Brontekst bekijken van Nicolaas van Myra

{{Infobox heilige
| naam = Heilige Nicolaas van Myra
| geboortedatum = ca. [[270]]
| geboorteplaats = [[Patara]], [[Lycië]]<br />etniciteit: [[Grieken|Grieks]]
| sterfdatum = [[6 december]] ca. 335 - 337
| sterfplaats = [[Myra (plaats)|Myra]], [[Lycië]]
| feestdag = [[6 december]]
| vereerd_bij = [[Rooms-Katholieke Kerk]]<br />[[oosters-orthodoxe kerken]]
| afbeelding = Carlo crivelli, san nicola di bari, 1472, 02.jpg
| onderschrift = Portret van de heilige Nicolaas door [[Carlo Crivelli]] (1472)
| titels = 
| zaligverklaring_datum = 550
| zaligverklaring_plaats = 
| zaligverklaring_door = 
| heiligverklaring_datum = 
| heiligverklaring_plaats = 
| heiligverklaring_door = 
| attributen = zie<ref group=noot>[[Attribuut (beeldende kunst)|Attributen]]: ton met kinderen, anker, schip, engelen die hem mijter en pallium brengen, drie gouden ballen, appels, broodjes of beurzen</ref>
| beschermheilige_voor = zie<ref group=noot>[[Beschermheilige]] van: o.a. zeelieden, kinderen, handelaren, slagers en advocaten</ref>
| schrijn = [[Sint-Nicolaasbasiliek (Bari)|Sint-Nicolaasbasiliek]] te [[Bari (stad)|Bari]]
| oppressie_datum = 
| oppressie_door = 
| controverse = 
}}
'''Nicolaas van Myra''' ([[Oudgrieks]]: {{Polytonic|Ἅγιος Νικόλαος}} (''{{lang|grc-Latn|Hagios Nikolaos}}'', "Heilige Nicolaas"), bijgenaamd {{Polytonic|ὁ Θαυματουργός}} (''{{lang|grc-Latn|ho Thaumatourgos}}'', "de Wonderdoener"),<ref>[https://web.archive.org/web/20181210063253/http://www.synaxarion.gr/gr/sid/1370/sxsaintinfo.aspx Megas Synaxaristes]</ref> ook wel '''Nicolaas van Bari'''<ref name="Hall">Hall, J. (2000). ''Hall's Iconografisch Handboek''. Leiden: Primavera Pers. {{ISBN|90-74310-05-2}}</ref> of '''Nicolaas van Patara''' genoemd ([[Patara]], ca. [[270]] – [[Myra (plaats)|Myra]], [[6 december]] ca. 335-337) was in het begin van de [[4e eeuw]] [[bisschop]] te [[Myra (plaats)|Myra]], de toenmalige hoofdplaats van [[Lycië]] in het zuidwesten van [[Anatolië|Klein-Azië]] (een gebied in het zuidwesten van het huidige [[Turkije]]) en een toenmalige [[Romeinse provincie]] in oudere geschriften ook bekend als [[Lukka]]). Hij kwam uit een rijke familie van [[Grieken|Griekse]] afkomst.{{sfn|Blacker|Burgess|Ogden|2013|pagina's=249}}<ref>{{citeer boek|titel=The regions of Italy: a reference guide to history and culture|auteur=Domenico, Roy Palmer|uitgever=Greenwood Publishing Group|pagina's=21|isbn=0-313-30733-4|quote=Saint Nicholas (Bishop of Myra) replaced Sabino as the patron saint of the city… A Greek from what is now Turkey, he lived in the early fourth century.|datum=2002}}</ref><ref>{{citeer boek|titel=Emperor to emperor: Italy before the Renaissance|url=https://archive.org/details/emperortoemperor0000burm|auteur=Burman, Edward|uitgever=Constable|pagina's=[https://archive.org/details/emperortoemperor0000burm/page/126 126]|isbn=0-09-469490-7|quote=For although he is the patron saint of Russia, and the model for a northern invention such as Santa Claus, Nicholas of Myra was a Greek.|datum=1991}}</ref><ref name="Ingram, W. Scott; Ingram, Asher 2004 24">{{citeer boek|titel=Greek Immigrants|uitgever=Infobase Publishing|pagina's=24|isbn=9780816056897|quote=The original Santa Claus, Saint Nicholas, was a Greek born in Asia Minor (now modern Turkey) in the fourth century. He was very religious from an early age and devoted his life to Christianity.|datum=2004|author1=Ingram, W. Scott|author2=Ingram, Asher, Scott|author3=Robert}}</ref><ref>{{citeer boek|titel=Saints and their symbols: recognizing saints in art and in popular images|url=https://archive.org/details/saintstheirsymbo0000lanz|auteur=Lanzi, Gioia|uitgever=Liturgical Press|pagina's=[https://archive.org/details/saintstheirsymbo0000lanz/page/111 111]|isbn=0-8146-2970-9|quote=Nicholas was born around 270 AD in Patara on the coast of what is now western Turkey.|datum=2004}}</ref><ref name="Collins, Ace 2009 121">{{citeer boek|titel=Stories Behind Men of Faith|auteur=Collins, Ace|url=https://books.google.com/books?id=HVPYqrdGhGEC&q=Nicholas+born+Greek+city+of+Patara+270+AD#v=snippet&q=Nicholas%20born%20Greek%20city%20of%20Patara%20270%20AD&f=false|uitgever=Zondervan|pagina's=121|isbn=9780310564560|quote=Nicholas was born in the Greek city of Patara around 270 AD. The son of a businessman named Theophanes and his wife, Nonna, the child's earliest years were spent in Myra… As a port on the Mediterranean Sea, in the middle of the sea lanes that linked Egypt, Greece and Rome, Myra was a destination for traders, fishermen, and merchant sailors. Spawned by the spirit of both the city’s Greek heritage and the ruling Roman government, cultural endeavours such as art, drama, and music were mainstays of everyday life.|datum=2009}}</ref><ref>{{Citeer boek|titel=Heilige Nicolaas bruggenbouwer tussen Oost en West|auteurlink=|auteur=Marcus Vankan|medeauteurs=|taal=|url=|uitgever=Leon van Dorp|datum=16 november 2020|pagina's=|ISBN=9789079226672}}</ref> Hij was al tijdens zijn leven een bekendheid en erg geliefd. Om die reden werden zijn botten bewaard in een ter ere van hem gebouwde kerk, iets buiten de stad [[Myra (plaats)|Myra]].<ref>Could ancient bones suggest that Santa was real?, University of Oxford, 5-12-2017, https://www.ox.ac.uk/news/2017-12-05-could-ancient-bones-suggest-santa-was-real</ref>

