Hersenvliesontsteking of meningitis, ook wel misleidend nekkramp genoemd, is een ontsteking van de beschermende membranen rondom de hersenen en het ruggenmerg, de zogeheten hersenvliezen. [1] De ontsteking kan worden veroorzaakt door infectie met virussen, bacteriën of andere micro-organismen, of ook wel door bepaalde geneesmiddelen hoewel dit laatste minder vaak voorkomt. [2] Omdat de ontsteking zich dicht bij de hersenen en het ruggenmerg bevindt kan meningitis levensbedreigend zijn. Daarom wordt de aandoening beschouwd als een medisch spoedgeval. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> Soms treedt beschadiging van omliggende structuren zo snel op (binnen 12 uur) dat het leven van de patiënt al niet meer te redden is op het moment dat de diagnose wordt gesteld.
De meest voorkomende symptomen van meningitis zijn hoofdpijn en nekstijfheid, in combinatie met koorts, verwardheid of een veranderd bewustzijn, braken en overgevoeligheid voor licht (fotofobie) of harde geluiden (fonofobie). Kinderen vertonen vaak slechts aspecifieke symptomen, zoals prikkelbaarheid en slaperigheid. Als er sprake is van huiduitslag kan dit wijzen op een bepaalde oorzaak van de meningitis. Meningitis ten gevolge van de meningokokken bijvoorbeeld kan vergezeld gaan van een karakteristieke huiduitslag. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Met een lumbale punctie (ruggenprik) kan de diagnose meningitis worden gesteld of uitgesloten. Daarbij wordt een naald ingebracht in het ruggenmergkanaal om een beetje cerebrospinale vloeistof (liquor, hersen- en ruggenmergvocht) dat de hersenen en het ruggenmerg omgeeft af te nemen. Dit vocht wordt onderzocht in een medisch laboratorium. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Nekstijfheid, meningitisepidemie van 1911–1912 in Texas.
Baby's, kinderen en jongvolwassenen lopen het meeste risico om hersenvliesontsteking te krijgen. Ook mensen met een cochleair implantaat hebben een hoger risico op hersenvliesontsteking.
Bij volwassenen is het meest voorkomende symptoom van meningitis hevige hoofdpijn, die zich voordoet in bijna 90% van gevallen van bacteriële meningitis, gevolgd door nekstijfheid (onvermogen om de nek passief naar voren te buigen door verhoogde spierspanning en spierstijfheid in de nek).Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> Als geen van de drie symptomen zich voordoet, is meningitis uiterst onwaarschijnlijk. [3]
Bij kinderen zijn de eerste symptomen, zo blijkt uit een grootschalig onderzoek,Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>[4]
Van de volwassenen met bacteriële meningitis heeft 70% te kampen met nekstijfheid. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> Ze bieden echter een heel goede specificiteit voor meningitis: deze verschijnselen doen zich zelden voor bij andere ziekten. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Klinisch beeld van virale meningitis
Griepaal beeld (koorts, hoofd- en spierpijn, licht tot matige nekstijfheid, licht meningisme)
De incubatietijd varieert van 2 tot 30 à 40 dagen. De meest voorkomende periode is 7-14 dagen. De incubatietijd is zeer wisselend en afhankelijk van het virus.
Vroege complicaties
Charlotte Cleverley-Bisman kreeg als klein kind ernstige meningokokkenmeningitis; in haar geval ontwikkelden de petechiën zich tot gangreen en moesten alle ledematen worden geamputeerd. Zij overleefde de ziekte en haar foto werd gebruikt voor een poster in een vaccinatiecampagne tegen nekkramp in Nieuw-Zeeland.
