Vastenavond: verschil tussen versies
kGeen bewerkingssamenvatting |
(ip) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
[[Bestand:Pieter van der Heyden 003.jpg| | [[Bestand:Pieter van der Heyden 003.jpg|thumb|250px|Vastenavond, [[Pieter van der Heyden]], 1567]] | ||
[[Bestand:Winter samenkomst voor Vastenavond, RP-T-1885-A-465.jpg| | [[Bestand:Winter samenkomst voor Vastenavond, RP-T-1885-A-465.jpg|thumb|250px|Wintersamenkomst voor Vastenavond, [[Jan Vermeer van Haarlem (II)]], 1705]] | ||
'''Vastenavond''' – ook gekend als vette dinsdag of ''[[Mardi Gras (feest)|Mardi Gras]]'' in van oorsprong Franstalige streken en verwant aan het Russische ''[[Maslenitsa]]'' – is de [[dinsdag]] voor [[Aswoensdag]] en traditioneel het einde van de carnavalsperiode. Tot dinsdagnacht 24.00 uur mag nog [[carnaval]] worden gevierd en is het toegelaten zich als Vastenavondgek te verkleden. In de [[Rooms-katholieke Kerk|katholieke]] traditie is klokslag [[middernacht]] carnaval voorbij en begint de veertigdaagse [[vastentijd]] tot het [[paasfeest]]. | |||
In Limburg staat het gehele carnaval bekend als ''vastelaovend(j)'', dat Limburgs is voor | In [[Limburg (Nederlandse provincie)|Nederlands Limburg]] staat het gehele carnaval bekend als ''vastelaovend(j)'', dat [[Limburgs]] is voor Vastenavond. De Vastenavond zelf wordt ''lèsten daag vanne vastelaovendj'' (laatste dag van de carnaval) of ''carnavalsdinsdig'' genoemd en op die dag vinden veel afsluitende activiteiten plaats zoals het Uulverbranje in [[Montfort (Limburg)|Montfort]]. | ||
Vooral in Noord-Holland wordt | Vooral in [[Noord-Holland]] wordt Vastenavond 'dikke dinsdag' genoemd. In Engelstalige landen heet deze dag onder andere ''Mardi Gras'', ''Shrove Tuesday'' of ''Pancake Tuesday'', omdat deze dag traditioneel pannenkoeken worden gegeten.<ref>{{en}} {{aut|Schmid,Albert F.}} ''[http://books.google.nl/books?id=lDr2DkfZRMEC&pg=PA8&dq=Pancake+Tuesday&hl=nl&sa=X&ei=R098VNukHozhasCYgrgH&ved=0CCwQ6AEwAQ#v=onepage&q=Pancake%20Tuesday&f=false Yesterday's Reflections: A Repository of Memories]'', iUniverse, 2013, {{ISBN|1475973772}}, {{ISBN|978-1475973778}}</ref> Doorgaans maakte men de voorraadkast leeg voor de Vastentijd. Bij boerenfamilies betekende dit doorgaans het opgebruiken van eieren, melk en meel, juist de ingrediënten van pannenkoeken.<ref>[https://www.rte.ie/lifestyle/food/2018/0207/938965-what-is-shrove-tuesday-and-why-do-we-eat-pancakes/ What is Shrove Tuesday and why do we eat pancakes?]</ref> | ||
Uit | Uit middeleeuwse notities blijkt dat er al in de vroege [[middeleeuwen]] in/rond februari rituelen waren ter opwekking van de ingeslapen natuur. Viering – met veel liederlijkheid – ging vooraf aan de periode vlak vóór de kerkelijke vasten, dat kan de term 'Vastenavond' verklaren. Ook kan het Oud-Germaanse 'faseln' de term mogelijk verklaren. 'Faseln' betekent zowel 'vruchtbaarheid' als 'onzinnigheid bedrijven'. Ook in de Duitse naam voor het feest, 'Fasznacht' of 'Faszing' is dit woord terug te vinden. Vanaf het einde van de middeleeuwen zagen de autoriteiten de Vastenavond – met liederlijkheid, maskers en spot van voornamelijk jongeren – als een bedreiging. Dit blijkt uit vele verbodsbepalingen en beperkingen die door grotere Nederlandse steden werden opgelegd.<ref>M. Kruijswijk (2004) ''Nederlandse jaarfeesten en hun liederen door de eeuwen heen'', hoofdstuk 3, o.a. p. 60, 61</ref> | ||