In het jaar [[550]] werd hij [[heiligverklaring|heilig verklaard]] door de [[Grieks-Katholieke Kerk]].<ref>Paul Faber, De geschiedenis van Sint-Nicolaas, 4-12-2008, https://www.nemokennislink.nl/publicaties/de-geschiedenis-van-sint-nicolaas/</ref> De kerk boven zijn graf werd een [[basiliek]], en is in de 6e en de 8e of 9e eeuw gemoderniseerd. In de 11e eeuw werden wandschilderingen aangebracht die gebeurtenissen uit zijn leven afbeelden. Tussen de 6e en de 12e eeuw werd zijn bekendheid verder vergroot dankzij pelgrimstochten naar Myra.<ref>Myra, Church of the tomb of Saint Nicholas, livius.org, 13-8-2020 https://www.livius.org/articles/place/myra-demre/myra-church-of-the-tomb-of-st-nicholas/</ref> In [[1087]] werden de beenderen van Nicolaas door edelmannen uit Venetië meegenomen uit angst dat de [[islam]]itische [[Seltsjoeken]] ze zouden vernietigen.<ref>Biblioteca Hagiographica Latina Antiquae et Mediae Aetatis. no. 6179. Iuse as text Nitti 1937, uit de Vaticaanse Musea, Lat. 5074. De gebeurtenissen zouden zijn beschreven een week na aankomst van de beenderen in Bari. Het volledige verhaal staat vertaalt in het Engels op: https://www.stnicholascenter.org/who-is-st-nicholas/stories-legends/classic-sources/translation-i</ref> De beenderen gingen grotendeels naar het Italiaanse [[Bari (stad)|Bari]]. Voor zijn relieken werd een eigen [[basiliek]] gebouwd. Al snel kreeg de Nicolaas-verering in Europa een sterke impuls en gingen pelgrims massaal naar Bari.<ref>Is  Nicolas a real Saint? zie: https://www.stnicholascenter.org/who-is-st-nicholas/real-saint</ref>

Nicolaas werd als [[heilige (christendom)|heilig]]e toegevoegd aan de heiligenkalender van de [[Rooms-Katholieke Kerk]]. Na de 11e eeuw werd Sint-Nicolaas de hoofdpersoon in tal van [[legende (volksverhaal)|legende]]n<ref>Een overzicht van de traditionele verhalen van Nicolaas en de latere legenden is te vinden in: https://www.stnicholascenter.org/who-is-st-nicholas/stories-legends/traditional-stories</ref>, bijvoorbeeld in de ''[[Legenda aurea]]'', een van de meest gelezen en gebruikte boeken uit de [[late middeleeuwen]]. In [[Oost-Europa]] is Nicolaas van Myra tot op heden een belangrijke heilige, in [[West-Europa]] groeide zijn verering met name in de tijd van de [[Reformatie]] uit tot een volksfolklore rondom zijn sterfdag. Belangrijke elementen van het [[Sinterklaasfeest]] gaan op hem terug.

== Leven ==
[[Bestand:St. Nicholas Church, Demre 5919.jpg|thumb|Fresco met legendarische gebeurtenis, 12e eeuw. Sint Nicolaas kerk in Demre]]
[[Bestand:Baška Voda 16Croatia17.jpg|thumb|Beeld van Sint-Nicolaas in [[Baška Voda]].]]
De informatie die over het leven van de heilige Nicolaas beschikbaar is, is hoogstwaarschijnlijk eerst mondeling overgeleverd en in een later stadium op schrift gesteld. Ze komt uit de verschillende levensverhalen. Historisch bewijs over het leven van Nicolaas van Myra bestaat met name uit bronnen na zijn overlijden. De mogelijk oudste bron is de zogenaamde ''Praxis de Stratelatis'', een anoniem Grieks verslag dat ergens tussen de vijfde en zesde eeuw is gedateerd met daarin het verhaal dat Nicolaas drie onschuldige officieren van de executie redt. Uit de 8e eeuw dateert de oudste en eerste "complete" levensbeschrijving, een ''[[Hagiografie|vita]]'' van Michaël de Archimandriet.<ref name=":0">{{Citeer web|url=http://www.stnicholascenter.org/pages/michael-the-archimandrite/|titel=Life of Saint Nicholas - Vita Per Michaëlem|bezochtdatum=2018-12-10|auteur=|achternaam=|voornaam=|datum=|werk=www.stnicholascenter.org|uitgever=St. Nicholas Center|taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20180703051940/http://www.stnicholascenter.org/pages/michael-the-archimandrite/|archiefdatum=2018-07-03|dodeurl=ja}}</ref> Uit deze bron komt de informatie dat Nicolaas in [[Patara]], niet ver van Myra – het huidige [[Myra (plaats)|Demre]] – in [[Anatolië|Klein-Azië]] werd geboren. Volgens de ''Vita Compilata'', een andere belangrijke ''vita'', was hij enig kind van welgestelde, zeer gelovige ouders.

