Brontekst bekijken van Hendrik II van Nassau

{{Infobox heerser 
| naam              = Hendrik&nbsp;II ‘de Rijke’
| afbeelding        = 
| onderschrift      = 
| functie           = [[Bestand:Nassau wapen.svg|10px]] [[Lijst van heersers van Nassau|Graaf van Nassau]]
| regeerperiode     = [[1198]]–[[1247]]
| inauguratie-naam  = 
| inauguratie       = 
| mederegent-naam   = Mederegent
| mederegent        = [[Rupert IV van Nassau|Rupert&nbsp;IV]] (tot 1230)
| voorganger        = [[Walram I van Nassau|Walram&nbsp;I]]
| opvolger          = [[Walram II van Nassau|Walram&nbsp;II]]<br>[[Otto I van Nassau|Otto&nbsp;I]]
| partij            = 
| onderdeel         = 
| dienstjaren       = 
| rang              = 
| veldslagen-naam   = 
| veldslagen        = [[Zesde Kruistocht]]<br>[[Dernbachse Vete]]
| huis-naam         = 
| huis              = [[Huis Nassau|Nassau]]
| vader             = [[Walram I van Nassau|Walram&nbsp;I]]
| moeder            = Kunigunde
| geboren           = ca. [[1180]]
| geboren_in        = 
| gestorven         = [[26&nbsp;april]] 1247, 1248, 1249 of 1250
| gestorven_in      = 
| begraven          = 
| partner           = [[Machteld van Gelre|Machteld van Gelre en Zutphen]]
| religie           = [[Rooms-Katholieke Kerk|Katholiek]]
| handtekening      = 
| heraldiek         = Nassau wapen.svg
| heraldiek-uitleg  = Wapen van de graven van Nassau
| website           = 
| portaal           = 
}}

'''Hendrik&nbsp;II van Nassau''' (ca. [[1180]]<ref name="cawley">Cawley.</ref><ref name="dek">Dek (1970).</ref> – [[26&nbsp;april]] 1247/48/49/50,<ref group="noot">Cawley citeert uit de necrologie van Klooster Arnstein waarin staat dat Hendrik is overleden op 26&nbsp;april. Hij wordt nog vermeld in een oorkonde uit 1247 en wordt op 25&nbsp;januari 1251 als overleden vermeld. Dat betekent dat Hendrik is overleden op 26&nbsp;april in 1247, 1248, 1249 of 1250.</ref> vóór [[25&nbsp;januari]] [[1251]]<ref name="dek" /><ref name="huberty">Huberty, et al. (1981).</ref><ref name="schilfgaarde">Van Schilfgaarde (1967).</ref><ref name="venne">Van de Venne & Stols (1937).</ref>), bijgenaamd '''‘de Rijke’''', Duits: ''Heinrich&nbsp;II. ‘der Reiche’ Graf von Nassau'', was [[Graaf (titel)|graaf]] van [[Graafschap Nassau|Nassau]]. Hij onderscheidde zich met name door zijn ridderlijke en vrome geest. Hij was liefdadig en deed grote schenkingen aan de kerk, zodat de kloosters en gebedshuizen in het gebied van het huidige Nassau juist in zijn tijd de aanzienlijkste bloei doormaakten. De [[Duitse Orde]] mocht zich in de grootste gunst verheugen, die hij vooral bij de afstand van de heerschappij door zijn broer, bij diens intrede in de orde, rijkelijk bedacht.<ref name="joachim">Joachim (1880).</ref> Hendrik nam deel aan de [[Zesde Kruistocht]]. Hij was de bouwheer van de burchten [[Sonnenberg (kasteel)|Sonnenberg]], [[Ginsburg]] en [[Slot Dillenburg|Dillenburg]].

== Biografie ==
[[Bestand:2011-04-10 Burgruine Sonnenberg 01.jpg|miniatuur|links|De Burcht Sonnenberg]]
[[Bestand:SI Ginsburg Totale 3.jpg|miniatuur|links|De Burcht Ginsburg]]
[[Bestand:Allenbach, Stiftskirche.jpg|miniatuur|links|Klooster Keppel]]
[[Bestand:Kloster Arnstein von anderer Lahnseite 2017.jpg|miniatuur|links|Klooster Arnstein]]
Hendrik was de oudste zoon van graaf [[Walram&nbsp;I van Nassau]]<ref name="cawley" /><ref name="dek" /><ref name="venne" /><ref name="vorsterman">Vorsterman van Oyen (1882).</ref> en een zekere Kunigunde, mogelijk een dochter van een graaf van [[Graafschap Sponheim|Spanheim]] of een dochter van graaf [[Poppo&nbsp;II van Ziegenhain]].<ref name="dek" />