In een vroeg stadium van de ziekte kunnen meer problemen optreden. Deze kunnen specifieke behandelingen vereisen en soms duiden op ernstige ziekte of slechtere prognose. De infectie kan leiden tot bloedvergiftiging (sepsis), waarin de infectie een reactie in het gehele lichaam teweegbrengt, versnelde hartslag, hoge of abnormaal lage temperatuur en versnelde ademhaling. Soms is er daling van de bloeddruk en wordt er dan van shock gesproken. In een vroeg stadium kan zich een zeer lage bloeddruk voordoen, vooral (maar niet uitsluitend) bij meningokokkenmeningitis; dit kan een onvoldoende bloedtoevoer naar andere organen tot gevolg hebben. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Het hersenweefsel kan opzwellen waardoor de druk in de schedel stijgt; de opgezwollen hersenen kunnen door het achterhoofdsgat in de schedelbasis gaan uitpuilen. Dit kan worden opgemerkt door bewusteloosheid, het verdwijnen van de pupilreflex en een abnormale lichaamshouding. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Oorzaken
Meningitis wordt doorgaans veroorzaakt door een infectie met micro-organismen. De meeste infecties zijn te wijten aan virussen,[5] gevolgd door bacteriën, schimmels en protozoën.[6] Er zijn ook verschillende niet-infectieuze oorzaken van de ziekte mogelijk.[6] De term "aseptische meningitis" wordt gebruikt voor gevallen van meningitis waarbij geen bacteriële infectie kan worden aangetoond. Dit type meningitis wordt meestal veroorzaakt door virussen, maar kan ook het gevolg zijn van een bacteriële infectie die al gedeeltelijk is behandeld, wanneer bacteriën uit de hersenvliezen verdwijnen of ziekteverwekkers een ruimte nabij de hersenvliezen infecteren (bijvoorbeeld bij sinusitis). Ook endocarditis (een infectie van de hartkleppen waarbij kleine groepjes bacteriën zich via de bloedsomloop verspreiden) kan tot aseptische meningitis leiden. Aseptische meningitis kan verder het gevolg zijn van een infectie met spirocheten, een type bacteriën waartoe ook Treponema pallidum (de veroorzaker van syfilis) en Borrelia burgdorferi (bekend als veroorzaker van de ziekte van Lyme) behoren. Meningitis kan worden opgelopen bij cerebrale malaria (malaria waarbij de hersenen geïnfecteerd raken) of amoebenmeningitis (meningitis ten gevolge van een infectie met amoeben zoals Naegleria fowleri die wordt aangetroffen in warm zoet water en in niet of slecht gechloreerde zwembaden).[6]
Bacteriële meningitis
De soorten bacteriën die bacteriële meningitis veroorzaken, variëren met de leeftijdsgroep van het geïnfecteerde individu.
Oudere kinderen worden meestal getroffen door Neisseria meningitidis (meningokok) en Streptococcus pneumoniae (pneumokok, serotypen 6, 9, 14, 18 en 23) en kinderen tot vijf jaar door Haemophilus influenzae type B (in landen waar hier niet tegen ingeënt wordt).[7][8]
Bij volwassenen zijn Neisseria meningitidis en Streptococcus pneumoniae samen verantwoordelijk voor 80% van de gevallen van bacteriële meningitis. Het risico van infectie met Listeria monocytogenes is groter voor mensen ouder dan 50 jaar.[8][9] De ontwikkeling van het pneumokokkenvaccin heeft tot een daling van het aantal gevallen van pneumokokkenmeningitis bij zowel kinderen als volwassenen geleid.Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Tuberculeuze meningitis, een vorm van meningitis die wordt veroorzaakt door Mycobacterium tuberculosis, komt vaker voor bij mensen in landen waar tuberculose endemisch is, maar wordt ook aangetroffen bij mensen met afweerproblemen zoals Aids. [10]
Recidiverende bacteriële meningitis kan worden veroorzaakt door permanente anatomische gebreken, hetzij aangeboren of verworven, of door aandoeningen aan het immuunsysteem. [11] Door anatomische defecten kan er een open verbinding bestaan tussen de buitenomgeving en het zenuwstelsel. De meest voorkomende oorzaak van recidiverende meningitis is een schedelfractuur, Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Er is een aantal risicofactoren voor schimmelmeningitis, waaronder het gebruik van immunosuppressiva (zoals na orgaantransplantatie), Aids,Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> Deze vorm is zeldzaam bij mensen met een normaal afweersysteem, [13] maar is voorgekomen bij verontreinigde medicijnen. [14] De symptomen ontstaan gewoonlijk geleidelijker, met minstens een paar weken hoofdpijn en koorts voordat de diagnose wordt gesteld. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> In Afrika is cryptokokkenmeningitis vermoedelijk de meest voorkomende oorzaak van meningitis, [15] verantwoordelijk voor 20–25% van AIDS-gerelateerde sterftegevallen in Afrika. [16] Andere veel voorkomende schimmels die meningitis veroorzaken, zijn Histoplasma capsulatum, Coccidioides immitis, Blastomyces dermatitidis en Candida. Citefout: Onjuist label <ref>; refs zonder naam moeten inhoud hebben
De hersenvliezen bestaan uit drie membranen die, samen met het hersen- en ruggenmergvocht, de hersenen en het ruggenmerg (het centraal zenuwstelsel) beschermen. De pia mater is een zeer broos ondoorlatend membraan dat stevig vastzit aan het hersenoppervlak en alle fijne contouren volgt. Het spinnenwebvlies (arachnoides), dat zo wordt genoemd vanwege de spinragachtige aanblik, is een losjes liggende zak die over de pia mater heen ligt. De subarachnoïdale ruimte scheidt de arachnoidea mater van de pia mater en is gevuld met hersenvocht. Het buitenste membraan, de dura mater, is een dik en stevig membraan dat zowel aan de arachnoidea mater als aan de schedel is gehecht.
