ondersteuning van Agnes van Poitou werd vervangen door de [[Aartsbisdom Florence|bisschop van Florence]], [[Paus Nicolaas II|Nicolaas II]]. Met de hulp van 300 Normandische ridders die hem waren gezonden door [[Richard I van Capua|Richard van Aversa]] leidde Hildebrand persoonlijk de verovering van het kasteel van [[Galeria]], waar Benedictus zijn toevlucht had gezocht. Tussen 1058 en 1059 werd Hildebrand tot [[aartsdiaken]] van de Roomse kerk benoemd, de belangrijkste functie in het pauselijke bestuur.

In oktober 1061 was hij opnieuw de machtigste figuur, ditmaal bij de verkiezing van Anselmus van Lucca de Oudere als [[paus Alexander II]]. De nieuwe bisschop van Rome voerde het reformatie-programma uit zoals dit door Hildebrand en zijn volgelingen was bedacht. In zijn jaren als pauselijke adviseur speelde Hildebrand een belangrijke rol in de verzoening met de [[Verovering van Zuid-Italië door de Normandiërs|Normandische Staat]] in Zuid-Italië, in de anti-Duitse alliantie met de [[Pataria]]-beweging in Noord-Italië en vooral bij de invoering van een wet die de kardinalen het exclusieve recht gaf om een nieuwe bisschop van Rome te kiezen.

== Verkiezing tot paus ==
Bij de uitvaart van Alexander II (gestorven 21 april 1073) in de basiliek van [[Sint-Jan van Lateranen]] ontstond er luid geschreeuw van zowel de geestelijkheid als het volk: "Laat Hildebrand paus worden", "De gezegende Petrus heeft Hildebrand, de [[aartsdiaken]] uitverkozen!" Later op dezelfde dag werd Hildebrand naar de kerk van [[San Pietro in Vincoli]] gevoerd. Daar werd hij door de verzamelde kardinalen officieel verkozen, met de verschuldigde instemming van de Romeinse geestelijkheid en onder herhaalde toejuichingen van het volk. Dat deze buitengewone uitbarsting van de kant van de geestelijkheid en het volk ten gunste van Hildebrand het resultaat zou zijn van eerder gemaakte afspraken, zoals soms wordt beweerd, lijkt niet waarschijnlijk. Hildebrand werd tot paus verkozen. Hij koos de naam '''Gregorius VII'''.

De wijze waarop hij verkozen werd, werd door zijn tegenstanders zeer bekritiseerd. Veel van kritiek kan een uiting van persoonlijke afkeer zijn geweest. Deze verdenking laadt deze kritiek met name op zich, door het feit dat zij pas enkele jaren na de uitverkiezing van Gregorius werd geuit. Ook uit zijn eigen verslag van de omstandigheden van zijn uitverkiezing is duidelijk dat deze op een zeer onregelmatige manier was verlopen. De vormen zoals die door het canonieke recht van 1059 werden voorgeschreven, waren niet in acht gehouden; vooral het vereiste van [[paus Nicolaas II]] dat de Duitse keizer moest worden geraadpleegd, werd met voeten getreden. Wat uiteindelijk het tij ten gunste van de geldigheid van de uitverkiezing van Gregorius VII deed keren, was de bijna universele bijval van de ''populus Romanus''. In die zin was zijn verkiezing, ongeacht latere canonieke recht, een terugkeer naar de vroegste eeuwen van de Kerk van Rome. Gregorius' vroegste pontificale brieven noemen dit feit uitdrukkelijk en ontkrachtten zo dus ook eventuele twijfel aan de populariteit van zijn uitverkiezing. Op 22 mei ontving hij de priesterwijding, en op 30 juni werd hij tot bisschop gewijd.<ref name="EB">Carl Mirbt, Gregory (popes)</ref>

==Pausschap==
Zijn eerste poging tot [[buitenlands beleid]] was een poging verzoening met de Normandiërs van [[Robert Guiscard]] te bewerkstelligen; dit was geen succesː het kwam niet tot een ontmoeting tussen beide partijen. Na een mislukte oproep voor een [[kruistochten|kruistocht]] gericht aan de vorsten van Noord-Europa,<ref name="Paravicini Bagliani 76">Agostino Paravicini Bagliani, Sia fatta la mia volontà, Medioevo, 143, december 2008, blz. 76</ref> en na het verkrijgen van de steun van andere Normandische vorsten, zoals [[Landulf VI van Benevento]] en [[Richard I van Capua]] bleek Gregorius echter toch sterk genoeg om Robert in 1074 te kunnen excommuniceren. In hetzelfde jaar riep Gregorius een concilie bijeen in het [[Paleis van Lateranen]]. Dit concilie streed tegen [[simonie]] en [[nicolaïsme]] (gehuwde of samenwonende priesters). Het [[celibaat]] als norm voor de geestelijkheid werd nogmaals bevestigd. Deze decreten werden in de week van 24-28 februari van het volgende jaar, onder bedreiging van excommunicatie, verder aangescherpt.<ref name="Paravicini Bagliani 76"/>

