Brontekst bekijken van Huldrych Zwingli

{{Infobox geestelijke
| naam           = Huldrych Zwingli
| afbeelding     = Ulrich Zwingli.png
| onderschrift   = Huldrych Zwingli, gravure
| breedte        = 
| hoofdambt      = 
| titel1         = 
| titel2         = 
| religie        = [[Rooms-katholieke Kerk|Rooms-katholiek]], later [[protestants]]
| locatie        = [[Zwitserland]]
| stroming       = Zwitserse [[Reformatie]]
| orde           = 
| gemeenschap    = 
| echtenaam      = Huldrych (ook: Ulrich) Zwingli
| bijnaam        = 
| geboortedatum  = [[1 januari]] [[1484]]
| geboorteplaats = [[Wildhaus]], Zwitserland
| sterfdatum     = [[11 oktober]] [[1531]]
| sterfplaats    = [[Kappel am Albis]], Zwitserland
| ouders         = 
| ambt           = [[Theoloog]]
| periode        = 
| voorganger     = 
| opvolger       = 
| anderambt      = 
| periode2       = 
| voorganger2    = 
| opvolger2      = 
| andereambten   = 
| leer           = 
| onderzoek      = 
| bekendvan      = 
| website        = 
| extra portaal  = Christendom
| extra portaal2 = 
}}
'''Huldrych Zwingli''' (ook ''Ulrich Zwingli'') ([[Wildhaus]], [[1 januari]] [[1484]] – [[Kappel am Albis]], [[11 oktober]] [[1531]]) was een van de leiders van de Zwitserse [[Reformatie]]. Min of meer onafhankelijk van [[Maarten Luther]] kwam hij  door het bestuderen van de [[Bijbel (christendom)|Bijbel]] vanuit [[Renaissance-humanisme|humanistisch]] oogpunt tot vergelijkbare conclusies aangaande kerk en geloof.

== Levensloop ==
=== Jeugd ===
Zwingli werd geboren als zoon van een rijke boer in Wildhaus. Zijn eerste onderricht kreeg hij in [[Weesen]] onder leiding van zijn oom Bartolomeus. Hij studeerde verder in [[Bern (stad)|Bern]], [[Wenen (hoofdbetekenis)|Wenen]] en uiteindelijk [[Bazel (Zwitserland)|Bazel]]. Zwingli was meervoudig begaafd en blonk uit in [[muziek]], [[filosofie]] en talen. Hij verwierf de graad van ''Magister'' in de theologie  in 1506.

=== Priesterschap ===
Vlak voor het behalen van zijn graad in de [[theologie]] werd Zwingli [[pastoor]] in [[Glarus (Zwitserland)|Glarus]]. Hij bleef hier tien jaar. Hij begon aan de studie van het [[Grieks]], en later ook [[Hebreeuws]]. In deze periode kwam Zwingli onder invloed van de humanist [[Desiderius Erasmus|Erasmus]], die hij ook persoonlijk ontmoette tijdens diens verblijf in Basel van 1514-1516. 

In de 16e eeuw was het gebruik van Zwitserse [[huursoldaat|huurlingen]] gemeengoed in Europa. Zwingli keerde zich hier later tegen, maar was in zijn beginjaren aalmoezenier of [[proost (ambt)|proost]] in het Paapse leger. Toen hij tegen deze zelfverhuring optrad moest hij weg als pastoor, waarna hij in 1516 priester werd in het [[Einsiedeln (abdij)|bedevaartsklooster van Einsiedeln]]. Vanwege zijn bezwaren tegen buitenlandse militaire dienst, zijn reputatie als een talentvol preker, en zijn academische verdiensten, werd Zwingli in 1518 benoemd tot priester in de [[Grossmünster-kerk]] in [[Zürich (stad)|Zürich]]. 

=== Breuk met de Rooms-Katholieke Kerk ===
Als priester in de Grossmünsterkerk begon Zwingli openlijk vraagtekens te zetten bij de opvattingen van de [[Rooms-Katholieke Kerk|Katholieke Kerk]]. HIj begon een prekenserie over het Evangelie van Mattheüs, gebaseerd op Erasmus' uitgave van het Griekse Nieuwe Testament. Toen in 1519 een priester [[aflaat|aflaten]] kwam verkopen in Zürich, keerde Zürich zich tegen deze praktijk. Dat hij hierbij beïnvloed werd door Luther's aanval op de aflaat ligt erg voor de hand, maar is door Zwingli zelf ontkend. In 1520 brak Zwingli met Rome en keerde zich  tegen het huurlingensysteem. In 1522 begon Zwingli de kerk, de liturgie en het christelijke geloof effectief te hervormen. Zijn eerste reformatorische geschrift, ''Vom Erkiesen und Fryheit der Spysen'', werd gepubliceerd tijdens een dispuut over het [[kerkorde|kerkelijk recht]] aangaande de plicht tot [[vasten]]. Zwingli ondersteunde de arbeiders van de drukker [[Christoph Froschauer]], toen die tijdens de Vasten ostentatief worst waren gaan eten. Deze daad staat bekend als het ''[[Zürcher Wurstessen]].'' Volgens Zwingli was vasten geen goddelijk gebod, maar een menselijke regel. Aangezien alleen de Bijbel, en ''niet'' de tradities van de kerk de bron zijn van het geloof, kan vasten nooit opgelegd worden aan een christen. Hij publiceerde deze gedachten in ''Archeteles''. In een reeks disputaties wist hij vervolgens het stadsbestuur te overtuigen om de hervorming van de Kerk te ondersteunen, ook tegen de wil van de bisschop in.<ref>{{Citeer web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Huldrych_Zwingli|titel=engelse wiki|bezochtdatum=|datum=2021-11-11|taal=en}}</ref>