=== Nicolaas als jonge man ===
Het was al snel duidelijk dat Nicolaas – vernoemd naar zijn oom, die bisschop was in een naburige gemeente en met wie hij vaak verward wordt – zijn leven aan de dienst van God zou gaan wijden. 

Volgens de ''Vita per Metaphrasten'' van de heilige Simeon de Logotheet was Nicolaas een goede leerling, ging hij met regelmaat naar de kerk en was hij – waar nodig – behulpzaam. Al op negentienjarige leeftijd werd Nicolaas door zijn oom tot [[priester (hoofdbetekenis)|priester]] gewijd en legde hij de kloostergeloften af. Zijn oom sprak de verwachting uit dat Nicolaas zelf óók bisschop zou worden en een leven van verlichting zou leiden. Door zijn strenge discipline inzake de vasten, zijn goede wil en zijn gebeden voor iedereen was hij een voorbeeld voor anderen. Toen zijn oom een reis maakte naar [[Jeruzalem (hoofdbetekenis)|Jeruzalem]] werd de jonge Nicolaas benoemd tot gevolmachtigde in zijn klooster Nieuw [[Zion (hoofdbetekenis)|Zion]]. Volgens de overlevering bestuurde hij het klooster zó goed dat het leek alsof de bisschop zelf aanwezig was.{{Bron?||2018|10|16}} Tijdens de [[Christenvervolgingen|christenvervolging]] onder keizer [[Diocletianus]] moet Nicolaas rond het jaar [[310]] gevangengenomen zijn en gefolterd.

Volgens dezelfde Simeon de Logotheet heeft de heilige meermaals het [[Palestina (regio)|Heilige Land]] bezocht, en vatte hij telkens het plan op om er meerdere weken te verblijven, maar een ''"engel des Heeren beval hem om huiswaarts te keren"''. Dit betekende dat zijn [[parochie (kerkelijke gemeente)|parochie]] in gevaar was en hij zijn bovenmenselijke krachten aldaar moest gebruiken. Eens probeerde bij zo'n gelegenheid een zeeman hem te bedriegen, maar Nicolaas verijdelde dat plan, en sprak streng: "Probeer nu nooit meer iemand te bedriegen. Vaar naar huis, en mijn zegen zal je vergezellen." Vandaar staat hij bekend als vergevingsgezind.

Gedurende zijn leven zou Nicolaas vele malen de bevolking tegen [[demon]]en hebben beschermd. Een voorbeeld hiervan is de vernietiging van de Artemistempel in Myra. In de ''Vita per Michaëlem'' geeft Nicolaas de opdracht om de tempel ter ere van [[Artemis (mythologie)|Artemis]] te laten afbreken.<ref>{{Citeer boek|titel=Heilige Nicolaas bruggenbouwer tussen oost en west|auteurlink=|auteur=Vankan, Marcus|medeauteurs=|taal=|url=|uitgever=Leon van Dorp|datum=2020|pagina's=pp 31-33|ISBN=978-90-79226-67-2}}</ref>

=== Nicolaas als bisschop ===
In [[325]] zou hij als bisschop deelgenomen hebben aan het [[Eerste Concilie van Nicea|concilie van Nicaea]].<ref>{{en}} Christopher Walter, The Names of the Council Fathers at Saint Sozomenus, Cyprus, ''Revue des études byzantines'', 1970 28 pp. 189-206</ref> De voornaamste aanleiding tot het bijeenroepen van het concilie was de onrust ontstaan door de leer verspreid door [[Arius (theoloog)|Arius]]. Nicolaas, een fervent tegenstander van Arius, zou deze laatste een klap in het gezicht hebben gegeven tijdens het concilie. De legende vertelt vervolgens hoe Nicolaas na deze daad in de gevangenis werd gezet om daar af te koelen. 's Nachts verschijnen Maria en Jezus aan hem en herstellen zijn bisschoppelijke waardigheid. Maria geeft hem zijn [[pallium (liturgie)|pallium]] terug en Christus overhandigt hem de Bijbel, Gods Woord. Gedurende de verdere duur van het concilie werd er bij grote vraagstukken beslist volgens de mening van Nicolaas. Hoewel de gebeurtenissen van het concilie van Nicea goed gedocumenteerd zijn, wordt er in de concilieverslagen helemaal geen melding gemaakt van dit incident. Historisch is er veel gespeculeerd of Nicolaas nu wel of geen conciliedeelnemer was. Zijn naam wordt niet vermeld op een van de oudste lijsten van de aanwezige bisschoppen. Wel staat zijn naam op een lijst van Theodorus Lector, die opgesteld is rond [[515]] en enige andere lijsten uit de 7e en 8e eeuw. Theodorus vermeldt ene 'Nikolaos van Myra in Lycië'. Er zijn ongeveer twintig deelnemerslijsten bekend; op tien van deze lijsten ontbreekt Nicolaas' naam. Gebleken is echter dat deze lijsten onvolledig zijn. Vaak bevatten ze niet meer dan 200 namen van bisschoppen, terwijl er minstens 300 deelnemers waren.<ref>{{Citeer boek|titel=Heilige Nicolaas bruggenbouwer tussen Oost en West|auteurlink=|auteur=Vankan, Marcus|medeauteurs=|taal=|url=|uitgever=Leon van Dorp|datum=2020|pagina's=pp 28-31|ISBN=9789079226672}}</ref>

