Raamsdonkse cafeetjes

Geïnspireerd door 'De Generatiekloof', het stuk van Huub Kuijsters in onze vorige uitgave, wil ik u graag vertellen wat ik omder leiding van archivaris weten Broeders destijds over de cafeetjes in het Raamsdonks van vroeger te weten ben gekomen.

Eerst nog even iets over de Luiten Ambachtstraat 32: in 1982, toen wij boerderij betrokken, was het ons onmiddellijk duidelijk dat aan de westkant van het voorhuis een enorme schouw moet hebben gestaan. Op de bovenverdieping waren een rookkanaal en twee droogkasten gemetseld in een taps toelopende kolom van zo'n drie meter aan de onder-voorkant. Beneden steunde dat hele zaakje nergens meer op. Het diende dan ook snel te worden afgebroken, want de balken waren zichtbaar aan het doorzakken. Op dat moment zei het hele bouwwerk op zolder ons niet zo veel.

Een paar jaar later werden we lid van de Waspikse heemkundekring "Op het goede Spoor" en ook lid van hun redactieteam; ik deed, voor zover in mijn vermogen, hetzelfde voor Raamsdonk.

Op een gegeven ogenblik besloten we ons te gaan verdiepen in het dranklustige verleden van beide dorpen en wel naar aanleiding van de drankwet van 1882. Die wet moest paal en perk stellen aan de talrijke "cafeetjes", die vaak niet meer inhielden dan een stiekeme fles onder de toonbank.

In Groningen werd zo'n gelegenheid een "stille kniepe" genoemd.
In verband met de invoering van die wet moest in de dorpen het aantal drankgelegenheden geteld worden. Raamsdonk had er 29, op de ongeveer 300 huizen. Reken maar uit: op iedere 10 huizen een.

Na de sanering bleven bij ons 19 keurige, van een vergunning voorziene tapperijen over. Tamelijk evenredig over het dorp verdeeld, alleen aan de Melkhaven zat een clustertje van vier bij elkaar, wat leidde tot de ondergang van drie ervan.

Waarschijnlijk hebt u het al wel geraden, maar ook onze boerdetij was een café, zelfs, zoals in liet archief staat, een logement annex café. De grote schouw had een verklaring gekregen.

Welke bleven er na 1882 nog over?

Je had "Huiske ten Halve", aan de Kerklaan 7, "Piet Plankenwammes" aan de Molenstraat, "Sjef Boons" in de Bergenstraat, "De Koppelpaarden", "Rooie Mien", "'t Hof van Holland", "Jantje van Christen", "Ant Kanters op de Spie", "Jan Boons-Staal", "Jan van de Plas", "Piet Heren", "café Bouwens" en misschien weet u er nog meer.

Hoe het café annex logement bij ons heeft geheten weet ik helaas niet. De naam van de waard wel. Die was Johannes Floris. hij kwam oorspronkelijk uit Baardwijk, waar zijn vader schout was. In 1822 trouwde hij met de erfgename van onze boerderij: Henrica Catharina Hoevenaars. Uit dit huwelijk kwamen acht overlevende kinderen voort. Een nakomelinge uit deze herbergierfamilie heeft nog tot 1942 het edele beroep uitgeoefend.
Toen verkocht zij namelijk (Antje Floris) haar café "De Koppelpaarden" aan de Schansstraat 41.

Aan "ons" café kwam al veel eerder een eind: in 1908. Toen had het een kleine negentig jaar bestaan. Dat einde heeft misschien samengehangen met het verdwijnen van het schuttersgilde uit Raamsdonk. Lang voor de vorige eeuw, in 1743 al, was er sprake van een schuttersgilde in Raamsdonk. Zij hadden Sint Bavo, evangelie Prediker en kluizenaar, als patroon. Zo'n veertig jaar later verdween het weer, misschien is het opgegaan in een patriottische beweging van burgerbewapening, zoals je toen veel had.

Later, in rustiger tijden, om precies te zijn in 1842, werd in het café van Johannes Floris, de schutterij plechtig heropgericht. Ziet u de gelagkamer voor u? Een groot vuur in de schouw, mannen met vaandels en vlaggen die de eed van trouw aan god, gezag en bodem zweren? Daarna natuurlijk wel een pilsje. Johannes Floris, die een voortrekkersrol had gespeeld bij deze heroprichting, was tenslotte ook niet gek. Het gilde heeft het uitgehouden tot 1908, evenals het café dus. Wat er precies in dat jaar is gebeurd, weten we niet. Had Floris geen opvolger? Kwamen er door het verdwijnen van het Schuttersgilde onvoldoende klanten in het café? Er zullen wel meerdere factoren meegespeeld hebben.

Zoals u weet heeft Raamsdonk sinds 1986 weer een Schutterij. Waarschijnlijk heropgericht in het Ontmoetingscentrum, in ieder geval niet, zoals in 1842, in onze boerderij.

U, als oudere Raamsdonkers kan dit verhaal misschien aanvullen, op vergissingen wijzen, of in het algemeen een opmerking maken. Voor alles ben ik dankbaar.

Deddy Herlé

Digitalisering, aanvullingen en Wiki opmaak: Terry van Erp