Watersnood van 1953

Een amfibievoertuig met militairen en evacués onderweg

Een amfibievoertuig met militairen en evacués onderweg

Prins Bernard, Gerben Sonderman (vliegenier) en Burgemeester Prinssen op het bordes van het gemeentehuis, 10 februari 1953.

Op zondag 1 februari 1953 overstroomden grote delen van Zeeland, West-Brabant en Zuid-Holland in wat eerst de Sint Ignatiusvloed heette maar later vooral bekend werd als de Watersnoodramp. Er vielen 1836 doden, van wie 247 in Brabant. Het is was de grootste natuurramp in ons land in eeuwen. De verwoesting en het leed waren ongekend heftig en de sporen maken tot op de dag van vandaag, 65 jaar na dato, indruk.

Orkaan

Zaterdag 31 januari: een orkaan boven Schotland zorgt voor een zware noordwesterstorm die ons land teistert met windkracht 11 tot 12 die avond. Springvloed stuwt het zee- en rivierwater nog verder op. Weerkundigen en vissers zien al vroeg dat het mis gaat. De zwakke dijken zijn niet berekend op dit natuurgeweld.

De ramp

In de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 ontstaat een “abnormaal hoge waterstand” door een combinatie van een zware noordwester-storm en springtij. Bovendien zijn de dijken verzwakt. Weerdienst KNMI waarschuwt op zaterdag al voor hoog water, maar de ernst dringt niet door bij de meeste burgemeesters en waterschappen in wat later het rampgebied zal zijn.

Waarschuwingen

Op de radio worden nog wel waarschuwingen uitgezonden voor gevaarlijk hoog water. Maar om middernacht sluiten de twee Hilversumse radiozenders altijd traditioneel met het Wilhelmus en wordt het stil. Tot acht uur zondagochtend kan niemand radiowaarschuwingen verzenden. Deel van de radio-uitzendingen van Hilversum 1 en 2 op zondag pas om 8 uur. Pas toen vernam Nederland welke ramp zich ‘s nachts had voltrokken. Het is een ‘wat als-vraag’: stel dat de radio ’s nachts was blijven uitzenden waren er dan minder mensen verdronken door de Watersnoodramp? “Dat gaf een gevoel van onmacht. Dat hebben de twee meteorologen die toen dienst hadden zich zeer aangetrokken, ook al konden ze er verder niets aan doen”.

Noodtoestand

In de stormnacht zelf zwijgen de Hilversumse radiozenders. Na het Wilhelmus om middernacht zijn Hilversum 1 en 2 uitgeschakeld. Weerdienst KNMI probeert om de juiste mensen te bereiken zodat de radio weer in de lucht komt, zodat ze kunnen waarschuwen. Dat lukt niet.

Terwijl zuid-west Nederland bezig is met overleven, hoort de rest van het land voor het eerst om acht uur ’s ochtends over de storm via het nieuwsbulletin van het ANP. “Goedemorgen luisteraars, hier is Hilversum, Nederland. (…) In verscheidene plaatsen in het westen van ons land is een noodtoestand ontstaan…..”.
In die tijd geldt een strikte scheiding tussen de Radionieuwsdienst van het ANP voor de feitelijke berichtgeving en de omroepen die verslagen, en dus emoties, laten horen. De Radionieuwsdienst staat in de omroepgidsen van 1 februari 1953 vermeld met tien uitzendingen: vijf op Hilversum 1 en vijf op Hilversum 2.

Echter: door de ramp is alles anders en de ANP-redactie verzorgt meer en langere bulletins.

'Breaking news'

• 04:28 uur. Persbureau ANP verspreid aan alle redacties een 'newsflash' met daarin de melding dat er overstromingen zijn. Maar de impact is gering, de radio is stil. De situatie is onoverzichtelijk. Veel is nog onduidelijk maar er zijn dan al veel doden en vermisten.
• 05:00 uur. het Rode Kruis alarmeert in de uren die volgen alle colonnes in het westen van Nederland.
• 08:00 uur. Generaal Warringa mobiliseert het leger in Brabant: soldaten moeten met spoed naar hun garnizoen, zonder overleg met de minister want die is onbereikbaar.
• 09:30 uur. Via de Hilversumse zenders worden alle Nederlandse militairen door de chef-staf gemobiliseerd en teruggeroepen van weekendverlof. Duizenden soldaten stappen op de trein.
  

Hulpacties

In de dagen die volgen komt komt een ongekende hulpactie op gang met ook nog Amerikaanse, Duitse, Engelse en Franse troepen. Later volgt hulp uit Zweden en Zwitserland en nog meer landen.

Trieste balans

Als de balans de dagen erna wordt opgemaakt is duidelijk dat de meeste doden in Heijningen vielen: 76 mannen, vrouwen, kinderen. Halsteren telde er 68, Nieuw Vossemeer 50, Klundert 17 en Steenbergen 10. Ook waren er doden te betreuren in Dinteloord (7), Zevenbergen (7), Dussen (6), Willemstad (2), Hooge en Lage Zwaluwe (2), Terheijden (1) en Raamsdonk (1).

Naast verslagen over de radio schrijft vooral de NCRV over het geloof in God en de les die de ramp leert:

“Het droef gebeuren in het Zuidwesten van ons land heeft ons op wrede wijze herinnerd aan menselijke nietigheid en menselijke onmacht. Het heeft ons als het ware toegeroepen: Leer toch te leven uit Gods Vaderhand, uit de hand van Hem, Die wolken, lucht en winden wijst spoor en loop en baan, Die ook zal wegen vinden waarlangs ùw voet kan gaan”.

Bron: Terry van Erp
Geraadpleegd: kranten en internet.