=== Zijn dood ===
[[Bestand:Grab Nikolaus.jpg|thumb|Het geroofde graf van Nicolaas in Myra.]]
Nicolaas stierf op [[6 december]] tussen 335 en 337 na Christus. op een voor die tijd hoge leeftijd, waarschijnlijk van ouderdom. In 1953 en in 1957 werden zijn beenderen onderzocht. Hij moet ongeveer 1,67 meter lang zijn geweest en aan chronische [[artritis]] hebben geleden aan zijn bekken.<ref>Anatomical examination of the Bari-relics, https://www.stnicholascenter.org/who-is-st-nicholas/real-face/anatomical-examination</ref> Op grond van de beenderen en de schedel is op [[National Geographic Channel|National Geographic]] een model gemaakt van het gezicht van Nicolaas.<ref>The real face of Saint Nicolas, https://www.stnicholascenter.org/who-is-st-nicholas/real-face, geraadpleegd op 8-2-2021</ref>

Hij werd buiten de stad [[Myra (plaats)|Myra]] begraven, waar een ruïne van de herbouwde basiliek nog steeds te bezichtigen is. Uit beschrijvingen van de 6e eeuw blijkt dat de cultus rond Nicolaas al stevig verankerd was.<ref>Wace, The hagiographical works. The conception Nostre Dame and the lives of Saint Margaret and Saint Nicholas.2013 Brill Boston/Leiden, blz. 250-251</ref> In [[1087]] werd het grootste deel van zijn botten overgebracht naar [[Bari (stad)|Bari]] en andere plaatsen.<ref>{{Citeer web|url=https://news.nationalgeographic.com/2017/12/holidays-saints-religion-tombs-burials/|titel=Where's Santa Buried? Resting Places of the Real St. Nick|bezocht datum=2018-12-10|datum=2017-12-06|werk=National Geographic News|archiefurl=https://web.archive.org/web/20190330131846/https://news.nationalgeographic.com/2017/12/holidays-saints-religion-tombs-burials/|archiefdatum=2019-03-30|dodeurl=nee}}</ref>

== Bijzondere gebeurtenissen ==
Nicolaas werd al snel na zijn dood vereerd, maar er zijn geen geschriften van tijdgenoten overgeleverd. Mogelijk zijn bestaande geschriften verloren gegaan bij de bibliotheekbranden in het voormalige Byzantijnse Rijk of anderszins.<ref>Jeremy Seal, The epic journey from Saint to Santa Claus, Bloomsbury, 2005, blz. 14</ref> In de eerdere geschriften ligt de nadruk op bijzondere gebeurtenissen uit het leven van Nicolaas. Vooral na de 12e eeuw verschijnen er verhalen over zijn goede daden en wonderen.

=== De drie veldheren ===
[[Bestand:Ilja Jefimowitsch Repin - Saint Nicholas of Myra saves three innocents from death.jpg|thumb|Nicolaas redt drie onschuldige soldaten van een executie.(<bdi>[[Ilja Repin]], 1888)</bdi>]]
De oudste vermelding van Nicolaas is afkomstig van het handschrift uit de 5e eeuw onder de naam ''Praxis de Stratelatis''.<ref>Kees de Groot, 
Tilburg University, 23-11-2012, zie https://www.lucepedia.nl/nieuwsbericht/h-nicolaas-van-myra-een-nog-steeds-erkende-en-actuele-heilige</ref> Nicolaas nodigt drie Oost-Romeinse legeraanvoerders uit in Myra. Zij zijn getuige hoe de bisschop drie onschuldig ter dood veroordeelde mensen van de executie redt. Terug in [[Constantinopel]] worden de veldheren het slachtoffer van een intrige en zelf ter dood veroordeeld. In de kerker bidden ze om de hulp van Nicolaas, die daarop in de droom van de keizer verschijnt en hem voor de gevolgen van de executie van de onschuldigen waarschuwt. De keizer stelt de legeraanvoerders daarop in vrijheid.<ref>Charles W. Jones in Saint Nicholas of Myra, Bari, and Manhattan, University of Chicago Press (vertaling uit het Latijn), https://www.stnicholascenter.org/who-is-st-nicholas/stories-legends/classic-sources/istratelatis#1 voor de hele tekst</ref>