Hendrik wordt voor het eerst vermeld in een [[oorkonde]] gedateerd [[20&nbsp;maart]] [[1198]], samen met zijn moeder en zijn broer [[Rupert IV van Nassau|Rupert&nbsp;IV]].<ref name="dek" /><ref name="venne" /> Deze vermelding betekent dat hij en zijn broer toen [[meerderjarig]] waren, dat wil zeggen de leeftijd van 12&nbsp;jaar hadden bereikt.

Hendrik wordt tussen 1198 en 1247 vermeld als graaf van Nassau.<ref name="dek" /><ref name="venne" /> Hij regeerde tot 1230 samen met zijn broer Rupert.<ref name="cawley" /><ref name="dek" /><ref name="venne" /><ref name="vorsterman" />

=== Rijkspolitiek ===
In de politiek van het [[Heilige Roomse Rijk]] was Hendrik over het algemeen een loyale aanhanger van de [[Hohenstaufen]]. Maar tussen 1209 en 1211 steunde hij de rivaal [[Keizer Otto IV|Otto&nbsp;IV van Brunswijk]] als keizer, voordat hij overging naar de kant van [[keizer Frederik&nbsp;II]]. Tussen 1212 en 1214 hield hij Frederiks (en zijn eigen) tegenstander [[Diederik&nbsp;II van Wied]], de [[aartsbisschop]] van [[Keurvorstendom Trier|Trier]], gevangen.

Hendrik was in 1214 bij keizer Frederik&nbsp;II in [[Jülich]], in 1223 bij diens zoon [[Hendrik VII (rooms-koning)|Hendrik]] in [[Rijksstad Worms|Worms]], en in 1224 in [[Frankfurt am Main|Frankfurt]].<ref name="joachim" /> Hendrik nam in 1228 deel aan de [[Zesde Kruistocht]] van keizer Frederik&nbsp;II.<ref>Becker (1983), p. 10.</ref> In 1231 woonde Hendrik de [[Rijksdag van Worms (1231)|Rijksdag van Worms]] bij en in 1232 was hij bij de keizerlijke vergadering van Frederik&nbsp;II in [[Ravenna (stad)|Ravenna]].<ref name="dek" />

Later ging Hendrik echter over naar het pauselijke kamp, zodat in 1241 door Frederiks zoon [[Koenraad IV (rooms-koning)|Koenraad]] een executiebevel tegen hem uitgevaardigd werd.<ref name="joachim" /> In 1247 steunde hij de verkiezing van tegenkoning [[Willem&nbsp;II van Holland]], die alle keizerlijke bezittingen van Hendrik bevestigde en hem het recht gaf om munten te slaan.

=== Lokale politiek ===
Hendriks vader, Walram&nbsp;I, had de [[Palts (verblijfplaats)|Koningshof]] [[Wiesbaden]] van [[keizer]] [[keizer Frederik I Barbarossa|Frederik&nbsp;I ‘Barbarossa’]] in [[Leen (feodalisme)|leen]] ontvangen.<ref group="noot">In het artikel over Hendrik&nbsp;II op de [[w:en:Henry II, Count of Nassau|Engelstalige Wikipedia]] wordt vermeld: “''Henry's father had received the Königshof Wiesbaden from Emperor Frederick&nbsp;I in reward for his support of the emperor in the conflicts of 1170–1180.''” In het artikel over Walram&nbsp;I op de [[w:en:Walram I, Count of Nassau|Engelstalige Wikipedia]] staat slechts: “''Walram's close ties with the imperial house were rewarded with Königshof Wiesbaden.''” In het artikel over de Burcht Sonnenberg op de [[w:de:Burg Sonnenberg|Duitstalige Wikipedia]] staat daarentegen: “''Die Nassauer waren von Friedrich&nbsp;I. wahrscheinlich als Dank für Ihre Unterstützung in den Römerzügen 1154 mit dem Königshof Wiesbaden belehnt worden.''”</ref> De Nassause bezittingen in dit gebied werden rond 1214 uitgebreid toen Hendrik de [[Voogd (feodalisme)|rijksvoogdij]] (''Reichsvogtei'') over Wiesbaden en de omliggende ''Königssondergau'' ontving, die hij als leen hield. 