Bij bacteriële meningitis bereiken bacteriën de hersenvliezen via een van de twee grote routes: via de bloedsomloop of door rechtstreeks contact tussen de hersenvliezen en ofwel de neusholte of de huid. In de meeste gevallen volgt meningitis nadat organismen, levend op slijmvliezen zoals in de neusholte, in het bloed zijn gekomen. Deze worden op hun beurt vaak voorafgegaan door virusinfecties, die de normale slijmvliesbarrière beschadigen. Zodra bacteriën in de bloedsomloop zijn binnengedrongen, komen ze in de subarachnoïdale ruimte op plaatsen waar de bloed-hersenbarrière kwetsbaar is, zoals de plexus chorioides. Meningitis ontstaat bij 25% van de pasgeborenen bij wie het bloed geïnfecteerd is met groep B-streptokokken; bij volwassenen komt dit minder vaak voor.[7] Directe verontreiniging van het hersen- en ruggenmergvocht kan het gevolg zijn van ingebrachte hulpmiddelen, schedelfracturen of infecties van de neus-keelholte of de neusbijholten die in verbinding met de subarachnoïdale ruimte zijn komen te staan (zie hierboven). Soms kan een aangeboren afwijking van de dura mater worden vastgesteld.[7]
De uitgebreide ontsteking die bij meningitis in de subarachnoïdale ruimte ontstaat, is geen direct gevolg van bacteriële infectie, maar kan grotendeels worden toegeschreven aan de reactie van het immuunsysteem op het binnendringen van bacteriën in het centrale zenuwstelsel. Wanneer componenten van het bacteriële celmembraan worden opgemerkt door de immuuncellen van de hersenen (astrocyten en microglia), reageren deze door afgifte van grote hoeveelheden cytokinen, hormoonachtige stoffen die andere afweercellen activeren en andere weefsels stimuleren om aan de afweerreactie mee te werken. De bloed-hersenbarrière wordt doorlaatbaarder, wat leidt tot "vasogeen" hersenoedeem (zwelling van de hersenen door vloeistoflekkage uit de bloedvaten). Er komen grote aantallen witte bloedcellen in het hersen- en ruggenmergvocht, waardoor ontsteking van de hersenvliezen ontstaat die tot "interstitieel" oedeem (zwelling door vloeistof tussen de cellen) leidt. Bovendien raken de wanden van de bloedvaten zelf ontstoken (cerebrale vasculitis), wat leidt tot een verminderde bloedstroom en een derde type oedeem, "cytotoxisch" oedeem. Deze drie vormen van hersenoedeem leiden alle tot verhoogde druk in de schedel. In combinatie met de verlaagde bloeddruk die vaak wordt aangetroffen bij acute infectie betekent dit dat bloed moeilijker naar de hersenen stroomt. Daardoor komen de hersencellen zuurstof tekort en vindt er apoptose plaats (geprogrammeerde celdood).[7]
Het is bekend dat de toediening van antibiotica het bovenstaande proces aanvankelijk kan verergeren doordat de vernietiging van bacteriën maakt dat de vrijkomende hoeveelheid producten van bacteriële celmembranen toeneemt. Bepaalde behandelingen, zoals het gebruik van glucocorticoïden, zijn gericht op het afremmen van de reactie van het afweersysteem op dit verschijnsel.[7][9]
Diagnose