=== De arme man en zijn drie dochters ===
[[Bestand:Gentile da Fabriano 063.jpg|thumb|Nicolaas gooit gouden ballen in de kamer van de drie zussen die als prosituee moeten werken. ([[Gentile da Fabriano]], ca 1425)]]
Dit verhaal komt terug in meerdere beschrijvingen. Het meest uitvoerig stamt het uit de ''vita'' van Michaël de Archimandriet. Het gaat over een arme man, die drie dochters had. In die dagen werd van de vader verwacht dat hij de toekomstige echtgenoot iets van waarde aanbood: een [[bruidsschat]]. Hoe hoger de bruidsschat, des te groter de kans dat een jonge vrouw een goede echtgenoot zou vinden. Zonder bruidsschat was het waarschijnlijk dat de vrouw nooit zou trouwen. Vanwege de armoede van de man waren zijn dochters gedoemd in de prostitutie te werken. Echter, op drie verschillende gelegenheden viel er een buidel met gouden ducaten in het huis, een volwaardige bruidsschat voor elk van de dochters. De arme man wist in eerste instantie niet waar het geld vandaan kwam, maar hij ging op onderzoek uit. Nadat voor de derde keer het geld door zijn raam werd gegooid, ging hij achter de weldoener aan. Pas toen ontdekte hij dat het Nicolaas was die het geld door het raam gooide.<ref>Hans van Loon, Nicolaas van Myra, Tilburg University, https://www.lucepedia.nl/dossieritem/nicolaas-van-myra/nicolaas-van-myra-vierde-eeuw, geraadpleegd op 8-2-2021</ref><ref>The Life of Saint Nicolas the wonderworker, Vita Per Michaelem (vertaling in het Engels), https://www.stnicholascenter.org/who-is-st-nicholas/stories-legends/classic-sources/michael-the-archimandrite, paragraaf 10-18</ref> Uit de legende van de geldstukken of de drie goudklompen die door het raam zouden zijn gegooid, is de traditie van het [[strooigoed]] te verklaren. Soms zijn de goudklompen weergegeven dan wel geïnterpreteerd als appels of mandarijnen. Dit verhaal verklaart ook het [[strooigoed]] en het zetten van de schoen. Drie zakjes met goud staan symbool voor Sint-Nicolaas. Ook de munten van chocolade die vaak deel uitmaken van het strooigoed gaan op dit verhaal terug.{{Bron?||2018|10|16}}

== Latere legenden en wonderverhalen ==
Uit latere tijden zijn de wonderverhalen van Sint-Nicolaas, die inmiddels al in West-Europa een sterke heiligenverering kende, maar die een sterke impuls kreeg nadat de beenderen van Nicolaas in [[1087]] werden overgebracht naar [[Bari (stad)|Bari]]. Onderstaand volgt een greep uit de vele verhalen.

=== De drie studenten ===
[[Bestand:Saint Nicolas Heures d'Anne de Bretagne.jpg|thumb|Sint-Nicolaas brengt drie kinderen tot leven. ([[Jean Bourdichon]], circa 1502-1505)]]
De volgende legende vindt zijn oorsprong in een 11e-eeuws geschrift van abt [[Godehardus van Hildesheim|Godehard van Hildesheim]] en is alleen bekend in West-Europa. Drie theologiestudenten vonden onderdak in een herberg. De herbergier vermoordde hen en borg het vlees van de studenten op in een ton met [[pekel]]. Enige tijd later bezocht Sint-Nicolaas dezelfde herberg, en droomde 's nachts van de misdaad die de herbergier begaan had. Nicolaas riep de herbergier en bad tot God, waarna de studenten weer tot leven werden gewekt.{{Bron?||2018|10|16}}

In [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Frankrijk]] is er een soortgelijk verhaal, waarin drie kleine kinderen tijdens hun spel verdwaald raken en worden verleid en gevangen door een slager. Sint-Nicolaas verschijnt, bidt tot God, brengt de kinderen tot leven en geeft ze terug aan hun ouders.<ref>https://www.toerisme-lorraine.nl/winter/sinterklaas/verhaal-en-legende/</ref> Sint-Nicolaas is sinds [[1477]] de beschermer van [[Lotharingen (regio)|Lorraine]] na een officieel besluit van [[René II van Lotharingen|René II]], hertog van Lorraine.

=== Nicolaas als baby ===
Aan de kleine Nicolaas werden in latere legenden wonderen toegewezen. Zo kon hij direct na de geboorte rechtop in zijn badje staan, de handen ten hemel geheven, alsof hij God dankte voor het mirakel van zijn geboorte, en wilde hij op de vastendagen – woensdag en vrijdag – niet van moeders borst drinken. Deze legende vindt zijn oorsprong in de ''[[Legenda aurea]]''.

=== De hongersnood van Myra ===
Nicolaas vermenigvuldigde zakken graan die per schip in de haven van Myra kwamen. Hierdoor werd een hongersnood vermeden.<ref name="Hall" /> Deze legende doet denken aan het verhaal van de [[vermenigvuldiging van de broden|wonderbare broodvermenigvuldiging]] door [[Jezus (traditioneel-christelijk)|Jezus]].

=== Het kind in bad ===
Een moeder was haar kind aan het wassen. Om het water niet snel te laten afkoelen had ze de kuip op de kachel gezet. Toen ze de kerkklok hoorde luiden bedacht ze dat de nieuwe bisschop, Nicolaas, die dag ingehuldigd zou worden en ging ze snel naar de kerk. Daar aangekomen bedacht ze dat ze het kind op het vuur had laten staan en rende in paniek terug. Weer thuis zag ze dat het kind rustig in het badje zat te spelen. Nicolaas had een wonder verricht; het water was niet gaan koken en het kind had zich niet gebrand.{{Bron?||2018|10|16}}

=== De storm ===
Deze legende wordt soms aan Nicolaas van Myra toegedicht, maar komt uit de ''vita'' van Nicolaas van Sion, een geestelijke uit de 6e eeuw. Nicolaas werd aangeroepen door zeelieden wier schip zinkende was. Hij verscheen en bracht de storm tot bedaren.<ref name="Hall" /> Dit verhaal vertoont overeenkomsten met het bedaren van de storm door [[Jezus (traditioneel-christelijk)|Jezus]].

