Oude Nederlandse maandnamen
De oude Nederlandse maandnamen worden vandaag de dag nog steeds door sommige mensen gebruikt, soms door taalpuristen of gewoon als synoniem voor de gebruikelijke namen van het Gregoriaanse kalenderstelsel. Ook in de literatuur en poëzie komt men deze namen weleens tegen. In Vlaanderen heeft Guido Gezelle zich sterk gemaakt voor een lijstje dat nog zuiverder op het Nederlands terugging. Dat is nog tot 1975 gebruikt door het tijdschrift Biekorf.
De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) heeft getracht deze namen weer voor algemeen gebruik in te voeren: zie NSB maandnamen.
Hieronder staat een lijstje met oude maandnamen. Bij hedendaags gebruik worden zij met een kleine letter geschreven. De meest algemene maandnamen staan in de tweede kolom. De lijst van Gezelle, die altijd met hoofdletters werd gespeld, vormt de tweede kolom. De namen in de vierde en vijfde kolom worden ook weleens gezien, maar zijn niet gebruikelijk. Sommige daarvan zijn afgeleid van de namen in de Franse republikeinse kalender. Merk op dat wintermaand en oogstmaand in twee rijen voorkomen en dus voor verwarring kunnen zorgen.
Bij de Romeinen was maart de eerste maand van het jaar, wat de namen van september en de volgende maanden verklaart.
In de revolutionaire kalender was vendémiaire de eerste maand.
| Gebruikelijke naam (uit het Latijn) |
Oude Nederlandse naam | Oude Vlaamse naam | Soms gebruikte alternatieve naam |
Latijns | Uit de Franse republikeinse kalender afkomstige naam (bij benadering, de maanden beginnen ongeveer tien dagen eerder) |
|---|---|---|---|---|---|
| Januari | louwmaand | Nieuwjaarmaand | wintermaand | Ianus, Mensis Ianuarius[1] | sneeuwmaand (Nivôse) |
| Februari | sprokkelmaand | Schrikkelmaand | kortemaand | februorum, de februa[2] | regenmaand (Pluviôse) |
| Maart | lentemaand | Lentemaand | kalvermaand | Māvortius, Martius[3] | windmaand (Ventôse) |
| April | grasmaand | Grasmaand | paasmaand | Ăprīlis, aperire[4] | kiemmaand (Germinal) |
| Mei | bloeimaand | Bloeimaand | wonnemaand | Maiius, maia[5] | bloeimaand (Floréal) |
| Juni | zomermaand | Zomermaand | braakmaand | Iunonius, Junius[6] | weidemaand (Prairial) |
| Juli | hooimaand | Hooimaand | vennemaand | Iovialis, Quintilis[7] | oogstmaand (Messidor) |
| Augustus | oogstmaand | Koornmaand | arenmaand | Augustī, mensis Augustus[8] | hittemaand (Thermidor) |
| September | herfstmaand | Herfstmaand | havermaand | VIIber, 7ber, septembris[9] | vruchtmaand (Fructidor) |
| Oktober | wijnmaand | Zaaimaand | aarzelmaand | VIIIber, 8ber, octo[10] | wijnmaand (Vendémiaire) |
| November | slachtmaand | Slachtmaand | smeermaand | IXber, 9ber[11] | nevelmaand (Brumaire) |
| December | wintermaand | Wintermaand | sneeuwmaand | Xber, 10ber, decem[12] | rijpmaand (Frimaire) |
Bron digitalisering en Wiki opmaak: Terry van Erp
- ↑ Terry van Erp - De maand is vernoemd naar Janus, de Romeinse god van het begin en het einde.
- ↑ Terry van Erp - De maand is genoemd naar de Etruskische god Februus, de god van de purificatie/onderwereld. Bij de oude Romeinen was februari namelijk de maand van de grote reiniging en boetedoening (de februa).
- ↑ Terry van Erp - In het oude Rome noemde men deze maand Martius. Het was volgens de oude Romeinse kalender tevens de eerste maand van het jaar, totdat dat in 153 v. Chr. januari werd.
- ↑ Terry van Erp - De naam april komt vermoedelijk van het Latijnse werkwoord aperire, dat "openen" betekent. Waarschijnlijk verwijst dit naar de groei van de planten en bloemen in de lente.
Een andere theorie stelt dat de naam is afgeleid van een woord dat 'tweede' betekent, of van Aperta, een bijnaam van Apollo. - ↑ Terry van Erp - Mei is misschien vernoemd naar de Griekse godin Maia of naar de Romeinse vruchtbaarheidsgodin Bona Dea, wier feest in mei werd gevierd.
- ↑ Terry van Erp - Juni is genoemd naar de Romeinse godin Juno, de vrouw van Jupiter. De Romeinse naam voor deze maand was Junius. De oude Nederlandse naam is zomermaand of weidemaand.
- ↑ Terry van Erp - De maand is vernoemd naar de Romeinse dictator Gaius Julius Caesar.
De oorspronkelijke Romeinse naam van de maand was Quintilis, wat 'de 5e maand' betekent; volgens de Romeinse kalender was maart de eerste maand van het jaar, en juli dus de vijfde. Later is de maand naar Julius Caesar vernoemd. - ↑ Terry van Erp - Betekend: "de maand van Augustus", de maand is vernoemd naar de Romeinse keizer Augustus
- ↑ Terry van Erp - De naam komt van het Latijnse woord septembris wat afkomstig is van het woord septem, dat zeven betekent — september was oorspronkelijk de 7e maand van het jaar, omdat het Romeinse kalenderjaar tot 153 v.Chr op 1 maart begon.
- ↑ Terry van Erp - Oktober is de tiende maand van het jaar in de gregoriaanse kalender en heeft 31 dagen. De naam komt van octo, het Latijnse woord voor acht. Oktober was namelijk volgens de Romeinse kalender oorspronkelijk de achtste maand van het jaar, omdat volgens deze kalender tot 153 v.Chr. het nieuwe jaar op 1 maart begon.
- ↑ Terry van Erp - De naam komt van novem, het Latijnse woord voor "negen". November was oorspronkelijk de negende maand van het jaar, omdat het Romeinse kalenderjaar tot 153 v.Chr. op 1 maart begon. In historische bronnen tot midden in de 19e eeuw wordt de maand dan ook wel als 9ber afgekort.
- ↑ Terry van Erp - De naam komt van het Latijnse woord voor 'tien', decem. December was oorspronkelijk namelijk de tiende maand van het jaar, omdat tot 153 v. Chr. het Romeinse kalenderjaar op 1 maart begon.