Er zijn vele oude '''Vastenavondliederen''', waar onder 'bedelliedjes'. Hieruit blijkt hoe belangrijk de vastenavondviering was, althans tot de 18e eeuw. Voorbeelden van liedteksten: ''Ieuchdigh volekje ras, ras, ras'', ''Vrijmoedig man'', ''De Vastenavont die komt a(e)n''. | Er zijn vele oude '''Vastenavondliederen''', waar onder 'bedelliedjes'. Hieruit blijkt hoe belangrijk de vastenavondviering was, althans tot de 18e eeuw. Voorbeelden van liedteksten: ''Ieuchdigh volekje ras, ras, ras'', ''Vrijmoedig man'', ''De Vastenavont die komt a(e)n''.<ref>M. Kruijswijk (2004) ''Nederlandse jaarfeesten en hun liederen door de eeuwen heen'', hoofdstuk 3, o.a. p. 66-77</ref> | ||
De oudste vermelding van de Vastenavond is in de versroman Parzival van Wolfram von Eschenbach (ca. 1200 en 1210) : | De oudste vermelding van de Vastenavond is in de versroman [[Parzival]] van [[Wolfram von Eschenbach]] (ca. 1200 en 1210): | ||
<blockquote>''..... daz diu koufwîp ze Tolenstein'' | <blockquote> | ||
:''..... daz diu koufwîp ze Tolenstein'' | |||
:''an der <u>vasnaht</u> nie baz gestriten:'' | |||
:''wan si tuontz von gampelsiten'' | |||
:''unde müent ân nôt ir lîp'' | |||
:''..... dat de koopvrouwen van Tollenstein'' | |||
:''op vastenavond nooit beter hebben gevochten.'' | |||
:''ze doen dit na de narrenzitting'' | |||
:''en vermoeien hun lichaam zonder noodzaak.''</blockquote> | |||
''..... dat de koopvrouwen van Tollenstein'' | |||
''op vastenavond nooit beter hebben gevochten.'' | |||
''ze doen dit na de narrenzitting'' | |||
''en vermoeien hun lichaam zonder noodzaak.''</blockquote> | |||
== Data == | == Data == | ||
| Regel 33: | Regel 28: | ||
{{Tabel Vastenavond, Pasen, Hemelvaart en Pinksteren}} | {{Tabel Vastenavond, Pasen, Hemelvaart en Pinksteren}} | ||
== Zie ook == | ==Zie ook== | ||
* [[Vasten]] | * [[Vasten]] | ||
== Referenties == | == Referenties == | ||
{{References}} | {{References}} | ||
[[Categorie:Christelijke feestdag]][[Categorie:Rooms-katholieke sacramenten en gebruiken]][[Categorie:Carnaval]] | {{Commonscat}} | ||
{{Navigatie carnaval}} | |||
{{Navigatie Pasen}} | |||
[[Categorie:Christelijke feestdag]] | |||
[[Categorie:Rooms-katholieke sacramenten en gebruiken]] | |||
[[Categorie:Carnaval]] | |||
[[Categorie:Februari]] | |||
[[Categorie:Maart]] | |||
Versie van 1 apr 2023 18:28
Vastenavond – ook gekend als vette dinsdag of Mardi Gras in van oorsprong Franstalige streken en verwant aan het Russische Maslenitsa – is de dinsdag voor Aswoensdag en traditioneel het einde van de carnavalsperiode. Tot dinsdagnacht 24.00 uur mag nog carnaval worden gevierd en is het toegelaten zich als Vastenavondgek te verkleden. In de katholieke traditie is klokslag middernacht carnaval voorbij en begint de veertigdaagse vastentijd tot het paasfeest.
In Nederlands Limburg staat het gehele carnaval bekend als vastelaovend(j), dat Limburgs is voor Vastenavond. De Vastenavond zelf wordt lèsten daag vanne vastelaovendj (laatste dag van de carnaval) of carnavalsdinsdig genoemd en op die dag vinden veel afsluitende activiteiten plaats zoals het Uulverbranje in Montfort.