=== De zoon van de edelman ===
De zoon van een edelman was krijgsgevangen gemaakt door een heidense koning. Hij vertelde de koning over Sint-Nicolaas. De koning sprak honend dat Nicolaas de jongen niet kon bevrijden. Hierop verscheen Nicolaas in een glorie van wolken. De jongen werd bevrijd en overgedragen aan zijn vader.<ref name="Hall" />

== Verering na zijn dood ==
[[Bestand:St. Nicholas Church, Demre 5939.jpg|thumb|Overblijfselen van de basiliek in Myra.]]
Dat Nicolaas al zeer geliefd was tijdens zijn leven, blijkt alleen al uit het feit dat de naam Nicolaas weinig voorkomt voor de 4e eeuw, terwijl na het leven van Nicolaas van Myra veel ouders aan hun kinderen de naam Nicolaas gaven.<ref>Hans van Loon, Nicolaas van Myra (vierde eeuw), Tilburg University, zie: https://www.lucepedia.nl/dossieritem/nicolaas-van-myra/nicolaas-van-myra-vierde-eeuw</ref> Het graf van Nicolaas werd al snel een plaats voor pelgrims. In de 6e eeuw liet keizer [[Justinianus I]] er de [[Sint-Nicolaaskerk (Demre)|Sint-Nicolaaskerk]] bouwen.

=== Het graf met de beenderen in Myra ===
Nicolaas van Myra zou gestorven zijn op 6 december en begraven in zijn bisschopsstad Myra, nabij het huidige [[Myra (plaats)|Demre]], in het zuidwesten van [[Turkije]]. Nicolaas was zo geliefd, dat zijn beenderen zorgvuldig werden bewaard. Er werd in Myra zelfs een kerk om zijn graf gebouwd.

Het duurde nog enige tijd, tot de 6e eeuw, vóór hij heilig werd verklaard en werd vereerd in het [[Byzantijnse Rijk]].<ref>{{aut|Marc Jacobs}} (2008), [http://www.faronet.be/files/pdf/pagina/2008_4_nicolaas.pdf De aantrekkingskracht van Nicolaas, zelfs zonder baard. Een verhalen-, rituelen- en beeldenmagneet in voortdurende evolutie], in: ''faro. Tijdschrift over cultureel erfgoed'', nr. 2008/4, blz. 24-32</ref> In een van de weinige overgebleven verhalen over Nicolaas circuleerde een verhaal over het redden van drie van hoogverraad beschuldigde generaals onder [[Constantijn de Grote|keizer Constantijn]]. De verering ging voort in de [[Oecumenisch patriarchaat van Constantinopel|Grieks-Orthodoxe Kerk]] en was bijzonder verspreid in [[Rusland]]. Na de heiligverklaring werd in [[Constantinopel]] de eerste kerk buiten Myra naar Sint-Nicolaas genoemd.<ref>Paul Faber, De geschiedenis van Sint-Nicolaas, zie https://www.nemokennislink.nl/publicaties/de-geschiedenis-van-sint-nicolaas/</ref> De kerk in Myra werd in de 8e eeuw een [[basiliek]].

De faam van de heilige begon zich gaandeweg ook in [[West-Europa]] meer en meer te manifesteren. Reeds in de 7e eeuw was de verering van Nicolaas uit [[Anatolië|Klein-Azië]] over [[Griekenland]] in [[Rome (stad)|Rome]] terechtgekomen. Het huwelijk van de Byzantijnse prinses [[Theophanu]] met [[keizer Otto II]] zorgde in de 10e en 11e eeuw voor een verdere verspreiding naar het noorden.

=== Overbrenging van de beenderen naar Bari ===
[[Bestand:Bari BW 2016-10-19 13-35-11 stitch.jpg|thumb|[[Sint-Nicolaasbasiliek (Bari)|Sint-Nicolaasbasiliek]] in [[Bari (stad)|Bari]].]]
Na de [[slag bij Manzikert]] in [[1071]] viel Myra in handen van de islamitische [[Seltsjoeken]] en begonnen de Grieken in de hiel van [[Italië]] zich zorgen te maken over de [[relikwie|relieken]] van de populaire heilige. In [[1087]] landde een groep kooplieden in Myra om de beenderen al dan niet te ontvreemden en over te brengen naar [[Bari (stad)|Bari]].<ref>O.a. beschreven door [[Ordericus Vitalis]], ''Historia Ecclesiastica''</ref> Hun terugkomst op [[9 mei]] werd het feest van de [[translatiefeest|translatie]]. Twee jaar later kon [[paus Urbanus II]] een speciaal gebouwde kerk inwijden, de [[Sint-Nicolaasbasiliek (Bari)|Basiliek van Sint-Nicolaas]]. Mede doordat Bari geliefd was bij veel [[Bedevaart|pelgrims]] op doortocht en een belangrijke startplaats was voor de [[kruistocht]]en, breidde de verering van Sint-Nicolaas zich hierna snel uit naar andere delen van Europa, zoals [[Spanje]], [[Frankrijk]] en vervolgens [[Engeland]], het gebied rond de [[Alpen]], [[Tsjechië]], het [[Heilige Roomse Rijk]] en de [[Geschiedenis van de Nederlanden in de Middeleeuwen|Nederlanden]]. Tegen 1200 was de verering van de heilige Nicolaas in Europa heel alomtegenwoordig geworden. In [[West-Europa]] kreeg deze verering hierna steeds meer een volks karakter, terwijl zij in [[Oost-Europa]] voor alles kerkelijk en sacraal bleef.<ref>Rosseels, p. 72-73</ref>