=== Huwelijk ===
Zwingli was van mening dat het zonder een buitengewone Goddelijke zegen onmogelijk was voor een priester om zich aan het [[celibaat]] te houden. In het voorjaar van 1522 trouwde hij in het geheim met [[Anna Reinhard|Anna Reinhart]]. Zij was een weduwe met drie kinderen.<ref>{{en}} [[Lewis Spitz]], 1987, ''The Rise of modern Europe; The protestant Reformation 1517-1559'', Harper Torchbooks, 0-06-132069</ref> Zwingli vierde zijn huwelijk op 2 april 1524 in een openbare kerkdienst. Anna kreeg samen met Zwingli nog vier kinderen tussen 1526 en 1530.

=== Reformatie in Zürich ===
Zwingli's radicale volgelingen maakten gebruik van de situatie in Zürich om afbeeldingen en beelden uit de kerken te verwijderen, de [[liturgie]] te veranderen en de [[mis]] te versoberen. Tegen het einde van 1524 waren de kloosters afgeschaft. Van 1526 tot 1531 werd Zwingli's vertaling van de Bijbel, de [[Froschauer Bijbel]], gedrukt. Deze vertaling was het resultaat van Zwingli's opvatting dat de hele Bijbel vanuit de grondtalen moest worden verstaan. Hiertoe organiseerde hij met behulp van taalgeleerden bijbelstudiebijeenkomsten om tot een juiste lezing en interpretatie van de Bijbel te komen. Voor de Hebreeuwse bijbel deed hij hiervoor o.a. beroep op [[Konrad Pellikan]]. De bijeenkomsten waar dit gebeurde noemde hij de ''Prophezei.'' Op de donderdag in de [[Goede Week]] van 1525 werd de [[eucharistie]] voor het eerst gevierd volgens Zwingli's nieuwe liturgie. De mannen en vrouwen zaten toen aan weerszijden van de kerk langs een lange tafel, waarop brood op houten borden en wijn in houten bekers stonden. Het verschil met het katholieke [[mis|heilige misoffer]] was zeer groot, maar Zwingli's optreden wekte geen volksopstand op. In hetzelfde jaar kreeg Zwingli de eretitel ''[[Antistes]]''.

=== Politiek ===
De nieuwe opvattingen en gebruiken werden echter niet overal zonder tegenstand ingevoerd. De eerste oppositie kwam uit de  groep van zijn volgelingen. De boeren konden geen grond vinden in de Bijbel - de enige bron van geloof - waarom zij moesten bijdragen aan de [[belasting (fiscaal)|belastingen]], [[tiende]]n en [[huur]] van hun heren en weigerden daarom dit nog langer te doen. Dit leidde tot [[burgerlijke ongehoorzaamheid]], en de opstand werd pas beslecht na lange onderhandelingen en enkele concessies van de overheid. Bij de [[anabaptisten]] waren de problemen niet zo makkelijk opgelost. Hun interpretatie van de Bijbel en de opvatting over de geloofsdoop, die zij van Zwingli zelf hadden geleerd, leidde ertoe dat zij de [[kinderdoopsel|kinderdoop]] verwierpen en van de kerk in Zürich eisten dat die doop ook niet langer zou worden bediend. Zwingli schrok van hun radicalisme, en keerde zich tegen hen. Hij ondersteunde actief hun vervolging. Ondertussen werkte in [[Sankt Gallen (stad)|Sankt Gallen]] [[burgemeester]] [[Joachim Vadian]] om Zwingli's belangen te behartigen. Hetzelfde deden dr. [[Sebastiaan Hofmeister]] in [[Schaffhausen (stad)|Schaffhausen]] en [[Johann Oecolampadius]] in Bazel. Zwingli ging zelf naar Bern. De nieuwe leerstellingen werden zo al snel ingevoerd in gebieden die eerst huiverig waren geweest voor de nieuwe ideeën. Zwingli kon nu verwijzen naar de successen in de andere gebieden. Hij verzekerde de positie van zijn hervormingen in de ''Christelijke Burgerlijke Rechten'', waarover Zürich overeenstemming bereikte met de steden van [[Konstanz (stad)|Konstanz]] (1527), Bern en Sankt Gallen (1528), [[Biel (stad)|Biel]], [[Mulhouse|Mülhausen]] en Schaffhausen (1529).