Vooral in Noord-Holland wordt Vastenavond 'dikke dinsdag' genoemd. In Engelstalige landen heet deze dag onder andere Mardi Gras, Shrove Tuesday of Pancake Tuesday, omdat deze dag traditioneel pannenkoeken worden gegeten.[1] Doorgaans maakte men de voorraadkast leeg voor de Vastentijd. Bij boerenfamilies betekende dit doorgaans het opgebruiken van eieren, melk en meel, juist de ingrediënten van pannenkoeken.[2]
Uit middeleeuwse notities blijkt dat er al in de vroege middeleeuwen in/rond februari rituelen waren ter opwekking van de ingeslapen natuur. Viering – met veel liederlijkheid – ging vooraf aan de periode vlak vóór de kerkelijke vasten, dat kan de term 'Vastenavond' verklaren. Ook kan het Oud-Germaanse 'faseln' de term mogelijk verklaren. 'Faseln' betekent zowel 'vruchtbaarheid' als 'onzinnigheid bedrijven'. Ook in de Duitse naam voor het feest, 'Fasznacht' of 'Faszing' is dit woord terug te vinden. Vanaf het einde van de middeleeuwen zagen de autoriteiten de Vastenavond – met liederlijkheid, maskers en spot van voornamelijk jongeren – als een bedreiging. Dit blijkt uit vele verbodsbepalingen en beperkingen die door grotere Nederlandse steden werden opgelegd.[3]
Er zijn vele oude Vastenavondliederen, waar onder 'bedelliedjes'. Hieruit blijkt hoe belangrijk de vastenavondviering was, althans tot de 18e eeuw. Voorbeelden van liedteksten: Ieuchdigh volekje ras, ras, ras, Vrijmoedig man, De Vastenavont die komt a(e)n.[4]
De oudste vermelding van de Vastenavond is in de versroman Parzival van Wolfram von Eschenbach (ca. 1200 en 1210):
- ..... daz diu koufwîp ze Tolenstein
- an der vasnaht nie baz gestriten:
- wan si tuontz von gampelsiten
- unde müent ân nôt ir lîp
- ..... dat de koopvrouwen van Tollenstein
- op vastenavond nooit beter hebben gevochten.
- ze doen dit na de narrenzitting
- en vermoeien hun lichaam zonder noodzaak.
Data
In de komende tabel is de datum voor Vastenavond gegeven, met die van Pasen, Hemelvaart en Pinksteren.
| jaar | Vastenavond (dinsdag) |
Eerste paasdag (zondag) |
Hemelvaartsdag (donderdag) |
Eerste pinksterdag (zondag) |
|---|---|---|---|---|
| Vroegst | 3 februari | 22 maart | 30 april | 10 mei |
| Laatst | 9 maart | 25 april | 3 juni | 13 juni |
| 2014 | 4 maart | 20 april | 29 mei | 8 juni |
| 2015 | 17 februari | 5 april | 14 mei | 24 mei |
| 2016 | 9 februari | 27 maart | 5 mei | 15 mei |
| 2017 | 28 februari | 16 april | 25 mei | 4 juni |
| 2018 | 13 februari | 1 april | 10 mei | 20 mei |
| 2019 | 5 maart | 21 april | 30 mei | 9 juni |
| 2020 | 25 februari | 12 april | 21 mei | 31 mei |
| 2021 | 16 februari | 4 april | 13 mei | 23 mei |
| 2022 | 1 maart | 17 april | 26 mei | 5 juni |
| 2023 | 21 februari | 9 april | 18 mei | 28 mei |
| 2024 | 13 februari | 31 maart | 9 mei | 19 mei |
| 2025 | 4 maart | 20 april | 29 mei | 8 juni |
| 2026 | 17 februari | 5 april | 14 mei | 24 mei |
| 2027 | 9 februari | 28 maart | 6 mei | 16 mei |
| 2028 | 29 februari | 16 april | 25 mei | 4 juni |
| 2029 | 13 februari | 1 april | 10 mei | 20 mei |
| 2030 | 5 maart | 21 april | 30 mei | 9 juni |
| 2031 | 25 februari | 13 april | 22 mei | 1 juni |
| 2032 | 10 februari | 28 maart | 6 mei | 16 mei |
| 2033 | 1 maart | 17 april | 26 mei | 5 juni |
| 2034 | 21 februari | 9 april | 18 mei | 28 mei |
| 2035 | 6 februari | 25 maart | 3 mei | 13 mei |
| 2036 | 26 februari | 13 april | 22 mei | 1 juni |
| 2037 | 17 februari | 5 april | 14 mei | 24 mei |
| 2038 | 9 maart | 25 april | 3 juni | 13 juni |
| 2039 | 22 februari | 10 april | 19 mei | 29 mei |
| 2040 | 14 februari | 1 april | 10 mei | 20 mei |
| 2041 | 5 maart | 21 april | 30 mei | 9 juni |
| 2042 | 18 februari | 6 april | 15 mei | 25 mei |
| 2043 | 10 februari | 29 maart | 7 mei | 17 mei |
| 2044 | 1 maart | 17 april | 26 mei | 5 juni |
Zie ook
Referenties
- ↑ (Engels) Schmid,Albert F. Yesterday's Reflections: A Repository of Memories, iUniverse, 2013, ISBN 1475973772, ISBN 978-1475973778
- ↑ What is Shrove Tuesday and why do we eat pancakes?
- ↑ M. Kruijswijk (2004) Nederlandse jaarfeesten en hun liederen door de eeuwen heen, hoofdstuk 3, o.a. p. 60, 61
- ↑ M. Kruijswijk (2004) Nederlandse jaarfeesten en hun liederen door de eeuwen heen, hoofdstuk 3, o.a. p. 66-77
Zie de categorie [[commons:#mw-subcategories|]] van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
· 
· 
· ·