Brontekst bekijken van Johan Willem Friso van Nassau-Dietz

{{Infobox dynastie
| afbeelding = Portrait of Johan Willem Friso van Nassau-Dietz (1687-1711) by Lancelot Volders.jpg
| naam = Johan Willem Friso
| leven = 1687–1711
| functie1 = [[Lijst van heersers van Nassau#Graven, sinds 1654 vorsten van Nassau-Dietz, sinds 1702 prinsen van Oranje|Vorst van Nassau-Dietz]]
| periode1 = 1696–1711
| voorganger1 = [[Hendrik Casimir II van Nassau-Dietz|Hendrik Casimir II]]
| opvolger1 = [[Willem IV van Oranje-Nassau]]
| functie2 = [[Lijst van prinsen en prinsessen van Oranje|Prins van Oranje]]
| periode2 = 1702–1711
| voorganger2 = [[Willem III van Oranje]]
| opvolger2 = [[Willem IV van Oranje-Nassau]]
| functie3 = [[Lijst van stadhouders in de Nederlanden|(Erf)stadhouder van Friesland en Groningen]]
| periode3 = 1707–1711 (Friesland)<br />1708–1711 (Groningen)
| voorganger3 = [[Hendrik Casimir II van Nassau-Dietz|Hendrik Casimir II]]
| opvolger3 = [[Willem IV van Oranje-Nassau]]
| vader = [[Hendrik Casimir II van Nassau-Dietz]]
| moeder = [[Henriëtte Amalia van Anhalt-Dessau]]
| dynastie = [[Huis Nassau|Nassau]]
}}
'''Johan Willem Friso''' ([[Dessau]], [[4 augustus]] [[1687]] – [[Strijensas]], [[14 juli]] [[1711]]) was vorst van [[Nassau-Dietz]] (1696-1711, vanaf 1702 [[Vorstendom Nassau-Oranje|Nassau-Oranje]]), [[Prins(es) van Oranje|prins van Oranje]] (1702-1711) en stadhouder van [[Friesland]] (1696-1711) en [[Groningen (provincie)|Groningen]] (1696-1711).

== Biografie ==
Johan Willem Friso was de tweede zoon en het derde kind van [[Hendrik Casimir II van Nassau-Dietz]] en [[Henriëtte Amalia van Anhalt-Dessau]]. Zijn gouverneur was Johannes Lemonon, professor aan de [[Universiteit van Franeker]].<ref>{{Citeer tijdschrift|achternaam=Green|voornaam=Michaël|taal=en|url=https://virtusjournal.org/article/view/31758/29144|titel=Educating Johan Willem Friso of Nassau-Dietz (1687-1711): Huguenot Tutorship at the Court of the Frisian Stadtholders|jaargang=2012|tijdschrift=Virtus - The Yearbook of the History of the Nobility|datum=2012|nummer=19|pagina's=103-124}}</ref> Bij het overlijden van zijn vader in [[1696]] werd hij vorst van Nassau-Dietz en tot [[stadhouder]] benoemd van de gewesten Friesland en Groningen. Zijn moeder trad op als regentes tot [[1707]]. Toen nam Johan Willem Friso de functie van stadhouder van Friesland daadwerkelijk op zich, en in [[1708]], toen hij meerderjarig werd, tevens het stadhouderschap van Groningen.

Johan Willem Friso was via zijn beide grootmoeders een afstammeling van de ''Vader des Vaderlands'', [[Willem van Oranje]]. Zijn grootmoeders, [[Albertine Agnes van Nassau|Albertine Agnes]] en [[Henriëtte Catharina van Oranje|Henriëtte Catharina]], waren zussen van elkaar, dochters van prins [[Frederik Hendrik van Oranje]] en kleindochters van Willem van Oranje.

Als enige erfgenaam van zijn achterneef stadhouder [[Willem III van Oranje|Willem III]], die in [[1702]] overleed, erfde hij de titel prins van Oranje. Echter, direct na het openvallen van het [[Testament (akte)|testament]], maakten ook de Fransman [[Frans Lodewijk van Bourbon-Conti]] en Willems neef [[Frederik I van Pruisen]] aanspraak op de titel prins van Oranje. In [[1711]] werd besloten de erfeniskwestie in Den Haag te bespreken.

Johan Willem Friso nam als generaal deel aan de [[Spaanse Successieoorlog]]. Bij de [[Slag bij Malplaquet]] op 11 september 1709 ontstond een misverstand tussen hem en de Britse commandant, [[John Churchill]]. Hierdoor verloren vele duizenden Nederlanders het leven in deze bloedige veldslag. De slag werd toch beslist in het voordeel van de geallieerden.

Johan Willem Friso erfde de buitenplaats in [[Oranjewoud]], van zijn grootmoeder prinses Albertine Agnes van Nassau, en wilde hier een paleis neerzetten. Hij liet [[Daniël Marot (1661-1752)|Daniël Marot]] het [[Landgoed Oranjewoud|Paleis Oranjewoud]] ontwerpen, en in [[1708]] werd met de bouw begonnen. Na zijn dood ging zijn echtgenote, [[Maria Louise van Hessen-Kassel]], verder met dit project.