In de middeleeuwen ontstonden Sint-Nicolaasbroederschappen, waarvan de leden de naamdag van hun beschermheiligen vierden.<ref>Brinkman, H. (1997). ''Dichten uit liefde: literatuur in Leiden aan het einde van de middeleeuwen'', Uitgeverij Verloren, pagina 143</ref>

Met de hervorming van de katholieke feestkalender door het [[Tweede Vaticaans Concilie]] van 1969 werd de liturgie van de heilige Nicolaas gedegradeerd van een verplichte feestdag tot een vrijwillig te vieren gedachtenis.

=== Controverse ===
In 1997 vroeg Turkije aan Italië om teruggave van de [[relikwie|relieken]], maar dat verzoek werd afgewezen. De Engelstalige versie van de krant ''[[Hürriyet]]'' meldde op [[29 december]] [[2009]] dat Turkije Italië opnieuw ging vragen om teruggave van de beenderen van Nicolaas van Myra. De Turkse minister van Cultuur [[Ertuğrul Günay]] kondigde aan dat de vraag om teruggave een onderdeel van een offensief is om Turks erfgoed terug te krijgen. Als argument hiervoor werd door de Turkse archeoloog-professor Nevzat Çevik genoemd dat Nicolaas nooit zou hebben verklaard dat hij in Italië begraven wilde worden. Hij leefde en stierf in wat nu Turkije is en zou daarom aldaar moeten rusten.<ref>[https://web.archive.org/web/20171201041026/https://www.volkskrant.nl/buitenland/turkije-wil-sinterklaas-terug~a369852/ ''Turkije wil Sint-Nicolaas terug'', de Volkskrant, 29 december 2009]. Geraadpleegd op 29 november 2017.</ref>
[[Bestand:Maestro della legenda di s. lucia, (forse françois van den pitte), altare di s. nicola, 1479-1505 ca. copy.jpg|thumb|430px|Nicolaas afgebeeld door de [[Meester van de Legende van de heilige Lucia]], met in de achtergrond [[Brugge (hoofdbetekenis)|Brugge]]. Op de zijpanelen: de ''[[Legenda aurea]]'', het korenwonder van Myra en de bijlmoord op drie studenten.]]

== Naamdag ==
De vermoedelijke sterfdag 6 december is [[Sint-Nicolaasdag]], de [[naamdag]] van de heilige, geworden. Vroeger werd ook 9 mei, de dag van de [[translatiefeest|translatie]], gevierd.

== Beschermheilige ==
[[Bestand:Saint-Nicolas statue.jpg|thumb|Standbeeld van Sint-Nicolaas in [[Sint-Niklaas]].]]
Sint-Nicolaas is de [[beschermheilige]] van schippers, scheepsbouwers, vissers, gevangenen, onschuldig veroordeelden, advocaten, deurwaarders, bankiers,<ref>[https://web.archive.org/web/20151126071908/http://jacozuijderduijn.wix.com/pastpensionadosnl#!Sint-Nicolaas-beschermheilige-van-bankiers/cu6k/5645c9b20cf21009be852fcb Pensionados of the Past (2015) ''Sint Nicolaas: beschermheilige van bankiers'']. Url bezocht op 29 november 2017</ref> dokwerkers, graanhandelaars, kuipers, wijnhandelaars, schilders, parfumeurs, apothekers, bakkers, clerici, vrijers, maagden, kinderen, prostituees en kooplieden. Veel havensteden hebben Sint-Nicolaas als beschermheilige:
* [[Aberdeen (hoofdbetekenis)|Aberdeen]]
* [[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]]
* [[Bari (stad)|Bari]]
* [[Sint-Niklaas]]
* [[Kampen (stad)|Kampen (Overijssel)]]
* [[Murska Sobota]]
Sint-Nicolaas wordt in de [[oosters-orthodoxe kerken]] zeer vereerd en zijn beeltenis is op veel [[icoon (religieuze kunst)|iconen]] te vinden. Hij is een van de beschermheiligen van het belangrijkste orthodoxe land, [[Rusland]]. Dit patronage ontstond op de Krim met de doop van Vladimir I. Hij huwde een prinses van het Byzantijnse hof, die de verering van Nicolaas meebracht. Na de [[Russische Revolutie]] werden meerdere ridderorden ingesteld met Nicolaas als bescherm- en naamheilige. Zie: de [[Orde van Sint-Nicolaas de Wonderdoener]].

=== Kerken en steden ===
In de loop van de eeuwen zijn er over de hele wereld veel kerken genoemd naar Sint-Nicolaas, ook wel de [[Sint-Niklaaskerk]] genoemd. Naast honderden kerken zijn er tientallen [[kathedraal|kathedralen]] en [[basiliek]]en genoemd naar Nicolaas van Myra. In de kerken staan vaak beelden en schilderingen met taferelen van Nicolaas. In Vlaanderen is de stad [[Sint-Niklaas]] genoemd naar Nicolaas van Myra.

