Het wapenboek Nassau-Vianden

In het Wapenboek Nassau-Vianden staan ingekleurde tekeningen van de familiewapens van de voorouders van Engelbrecht II van Nassau (1451-1504). Dit was een Brabantse edelman uit Breda. Het is een eenvoudig, dun boekje. Het bestaat uit 2 katernen of stapeltjes dubbelgevouwen vellen papier in een slappe perkamenten omslag. In het eerste katern staan de wapenschilden afgebeeld van de voorouders van Engelbrechts vader Jan IV van Nassau. In het tweede staan die van het voorgeslacht van zijn moeder Maria van Loon. Het is dus een soort ‘familieboek’, met een overzicht van meer dan 2 eeuwen aan beroemde voorgangers.

Het boekje is zeer waarschijnlijk gemaakt in Breda, tegen het eind van de 15e eeuw. Het is het oudste familiewapenboek in Nederland dat we kennen. Voor het eerst laat een edelman op deze manier zien hoe trots hij is op zijn voorouders. Of beter gezegd: op wie hij denkt dat zijn voorouders zijn. Geschiedenis van het Wapenboek Nassau-Vianden

Het Wapenboek Nassau-Vianden moet zijn gemaakt in opdracht van Engelbrecht II. Veel boeken uit zijn bezit zijn via vererving uiteindelijk in de KB terechtgekomen, maar dat geldt niet voor dit wapenboek. In de eerste helft van de 17e eeuw was het eigendom van Jacob Wijts (1579-1643). Wijts was een man met een lange loopbaan in het leger en nauwe contacten met de Oranje-Nassaus van zijn tijd.

Voorin het wapenboek prijkt weliswaar een blaadje perkament met het wapen van Willem van Oranje-Nassau (1533-1581), maar dat is vermoedelijk pas eeuwen later in het boek geplakt. We verdenken daar Otto Hupp van, een Duitse graficus en letterontwerper. Hij kocht het wapenboekje in 1898 en heeft het tot zijn dood in 1949 bezeten. Hupp was geïnteresseerd in de heraldiek of wapenkunde: van zijn hand kennen we ongeveer 10.000 wapentekeningen.

In 2017 kocht de KB het Wapenboek Nassau-Vianden van een Zwitserse handelaar. Dit lukte met steun van het Mondriaan Fonds, het Prins Bernhard Cultuurfonds en de Vereniging Vrienden van de Koninklijke Bibliotheek.

Heraut Nassau-Vianden

Naast 35 wapenschilden bevat het Wapenboek Nassau-Vianden 2 portretten van een man: de heraut. Een heraut is een deskundige op het gebied van familiewapens. Hij beschikt over de kennis om een wapenboek te maken en is herkenbaar aan zijn kleding met de tekenen van zijn heer. De afgebeelde heraut draagt op zijn tabberd dan ook de wapens van Nassau en van Vianden, de graafschappen van zijn heer, Engelbrecht II. Deze heraut is verantwoordelijk voor de samenstelling van het Wapenboek Nassau-Vianden. Helaas kennen we hem niet bij zijn echte naam.

Hoe kun je het Wapenboek Nassau-Vianden inzien?

Het Wapenboek Nassau-Vianden ligt in de KB. Omdat het originele boek erg kwetsbaar is, is het niet zomaar in te zien: daarvoor moet je een goede reden hebben. Het signatuur van dit topstuk is KW 1900 A 016. Daarmee vind je het in de KB-catalogus.

Toen het boek in 2017 in de KB kwam, is het meteen gedigitaliseerd. Op deze pagina kun je de gedigitaliseerde versie bekijken. Afbeeldingen van dit werk zijn te bekijken via Wapenboek Nassau-Vianden.