Bevindingen in het hersen- en ruggenmergvocht bij verschillende vormen van meningitisCitefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Het belangrijkste onderzoek om meningitis vast te stellen of uit te sluiten is een analyse van het hersen- en ruggenmergvocht (liquor) met een lumbale punctie (ruggenprik). [18] Een lumbaalpunctie is echter gecontra-indiceerd als zich een massa in de hersenen (tumor of abces) bevindt of als de intracraniële druk (druk in de schedel) is verhoogd, omdat dit kan leiden tot inklemming van de hersenstam. Als iemand risico loopt op een gezwel of een verhoogde druk in de schedel (recent hoofdletsel, een bekend probleem met het afweersysteem, plaatselijke neurologische symptomen of aanwijzingen voor een verhoogde druk in de schedel na onderzoek), wordt een CT-scan of een MRI-scan aanbevolen voordat een lumbaalpunctie wordt gedaan. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> Dit gaat op voor 45% van alle volwassen patiënten. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Lumbale punctie
Gramkleuring van meningokokken in een kweek, waarin gramnegatieve (roze) bacteriën, vaak in paren, te zien zijn
Bij een lumbale punctie wordt de patiënt meestal op de zij gelegd, waarna een naald wordt ingebracht in de dura mater in de onderrug om hersen- en ruggenmergvocht (liquor) af te nemen. Wanneer het inbrengen van de naald gelukt is, kan de openingsdruk van de liquor worden gemeten met een manometer. Deze druk ligt normaliter tussen 6 en 25 cm water (cmH2O), Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> De aanblik van de vloeistof kan een indicatie zijn van de aard van de infectie: troebele liquor wijst op toegenomen hoeveelheden eiwitten, witte en rode bloedcellen en/of bacteriën, en kan een aanwijzing zijn voor bacteriële meningitis. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Fatale meningitis door pneumokok (Streptococcus pneumoniae).
Er kunnen verschillende andere speciale tests worden uitgevoerd om onderscheid te maken tussen verschillende typen meningitis. Een latex-agglutinatietest kan een positief resultaat opleveren bij meningitis door Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis, Haemophilus influenzae, Escherichia coli of Streptococcus agalactiae; stelselmatig gebruik wordt niet aanbevolen omdat deze test zelden leidt tot wijzigingen in de behandeling, maar de test kan nuttig zijn als andere tests geen diagnose opleveren. Net zo kan de limilus-test (limulus-amoebocyt-lysaat) positief uitvallen bij meningitis door gramnegatieve bacteriën, maar de test heeft een beperkt nut, tenzij andere tests niets hebben opgeleverd. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>[19]
"Gedeeltelijk (of partieel) behandelde meningitis", waarbij sprake is van symptomen van meningitis nadat antibiotica zijn gebruikt (zoals bij vermoedelijke sinusitis), vormt een probleem bij de diagnostiek en behandeling. In dergelijke gevallen kunnen liquorresultaten lijken op die van virale meningitis, maar moet de behandeling met antibiotica wellicht worden voortgezet totdat er een definitief positief bewijs is voor een virale oorzaak (zoals een positieve polymerasekettingreactie voor een enterovirus). Citefout: Onjuist label <ref>; refs zonder naam moeten inhoud hebben
Onderzoek na overlijden
Histopathologie van bacteriële meningitis: autopsie van een patiënt met pneumokokkenmeningitis met ontstekingsinfiltraten van de pia mater, bestaande uit neutrofiele granulocyten (inzet, uitvergroot).