Rond 1200 begonnen Hendrik en zijn broer Rupert met de bouw van de [[Sonnenberg (kasteel)|Burcht Sonnenberg]] op een uitloper van de [[Taunus]] ten noorden van Wiesbaden. Dit was bedoeld als bescherming tegen de aartsbisschop van [[Keurvorstendom Mainz|Mainz]] en zijn [[vazal]]len, de [[Heerlijkheid Eppstein|heren van Eppstein]], die de landen grenzend aan Wiesbaden bezaten. Maar het [[kapittel]] van de [[Dom van Mainz|Sint-Maarten]] in [[Mainz]] claimde Sonnenberg als hun bezit. Om dit conflict op te lossen betaalde Nassau in 1221 30&nbsp;mark aan het kapittel om het land van Sonnenberg te verkrijgen. Ze werden gedwongen om de [[soevereiniteit]] van de aartsbisschop van Mainz over de Burcht Sonnenberg te erkennen en hielden de burcht als leen van Mainz.

Tegen het einde van de 12e eeuw was Walram&nbsp;I in staat geweest om zijn macht aan de ''Niederlahn'' te versterken. Als onderdeel van de nalatenschap van de [[Graafschap Arnstein|graven van Arnstein]] volgde hij hen op als [[Voogd (feodalisme)|voogd]] van het [[aartsbisdom]] Trier in [[Koblenz (Duitsland)|Koblenz]], Pfaffendorf (nu een deel van Koblenz), [[Lahnstein|Niederlahnstein]] en Humbach ([[Montabaur]]). De aartsbisschop had rond 1217 Montabaur versterkt om zijn bezittingen op de rechteroever van de [[Rijn]] tegen Nassau te beschermen. Rond 1230 was de invloed van Trier bij de Rijn en de [[Lahn]] voldoende versterkt om Nassau te verdrijven uit de meerderheid van de voogdijen van de aartsbisschop.

In 1224 kreeg Hendrik steun van [[Engelbert&nbsp;II van Berg]], de aartsbisschop van [[Keurvorstendom Keulen|Keulen]], die Hendrik tot zijn [[Hofmaarschalk|maarschalk]] en [[Schenk (titel)|schenk]] maakte. In ruil voor zijn bescherming tegen de aartsbisschoppen van Mainz en Trier moest Hendrik echter de helft van [[Siegen]] afstaan aan Keulen. Niet beïnvloed door deze verdeling van de heerschappij, behield Nassau echter zijn soevereine rechten in het [[Siegerland]], waar de belangrijke [[hoge jurisdictie]] (''hohe Gerichtsbarkeit'') en het [[jachtrecht]] (''Wildbann'') uitdrukkelijk tot 1259 bleven bestaan.

Tijdens zijn regering vocht Hendrik talrijke vetes uit, vooral met de geslachten von Willnsdorf over Siegen, en von Merenberg over het ''Landgericht Rucheslo'' in de oude ''Erdehegaue''.<ref name="joachim" /> In het Siegerland bouwde Hendrik tijdens zijn regering de [[Ginsburg|Burcht Ginsburg]].<ref name="vorsterman" /><ref>Becker (1983), p. 9.</ref>

Hendriks broer, Rupert was ridder van de Duitse Orde sinds 1230. Bij zijn dood in 1239 liet Rupert zijn erfenis na aan de orde. Hendrik betwiste continue elke verdeling van zijn gebied met de Duitse Orde.

Hendrik was de voogd van het Sint-Georgeklooster in [[Limburg an der Lahn|Limburg]] tijdens de bouw van de [[Dom van Limburg]]. In 1239 droeg hij, op verzoek van zijn leenman Frederik vom Hain, de inkomsten uit de [[Parochie (kerkelijke gemeente)|parochie]] [[Netphen]] over aan het [[Premonstratenzers|premonstratenzer]] [[Klooster Keppel]] bij [[Hilchenbach]]. Hendriks nakomelingen namen het beschermheerschap over het klooster over.

De politiek van Hendrik in de [[Herborn (Hessen)|Herborner Mark]] lokte conflicten uit met de lokale aristocratische families (de eeuwenlang durende [[Dernbachse Vete]]). Rond 1240 bouwde hij [[Slot Dillenburg]]<ref name="dek" /> om zijn tegenstanders beter te kunnen onderwerpen. Vóór 1248 begon Hendrik een vete met [[Sofia van Thüringen]] en haar zoon [[Hendrik I van Hessen|Hendrik&nbsp;I ‘het Kind’ van Hessen]] over de Herborner Mark, als onderdeel van de [[Landgraafschap Thüringen#Thürings-Hessische Successieoorlog|Thüringse Successieoorlog]], die de relatie tussen Nassau en Hessen na zijn dood eeuwenlang belastte.