=== Reactie ===
Terwijl een deel van Zwitserland overging naar het [[protestantisme]], bleven de kantons van [[Uri (kanton)|Uri]], [[Schwyz (kanton)|Schwyz]], [[Unterwalden]], [[Luzern (kanton)|Luzern]], [[Zug (kanton)|Zug]] en [[Fribourg (kanton)|Fribourg]] loyaal aan de Rooms-Katholieke Kerk. Zij boden felle tegenstand aan Zwingli. Dit hield echter niet in dat de katholieke kantons geheel tevreden waren met de toenmalige toestand van de geestelijkheid en de kerk. Zij streden om misbruiken en gebrek aan discipline uit te bannen. In 1525 eisten zij disciplinaire (niet-leerstellige) hervormingen van de kerk in de geest van het [[Vijfde Lateraans Concilie]], maar zij vonden daarvoor geen medestanders. Van 21 mei tot 8 juni 1526 organiseerden zij in [[Baden (kanton)|Baden]] een publiek debat tussen de aanhangers van de oude" en "nieuwe" kerk, waarvoor zij dr. [[Johannes Eck]] uitnodigden. Hoewel Zwingli het debat niet bijwoonde, had hij dagelijks contact met de vertegenwoordigers uit Zürich en gaf hij hun instructies. Beide zijden beweerden uiteindelijk het debat gewonnen te hebben.{{Bron?||2019|11|23}}

Om de rooms-katholieke kantons te bewegen de nieuwe doctrines te aanvaarden, spoorde Zwingli de overige kantons aan tot een burgeroorlog. Hij slaagde erin Zürich de oorlog te laten verklaren aan de rooms-katholieke kantons. Deze hadden echter uit verdediging een pact gesloten met het katholieke Habsburgse [[Oostenrijk]] (1529), de ''Christelijke Unie''. Op het cruciale moment kregen zij echter geen steun. Bern bleek gematigder dan Zürich, en de burgeroorlog eindigde met een vredesverdrag. Dit verdrag was echter niet in het voordeel van de rooms-katholieken.

=== Burgeroorlog en Zwingli's dood ===
De [[Zwitserse Bondsstaat]] was geen gecentraliseerde staat, maar een samenwerkingsverband tussen kantons die het slechts over enkele dingen eens waren, hoofdzakelijk over de wens onafhankelijk te blijven van het [[Heilige Roomse Rijk]]. Toen de rooms-katholieke kantons aanstalten maakten een alliantie te vormen met [[keizer Karel V]], stelde Zwingli voor hun de oorlog te verklaren om dit te voorkomen. Zijn oorlogsdrift werd echter niet door alle protestanten gesteund en de andere kantons besloten economische strafmaatregelen te nemen tegen de rooms-katholieke kantons.

In oktober 1531 pleegden de rooms-katholieke kantons een gezamenlijke aanval op Zürich. Vanwege de onverwachtheid van de aanval waren de protestanten nauwelijks klaar om zich te verdedigen. Toen het protestantse leger bijeengekomen was, ging Zwingli met hen mee. Hij werd in de veldslag gedood. In [[Kappel (Zwitserland)|Kappel]] werd het leger van Zürich definitief verslagen en werd de [[Vrede van Kappel]] getekend.

== Theologie ==
Zwingli heeft veel invloed gehad op de [[Reformatie]]. Met name zijn opvatting over de tegenwoordigheid van Jezus Christus in de tekenen van het Heilige Avondmaal heeft veel invloed gehad, juist omdat ze is bestreden. Hij zag het Avondmaal als een herinneringsmaaltijd, waarbij de beide elementen (brood en wijn)  'symbolisch' verwijzen naar het lichaam en bloed van Christus. Zwingli bedoelde dit echter niet als een miskenning van de realiteit van Christus' aanwezigheid. Ook een geestelijke presentie is reëel. Hij zag Christus ook niet enkel in brood en wijn, maar juist in de gemeenschap van gelovigen die rond de tafel samenkwam. Zwingli zag een duidelijke link tussen de instellingswoorden 'Doet dit tot mijn gedachtenis' van Jezus en de gedachtenismaaltijd van het Joodse Pascha, waarin de verlossing uit Egypte werd gevierd. Enige andere onderwerpen waarin hij een stem heeft gehad, zijn:
* De bestudering van de Bijbel in de grondtalen.
*Het afschaffen van de [[aflaat]]
* Het afschaffen van het [[celibaat]] 
*Het verbreken van de verplichting tot [[vasten]]
* De versobering van de [[liturgie]] 
<br><br>
Digitalisering en Wiki opmaak: [[Terry van Erp]]
<br>
== Bronnen en noten ==
{{References}}

{{Navigatie reformatoren}}
{{Bibliografische informatie}}

{{DEFAULTSORT:Zwingli, Huldrych}}
[[Categorie:Geschiedenis van Glarus]]
[[Categorie:Geschiedenis van Zürich]]
[[Categorie:Reformator]]
[[Categorie:Zwitsers theoloog]]
[[Categorie:Ex-katholiek]]