Meningitis kan ook na het overlijden worden vastgesteld. Bij autopsie wordt doorgaans uitgebreide ontsteking van de pia mater en de arachnoidea mater geconstateerd. Neutrofiele granulocyten zijn vaak gemigreerd naar het hersen- en ruggenmergvocht, en de hersenbasis, de hersenzenuwen, het ruggenmerg en de bloedvaten van de hersenvliezen kunnen omgeven zijn door pus.Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> Beide typen kunnen worden overgedragen door druppeltjes in de adem bij intensief contact zoals zoenen of in iemand's richting niezen of hoesten, maar niet door het inademen van lucht in een ruimte waar iemand met meningitis is geweest. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Vaccinatie
Sinds de jaren 80 hebben veel landen vaccinatie tegen Haemophilus influenzae type B opgenomen in hun vaste vaccinatieprogramma's voor kinderen. In Nederland is deze vaccinatie sinds 1987 opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Deze bacterie was tot dan toe verantwoordelijk voor ongeveer een kwart van de gevallen van bacteriële meningitis. Hierdoor is deze ziekteverwekker in deze landen vrijwel uitgeroeid als oorzaak van meningitis bij jonge kinderen. In de landen waar de ziektelast het hoogst is, is het vaccin echter nog te duur.Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> Net zo heeft vaccinatie tegen de bof geleid tot een sterke daling van meningitis ten gevolge van de bof, die vóór de vaccinatie optrad bij 15% van alle gevallen van de bof. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> In landen waar het vaccin tegen groep C-meningokokken is geïntroduceerd, is het aantal gevallen ten gevolge van deze ziekteverwekker aanzienlijk afgenomen. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> De introductie van MenAfriVac (een vaccin tegen groep A-meningokokken) is bij jonge mensen ook effectief gebleken en is beschreven als model voor partnerschappen in productontwikkeling in arme landen. [20][21]
Stelselmatige vaccinatie tegen pneumokokken met het samengestelde pneumokokkenvaccin, dat actief is tegen zeven veel voorkomende serotypen van deze ziekteverwekker, vermindert het optreden van pneumokokkenmeningitis aanzienlijk. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> Het pneumokokken-polysacharidevaccin, dat 23 stammen omvat, wordt alleen toegediend aan bepaalde groepen (bijvoorbeeld mensen die een splenectomie, operatieve verwijdering van de milt, hebben ondergaan). Dit vaccin wekt niet bij alle ontvangers (bijvoorbeeld kleine kinderen) een flinke afweerreactie op. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Antibiotica
Een andere methode van preventie, vooral voor meningokokkenmeningitis, is een kortdurende kuur met antibiotica. Bij meningokokkenmeningitis kan profylactische toediening van antibiotica (bijv. rifampicine, ciprofloxacine of ceftriaxon) aan mensen die nauw contact hebben met een patiënt het risico verkleinen dat ze de ziekte oplopen, maar beschermt hen niet tegen toekomstige infecties.[22]Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> Dat geldt zowel voor patiënten met als zonder lekkage van hersen- en ruggenmergvocht. Citefout: Onjuist label <ref>; refs zonder naam moeten inhoud hebben
Behandeling
Meningitis kan levensbedreigend zijn; als de ziekte niet behandeld wordt, is het risico op overlijden groot;[8] uitstel van behandeling gaat gepaard met een slechtere afloop.[9] Daarom mag behandeling met breedspectrum antibiotica niet worden uitgesteld terwijl er nog onderzoek ter bevestiging van de diagnose loopt.[23] Als in de eerstelijnszorg meningokokkenziekte wordt vermoed, wordt volgens de richtlijnen aanbevolen dat benzylpenicilline al wordt toegediend voordat de patiënt wordt overgebracht naar het ziekenhuis.[24] Intraveneus vocht moet worden toegediend als er sprake is van hypotensie (lage bloeddruk) of een shock.[23] Aangezien meningitis in een vroeg stadium al een aantal ernstige complicaties kan geven, wordt regelmatige medische controle aanbevolen om deze complicaties vroegtijdig te herkennen[23] en de patiënt zo nodig op de intensive care afdeling op te nemen.[9]
Bij een zeer laag bewustzijn of bij een falende ademhaling kan beademing nodig zijn. Zijn er aanwijzingen voor verhoogde druk in de hersenen, dan kunnen maatregelen voor bewaking van de druk worden genomen. Hiermee kunnen de cerebrale perfusiedruk en verschillende behandelingen voor verlaging van de druk in de hersenen door middel van medicijnen (bijv. mannitol) worden geoptimaliseerd.[9] Insulten worden behandeld met anti-epileptica.[9] Bij hydrocefalus (geblokkeerde stroming van het hersen- en ruggenmergvocht) kan het nodig zijn tijdelijk of langdurig een drainagehulpmiddel in te brengen, zoals een cerebrale shunt.[9]
Bacteriële meningitis
Antibiotica
Structuurformule van ceftriaxon, een cefalosporineantibioticum van de derde generatie aanbevolen voor de eerste behandeling van bacteriële meningitis.