De [[Necrologium|necrologie]] van [[Abdij van Arnstein|Klooster Arnstein]] registreerde het overlijden van ‘''Henrici comitis de Nassauwe, qui contulit nobis ecclesiam in Diffenbach inferiori …''’ op 26&nbsp;april.<ref name="cawley" /> Hendrik wordt nog vermeld in een oorkonde uit 1247 en wordt in een oorkonde van 25&nbsp;januari 1251 als overleden vermeld. Dat betekent dat hij is overleden op 26&nbsp;april in 1247, 1248, 1249 of 1250. Hij werd opgevolgd door zijn zoons [[Walram II van Nassau|Walram&nbsp;II]] en [[Otto I van Nassau|Otto&nbsp;I]]. Deze verdeelden op 16 december 1255<ref group="noot">In Nederlandse bronnen wordt altijd de datum 17&nbsp;december 1255 genoemd. In buitenlandse bronnen echter de datum 16&nbsp;december 1255. De beschrijving op de officiële website [https://www.koninklijkeverzamelingen.nl/collectie-online/detail/9ad22a96-c05d-542b-aa48-a4ec0350ab96 koninklijkeverzamelingen.nl] geeft de datum 16&nbsp;december 1255. [https://web.archive.org/web/20221202085945/https://www.koninklijkeverzamelingen.nl/collectie-online/detail/9ad22a96-c05d-542b-aa48-a4ec0350ab96 Gearchiveerd] op 2 december 2022.</ref> het graafschap Nassau met de rivier de [[Lahn]] als grens. Het verdelingsverdrag staat tegenwoordig bekend als de ''[[Prima divisio]]''.{{Clearleft}}

== Huwelijk en kinderen ==
Hendrik huwde vóór 11&nbsp;december 1215<ref group="noot">Cawley citeert uit een oorkonde gedateerd 11&nbsp;december 1215 waarin ‘''Heinricus et Roppertus comites de Nassovva''’ (Hendrik en Rupert graven van Nassau) bezit kochten van de Dom te Mainz, met toestemming van ‘''uxorum nostrarum Methildis et Gertrudis''’ (onze echtgenotes Mathilde en Gertruda), waaruit geconcludeerd kan worden dat Hendrik en Mechteld op 11&nbsp;december 1215 reeds gehuwd waren. Alle genealogieën vermelden gehuwd vóór 1221.</ref> met [[Machteld van Gelre|Machteld van Gelre en Zutphen]] (†&nbsp;28&nbsp;oktober, 1247 of later<ref group="noot">Cawley citeert uit de necrologie van Klooster Arnstein waarin staat dat Machteld is overleden op 28&nbsp;oktober. Ze wordt nog vermeld in een oorkonde uit 1247.</ref>), de jongste dochter van graaf [[Otto I van Gelre|Otto&nbsp;I van Gelre en Zutphen]] en [[Richardis van Beieren]].<ref name="dek" /><ref name="schilfgaarde" /><br>
Uit dit huwelijk werden geboren:<ref group="noot">De genealogieën verschillen over het aantal kinderen en de volgorde waarin ze geboren werden.</ref>
# Rupert (†&nbsp;19&nbsp;september vóór 1247<ref name="cawley" /><ref name="dek" /><ref name="venne" />), werd door de aartsbisschop van Trier beleend met [[Allodium|allodiaal goed]] in [[Diez]] en [[Lahnstein|Ober-Lahnstein]],<ref name="vorsterman" /><ref group="noot">Dek (1970) laat de woorden ‘allodiaal goed in’ weg. Maar dan betekent het wat anders. Omdat er al een graafschap Diez bestond moet Rupert beleend zijn met goederen in Diez en niet met Diez zelf.</ref> was ridder van de Duitse Orde.<ref name="dek" />
# [[Walram II van Nassau|Walram&nbsp;II]] (ca. 1220 – 24&nbsp;januari 1276), volgde zijn vader op als graaf van Nassau, is de [[stamvader]] van de Walramse Linie van het [[Huis Nassau]].
# [[Otto I van Nassau|Otto&nbsp;I]] (†&nbsp;tussen 3&nbsp;mei 1289 en 19&nbsp;maart 1290), volgde zijn vader op als graaf van Nassau, is de stamvader van de Ottoonse Linie van het Huis Nassau.
# Hendrik (†&nbsp;28&nbsp;mei na 1247<ref name="cawley" />), was [[monnik]] in Klooster Arnstein.<ref name="cawley" /><ref name="dek" /><ref name="venne" />
# Elisabeth (ca. 1225 – na 6&nbsp;januari 1295), huwde met heer [[Gerhard&nbsp;III van Eppstein]] (†&nbsp;1252).<ref name="cawley" />
# [[Gerhard van Nassau|Gerhard]] (†&nbsp;tussen 7&nbsp;april 1312 en 20&nbsp;september 1314), was geestelijke.<ref>Van de Venne & Stols (1937, nr.&nbsp;2).</ref>
# [[Jan van Nassau (elect)|Jan]] (†&nbsp;[[Deventer]], 13&nbsp;juli 1309), was [[Elect (beroep)|elect]] van het [[Sticht Utrecht]].<ref name="cawley" /><ref name="dek" />
# Catharina (†&nbsp;27&nbsp;april 1324), werd in 1249 [[Abt (abdij)|abdis]] van [[Klooster Altenberg]] bij [[Wetzlar]].<ref name="dek" /><ref name="vorsterman" />
# Jutta (†&nbsp;1313), huwde omstreeks 1260 met heer [[Jan&nbsp;I van Cuijk]] (†&nbsp;13&nbsp;juli 1308).<ref name="cawley" />
#? Irmgard (†&nbsp;1&nbsp;augustus 1297), was abdis van Val-Benoît.<ref name="cawley" />