== Het ongeluk bij Strijensas ==
Op 14 juli 1711 kwam Johan Willem Friso aan bij de Moerdijk. Hier wilde hij het [[Hollandsch Diep]] oversteken om zo naar Den Haag te kunnen, in verband met een bespreking met zijn rivaal, Frederik van Pruisen, over de erfenis van zijn achterneef koning-stadhouder Willem III van Oranje. Het weer was goed, maar er leek een flinke bui op komst. De prins liet zijn boot bij een groter vaartuig aanleggen. 
[[Bestand:Atlas Schoemaker-FRIESLAND-DEEL1-1200R-Friesland, Friesland.jpg|thumb|left|''Wapen t verdrinken van de prins van vriesland int jaar 1711'', Atlas Schoemaker: Friesland, 1710-1735]]
Om het zelf droog te houden, nam hij plaats in een klein vissersvaartuig waarop zijn koets verscheept stond. Toen de boot bijna de overkant bij Strijensas had bereikt, was de bui uitgebleven. De prins was inmiddels uit zijn koets gekomen. De schipper moest de zeilen nog even wenden en daarna kon het gezelschap aan land gaan. Echter, de zeilen weigerden en plots kwam er een flinke windvlaag aanzetten. Deze vulde het zeil en de boot helde over en schepte water. Alle opvarenden vielen overboord. Een persoon (Du Tour|Onno Boldewijn du Tour) wist zich aan de portierkruk van de koets vast te klemmen. Prins Johan Willem Friso klemde zich weer aan hem vast, maar kon hem niet vasthouden toen een golf hem meesleurde. De schipper zette tevergeefs een reddingsactie op touw; de jonge prins verdronk, evenals zijn kamerheer. De overige opvarenden konden wel worden gered.

Pas acht dagen na het ongeluk zag een schipper het lijk van de prins drijven, op ongeveer de plaats van het ongeluk nabij Strijensas. Op 25 februari 1712, ruim zeven maanden na zijn dood, werd Johan Willem Friso bijgezet in de grafkelder van de Friesche Nassaus in de Grote of Jacobijnerkerk te Leeuwarden.
{{clearleft}}

== Huwelijk en kinderen ==
Johan Willem Friso trouwde op [[26 april]] [[1709]] te [[Kassel (Duitsland)|Kassel]] met [[Maria Louise van Hessen-Kassel]] (1688-1765), die via moederszijde eveneens afstamde van Willem van Oranje. Uit dit huwelijk werden twee kinderen geboren:
* [[Amalie van Nassau-Dietz (1710-1777)|Anna Charlotte ''Amalie'']] (1710-1777), gehuwd met [[Frederik van Baden-Durlach]] (1703-1732)
* [[Willem IV van Oranje-Nassau|''Willem IV'' Karel Hendrik Friso]] (1711-1751), gehuwd met [[Anna van Hannover]] (1709-1759). Willem IV werd na het overlijden van zijn vader geboren.

Hoewel hij zelf slechts twee kinderen had, worden door succesvolle huwelijkspolitiek alle erfbare tronen in Europa bezet door afstammelingen van Johan Willem Friso.

== Nagedachtenis ==
* Het oudste Nederlandse infanterieregiment werd naar hem genoemd. initieel werd dit het "Regiment Infanterie Johan Willem Friso" genoemd. Vanaf 20 november 2020 is de prinsentitel toegevoegd en is dit het [[Regiment Infanterie Prins Johan Willem Friso]] geworden.<ref>{{Citeer web|url=https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stb-2020-434.html|titel=Besluit van 26 oktober 2020, houdende het aanvullen van de naamvoering van het Regiment Infanterie Johan Willem Friso met de prinselijke titel|bezochtdatum=2020-11-21|auteur=Ministerie van Defensie|datum=2020-11-12|werk=zoek.officielebekendmakingen.nl|taal=nl}}</ref>
* Ook de ''[[Mars van de jonge Prins van Friesland]]'', die bij bijzondere gelegenheden en als eerbetoon aan de [[Ministerie van Defensie (Nederland)|minister van Defensie]] wordt gespeeld, verwijst naar deze prins. 
* Ter herinnering aan de verdrinking van Johan Willem Friso werd in 2000 aan de Moerdijk een monument onthuld. Het was een initiatief van Jan Bomans (broer van [[Godfried Bomans|Godfried]]), luitenant-kolonel [[Eppo Brongers]] (schrijver van een biografie over Johan Willem Friso), Ad Vermeulen en uitgever Leo Barjesteh van Waalwijk van Doorn.
* In juli 2011, 300 jaar na zijn verdrinkingsdood, werd ook te [[Strijensas]] een monument onthuld.<ref>[https://www.rd.nl/vandaag/binnenland/monument-voor-friso-onthuld-in-strijensas-1.620442 Monument voor Friso in Strijensas], www.rd.nl</ref>

== Literatuur ==
Ronald de Graaf: Friso. Het tragische leven van Johan Willem Friso (1687-1711). 
2021, Boom, Amsterdam. ISBN 9789024436767 

== Zie ook ==
* [[Nakomelingen van Johan Willem Friso]]

{{Appendix}}
{{StartOpvolging}}
{{OpvolgingCombi
| lijst = [[Lijst van prinsen en prinsessen van Oranje|Prins van Oranje]]
| vorige = [[Willem III van Oranje|Willem III]]
| volgende = [[Willem IV van Oranje-Nassau|Willem IV]]
}}
{{EindOpvolging}}

[[Categorie:Prins van Oranje]]
[[Categorie:Vorst van Nassau-Dietz]]
[[Categorie:Stadhouder in de Verenigde Provinciën|Nassau-Dietz, Joh]]
[[Categorie:Adel in de Nederlanden in de 17e eeuw|Nassau-Dietz, Johan]]
[[Categorie:Heer van IJsselstein]]