=== Wapen ===
Als beschermheilige siert Sint-Nicolaas vele [[wapen (heraldiek)|wapens]] van steden en kerken. Hij kent als attributen drie gouden bollen. Die verwijzen naar de legende waarin wordt verteld hoe hij drie zussen uit de armoede en schaamte heeft gered door heimelijk drie zakken met goud in hun huis te gooien.<ref>Richard Taylor, Symboliek in kerken en kathedralen, 2005, blz. 153.</ref>
<gallery>
Bestand:Blason ville be Sint-Niklaas.svg|[[Sint-Niklaas]], België
Bestand:Easterwierrum wapen.svg|[[Oosterwierum]], Nederland
Bestand:Hantum wapen.svg|[[Hantum]], Nederland
Bestand:Valkenswaard wapen.svg|[[Valkenswaard (gemeente)|Valkenswaard]], Nederland
Bestand:Hyum wapen.svg|[[Hijum]], Nederland
Bestand:Haps wapen 1968.svg|[[Haps]], Nederland
Bestand:Wappen von Albaching.svg|[[Albaching]], Duitsland
Bestand:DEU Offenhausen COA.svg|[[Offenhausen (Middel-Franken)|Offenhausen]], Duitsland
Bestand:DEU Waal COA.svg|[[Waal (Beieren)|Waal]], Duitsland
Bestand:Blason de la ville de Mardyck 1989 (59) Nord-France.svg|[[Mardijk]], Frankrijk
Bestand:Coat of Arms of Liptovský Mikuláš.svg|[[Liptovský Mikuláš]], Slowakije
Bestand:Heythuysen wapen 1819.svg|[[Heythuysen (plaats)|Heythuysen]], Nederland
</gallery>

== Afbeeldingen ==
In Oost-Europa wordt Nicolaas afgebeeld als een rijzige gestalte, met breed voorhoofd, ingevallen gezicht, een krullende baard en een blos op de wangen. Hij draagt een misgewaad, [[sakkos]] en [[omoforion]] met drie zwarte kruizen. In West-Europa wordt hij voorgesteld als oude man met [[Bisschopsstaf|staf]], [[mijter]], en rode mantel. Hij draagt ter herkenning vaak drie gouden ballen, appels of zakjes. Ook wordt hij wel afgebeeld met drie kinderen in een tobbe.
<gallery heights="200" mode="packed">
Bestand:St Nicholas Icon Sinai 13th century.jpg|Egyptisch, 13e eeuw
Bestand:Nikola from 1294.jpg|Russisch, 13e eeuw
Bestand:Святы Мікалай. Столін.jpg|Wit-Russisch, 17e eeuw
Bestand:Saint Nicholas, end of 18th c. (8384368028).jpg|Grieks, 18e eeuw
Bestand:Uroš Predić - Sveti Nikola.jpg|Servisch, 20e eeuw
</gallery>

== Trivia ==
* Nicolaas van Myra wordt ten onrechte vereenzelvigd met Nicolaas van Sion (waarschijnlijk gestorven op [[10 december]] [[564]]), een abt uit Sion en later bisschop van Pinara in [[Lycië]].<ref>[http://www.bartleby.com/210/12/061.html Butler, Alban, Rev. ''The Lives of the Fathers, Martyrs, and Other Principal Saints.'' Dublin: James Duffy, 1866; Bartleby.com, 2010.]</ref> Het is door gebrek aan bronnen onduidelijk aan welke van de twee mannen de verschillende overleveringen moeten worden toegeschreven.

== Zie ook ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=dZsR9s7Y2lk&list=PLi_srCikhtghrNa6Ti1d4aSyPQzQ3JI63&index=11/ Korte video over Nicolaas van Myra en de latere historie]
* [[Sinterklaas]], folkloristisch figuur, gebaseerd op Nicolaas van Myra
* [[Sint Nicolaasga]], dorp in Nederland, genoemd naar Nicolaas van Myra
* [[Sint-Niklaas]], Vlaamse stad onder het patronaat van de heilige Nicolaas van Myra
* [[Sint-Niklaaskerk]], pagina met vele kerken die genoemd zijn naar Nicolaas van Myra

{{Appendix|2=
'''Bronnen'''
* {{aut|[[Jo Claes|Claes J.]]; Claes A. & Vincke, K.}} (2002) ''Sanctus, Meer dan 500 heiligen herkennen''. Leuven: Davidsfonds {{ISBN|90-806883-3-9}}
* {{aut|Rosseels, C}}, ''Natuurrituelen'' 2004, {{ISBN|90 5240 805 X}}
* Vankan, Marcus. ''Heilige Nicolaas bruggenbouwer tussen Oost en West.'' 2020. Heerlen: Leon van Dorp, ISBN 978-90-79226-67-2
----
'''Noten'''
{{References|group=noot}}
----
'''Referenties'''
{{References}}
}}
{{Navigatie Sinterklaas}}
[[Categorie:Sint-Nicolaas| ]][[Categorie:Bisschop in Klein-Azië]][[Categorie:Heilige in het christendom]][[Categorie:Anatolisch heilige of zalige]][[Categorie:4e-eeuws bisschop]][[Categorie:Sinterklaasfeest]]