== Voorouders ==
{| class="wikitable" style="background:#FFFFFF; font-size:85%; text-align:center"
|- bgcolor="#E0E0E0"
!colspan="9"|Voorouders van Hendrik&nbsp;II ‘de Rijke’ van Nassau
|-
|'''Betovergrootouders'''
|colspan="1"|[[Dudo van Laurenburg]]<br />(?–vóór 1124)<br />⚭<br />... van Arnstein<br />(?–?)<br />
|colspan="1"|[[Walram Paganus van Limburg|Walram&nbsp;II ‘de Heiden’ van Limburg]]<br />(1080/85–1139)<br />⚭ 1107/10<br />[[Jutta van Gelre]]<br />(ca. 1087–1151)<br />
|colspan="1"|?<br />(?–?)<br />⚭<br />?<br />(?–?)<br />
|colspan="1"|?<br />(?–?)<br />⚭<br />?<br />(?–?)<br />
|colspan="1"|?<br />(?–?)<br />⚭<br />?<br />(?–?)<br />
|colspan="1"|?<br />(?–?)<br />⚭<br />?<br />(?–?)<br />
|colspan="1"|?<br />(?–?)<br />⚭<br />?<br />(?–?)<br />
|colspan="1"|?<br />(?–?)<br />⚭<br />?<br />(?–?)<br />
|-
|'''Overgrootouders'''
|colspan="2"|[[Rupert&nbsp;I van Laurenburg]]<br />(?–1154)<br />⚭ vóór 1135<br />[[Beatrix van Limburg]]<br />(?–na 1164)<br />
|colspan="2"|?<br />(?–?)<br />⚭<br />?<br />(?–?)<br />
|colspan="2"|?<br />(?–?)<br />⚭<br />?<br />(?–?)<br />
|colspan="2"|?<br />(?–?)<br />⚭<br />?<br />(?–?)<br />
|-
|'''Grootouders'''
|colspan="4"|[[Rupert&nbsp;II van Laurenburg]]&nbsp;?<br />(?–1158)<br />⚭<br />?<br />(?–?)<br />
|colspan="4"|?<br />(?–?)<br />⚭<br />?<br />(?–?)<br />
|-
|'''Ouders'''
|colspan="8"|[[Walram&nbsp;I van Nassau]]<br />(ca. 1146–1198)<br />⚭<br />Kunigunde<br />(?–1198)<br />
|}

== Externe links ==
* {{en}} [https://www.angelfire.com/realm/gotha/gotha/nas1.html Nassau] op: [https://www.angelfire.com/realm/gotha/gotha.htm An Online Gotha], by Paul Theroff.
* {{en}} [http://fmg.ac/Projects/MedLands/NASSAU.htm Nassau] op: [https://fmg.ac/Projects/MedLands/index.htm Medieval Lands. A prosopography of medieval European noble and royal families], compiled by Charles Cawley.