Een beslissing tijdens dit tweede concilie in 1075 die pas later uiterst belangrijk bleek te zijn, was zijn ''[[Dictatus papae]]''. In deze verordening stelde Gregorius VII dat alleen de paus bisschoppen kon benoemen, afzetten of van bisdom doen veranderen. Deze verordening werd een belangrijke oorzaak van de [[Investituurstrijd]]. Het verleende de paus het hoogste gezag binnen Kerk en maatschappij. De paus plaatste zich daardoor boven de bisschoppen, boven de [[synode]] en zelfs boven het [[canoniek recht|canonieke recht]]. Deze regelgeving stelde hem ook boven de wereldlijke heersers (waaronder dus ook de Duitse keizer), die hij kon [[excommunicatie|excommuniceren]] en derhalve impliciet afzetten. Bovendien waren hun onderdanen in dat geval ontslagen van hun eed van trouw. Deze politiek maakte hem tot een van de twee hoofdfiguren uit de Investituurstrijd.

Als gevolg van zijn afwijzing van de lekeninvestituur en het keizerlijke inmengingsrecht in de paus- en bisschopskeuze raakte Gregorius in tal van conflicten verzeild. Het Noord-Italiaanse stadje [[Canossa]] (Reggio Emilia) dankt zijn eenmalige rol in de Europese geschiedenis aan een driedaagse boetedoening die [[keizer Hendrik IV]], toen nog koning van Duitsland, hier in [[1077]] onderging ten overstaan van Gregorius, teneinde zijn excommunicatie terug te draaien. In 1084 verdreef Hendrik hem alweer uit Rome, met de hulp van [[Godfried van Bouillon]], en installeerde er de reeds in 1080 verkozen [[tegenpaus Clemens III]]. Deze laatste zou korte tijd later, op 31 maart [[1084]], Hendrik IV kronen tot keizer van het [[Heilige Roomse Rijk]].

Gregorius vluchtte naar [[Salerno (stad)|Salerno]] waar hij in 1085 stierf. Zijn beroemdste citaat was: ''Amavi iustiam et odivi iniquitatem; propterea, morior in exillio'' ("Ik hield van rechtvaardigheid en haatte ongerechtigheid; daarom sterf ik nu in ballingschap"). Hij werd in Salerno begraven en tot nu toe heeft de bevolking van Salerno zich met succes verzet tegen het overbrengen van de stoffelijke resten naar Rome, waar vrijwel alle pausen begraven zijn.

Gregorius VII werd in 1606 door [[paus Paulus V]] [[heiligverklaring|heilig verklaard]]. Zijn gedachtenis is op [[25 mei]]. In Rome is een kerk, de ''[[San Gregorio VII]]'', aan hem gewijd.

== Doorgevoerde veranderingen in de Kerk ==
* [[Celibaat]] voor priesters: er mochten geen getrouwde priesters meer zijn. Zij moesten zich concentreren op hun geestelijke taak. (tegen het [[nicolaïsme]])
* Verbod op kopen van ambten door bisschoppen (de eerder genoemde simonie)
* Alle bisschoppen werden verplicht om zich in Rome te melden alwaar ze het ''[[pallium (liturgie)|pallium]]'', de ceremoniële sjaal, in ontvangst namen van de paus en niet van de keizer.
* Verder bepaalde hij dat pausen van een hogere orde waren dan koningen en keizers, wat inhield dat zij deze lager geplaatsten ook moesten kunnen afzetten.

==Voetnoten==
{{References}}

{{Bibliografische informatie}}

{{Commonscat|Gregorius VII}}
{{Navigatie pausen}}

[[Categorie:Paus|Gregorius VII]]
[[Categorie:Heilige in het christendom|Gregorius 7]]
[[Categorie:Italiaans heilige of zalige]]
[[Categorie:Benedictijn]]
[[Categorie:Persoon in de kruistochten]]
[[Categorie:Bisschop in Italië in de 11e eeuw]]