{{Appendix|2=
* {{Bronvermelding anderstalige Wikipedia|taal=de|titel=Heinrich II. (Nassau)|oldid=170131581|datum=20171228}}
* {{Bronvermelding anderstalige Wikipedia|taal=en|titel=Henry II, Count of Nassau|oldid=817489773|datum=20171228}}
* {{Citeer boek|achternaam=Becker |voornaam=E. |datum=1983 |origdatum=1950 |titel=Schloss und Stadt Dillenburg. Ein Gang durch ihre Geschichte in Mittelalter und Neuzeit. Zur Gedenkfeier aus Anlaß der Verleihung der Stadtrechte am 20.&nbsp;September 1344 herausgegeben |editie=Neuauflage |uitgever=Der Magistrat der Stadt Dillenburg |plaats=Dillenburg |taal=de }}
* {{Citeer boek |achternaam=Dek |voornaam=A.W.E. |datum=1970 |titel=Genealogie van het Vorstenhuis Nassau |url=http://www.geocities.com/vincent_ville/dek1.html |uitgever=Europese Bibliotheek |plaats=Zaltbommel |taal=nl |accessdate=2021-12-23 |archiefurl=https://archive.today/20091026035844/http://www.geocities.com/vincent_ville/dek1.html |dodeurl=ja }}
* {{Citeer boek|achternaam=Japikse |voornaam=N. |datum=1948 |titel=De Geschiedenis van het Huis van Oranje-Nassau |editie=2e&nbsp;druk |uitgever=Zuid-Hollandse Uitgevers Maatschappij |plaats=Den Haag |taal=nl }}
* {{Citeer boek|achternaam=Joachim |voornaam=Ernst |datum=1880 |titel=[[Allgemeine Deutsche Biographie]]. Band&nbsp;11 |hoofdstuk=Heinrich&nbsp;II., Graf von Nassau |uitgever=Duncker & Humblot |plaats=Leipzig |pagina's=547-548 |taal=de }}
* {{Citeer boek|achternaam=Schilfgaarde |voornaam=A.P.&nbsp;van |datum=1967 |titel=Zegels en genealogische gegevens van de graven en hertogen van Gelre, graven van Zutphen |uitgever=S.&nbsp;Gouda Quint – D.&nbsp;Brouwer en Zoon |plaats=Arnhem |taal=nl }}
* {{Citeer boek|achternaam=Venne |voornaam=J.M.&nbsp;van de |medeauteurs=Stols, Alexander&nbsp;A.M. |datum=1937 |titel=Geslachts-Register van het Vorstenhuis Nassau |uitgever=A.A.M.&nbsp;Stols’ Uitgevers-Maatschappij |plaats=Maastricht |taal=nl}}
* {{Citeer tijdschrift | achternaam=Venne | voornaam=J.M.&nbsp;van de |last2=Stols |first2=Alexander&nbsp;A.M. | datum=1937 | titel=Gerhard graaf van Nassau, 1259-1313. De oudst bekende Nassau in Nederland? | tijdschrift=[[De Nederlandsche Leeuw]]. Maandblad van het Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Geslacht- en Wapenkunde | jaargang=1937 | nummer=2 | pp=35-38 | taal=nl }}
* {{Citeer boek|achternaam=Vorsterman van Oyen |voornaam=A.A. |datum=1882 |titel=Het Vorstenhuis Oranje-Nassau. Van de vroegste tijden tot heden |uitgever=A.W.&nbsp;Sijthoff en J.L.&nbsp;Beijers |plaats=Leiden en Utrecht |taal=nl }}
----
'''Voetnoten'''
{{References|group=noot}}
'''Referenties'''
{{References||2}}
}}
{{Bibliografische informatie}}
{{StartOpvolging}}
{{OpvolgingCombi|
| lijst    = [[Bestand:Nassau wapen.svg|15px]] [[Lijst van heersers van Nassau|Graaf van Nassau]]<br>1198–1247
| vorige   = [[Walram I van Nassau|Walram&nbsp;I]]
| volgende = [[Walram II van Nassau|Walram&nbsp;II]]<br>[[Otto I van Nassau|Otto&nbsp;I]]
}}
{{EindOpvolging}}

[[Categorie:Duits militair|Nassau, Hendrik II van]]
[[Categorie:Graaf van Nassau]]
[[Categorie:Persoon in de kruistochten]]
[[Categorie:Persoon in de 12e eeuw]]
[[Categorie:Persoon in de 13e eeuw]]