Er moet onmiddellijk worden begonnen met een empirische behandeling met antibiotica (behandeling zonder exacte diagnose), nog voordat de resultaten van de lumbaalpunctie en het onderzoek van de liquor bekend zijn. De keuze van de startbehandeling hangt grotendeels af van de soort bacterie die op een bepaalde plaats en in een bepaald populatie meningitis veroorzaakt. In het Verenigd Koninkrijk en Nederland bijvoorbeeld bestaat de empirische behandeling uit een cefalosporine van de derde generatie, zoals cefotaxim of ceftriaxon.[22][23] In de VS, waar bij streptokokken in toenemende mate weerstand tegen cefalosporinen wordt aangetroffen, wordt toevoeging van vancomycine aan de startbehandeling aanbevolen.[8][9][22]Chlooramfenicol, hetzij afzonderlijk of in combinatie met ampicilline, blijkt echter net zo goed te werken.Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
De empirische behandeling kan worden gekozen op grond van iemands leeftijd, de vraag of de infectie werd voorafgegaan door een hoofdwond of recente neurochirurgie, en of er wel of niet een cerebrale shunt is geplaatst. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> aanbevolen ter bescherming tegen Listeria monocytogenes. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Steroïden
Toediening van corticosteroïden (meestal dexamethason) blijkt enig voordeel te bieden, zoals minder gehoorschadeCitefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> bij adolescenten en volwassenen in rijke landen waar Hiv zeldzaam is. [25] Volgens sommige onderzoeken daalt het sterftecijfer, Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
In professionele richtlijnen wordt daarom aanbevolen te beginnen met dexamethason of een vergelijkbaar corticosteroïde kort voordat de eerste dosis antibiotica wordt toegediend, en hiermee vier dagen door te gaan. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Aanvullende corticosteroïden spelen bij kinderen een andere rol dan bij volwassenen. In rijke landen is het voordeel van corticosteroïden aangetoond bij zowel volwassenen als bij kinderen, maar het gebruik bij kinderen in ontwikkelingslanden wordt niet ondersteund door wetenschappelijk bewijs; het is onduidelijk wat de oorzaak van dit verschil is. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> de vorm van meningitis die sinds de invoering van het Hib-vaccin juist sterk is afgenomen. Corticosteroïden worden daarom aanbevolen voor de behandeling van meningitis bij kinderen wanneer die door H. influenzae veroorzaakt zou kunnen worden en alleen als de corticosteroïden vóór de eerste dosis antibiotica worden toegediend; over andere toepassingen lopen de meningen uiten. Citefout: Onjuist label <ref>; refs zonder naam moeten inhoud hebben
Virale meningitis
Bij virale meningitis is meestal alleen een ondersteunende behandeling nodig, want de meeste virussen die meningitis veroorzaken zijn niet gevoelig voor een specifieke behandeling. Virale meningitis verloopt vaak goedaardiger dan bacteriële meningitis. Het herpes simplexvirus en het varicella zostervirus reageren soms op middelen tegen virussen als aciclovir, maar er is geen klinisch-wetenschappelijk onderzoek gedaan waarin is uitgezocht of de ziekteduur bekort.[12] Lichte gevallen van virale meningitis kunnen thuis worden behandeld met maatregelen zoals vochttoediening, bedrust en pijnstillers.Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> Bij schimmelmeningitis treedt vaak verhoogde druk in de schedel op. Aanbevolen wordt die druk regelmatig, het liefst dagelijks, te verlagen door middel van ruggenprikken Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Prognose
[[Bestand:Meningitis world map - DALY - WHO2004.svg|miniatuur|Voor invaliditeit gecorrigeerd aantal levensjaren voor meningitis per 100.000 inwoners in 2004.Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> Bij volwassenen herstelt 66% van de patiënten zonder afwijkingen. De grootste problemen zijn doofheid (bij 14%) en cognitieve stoornissen (in 10%). Citefout: Onjuist label <ref>; refs zonder naam moeten inhoud hebben
Epidemiologie
[[Bestand:Meningitis-Epidemics-World-Map.png|miniatuur|Demografische verspreiding van meningokokkenmeningitis.
■meningitisgordel
■epidemiezones
■alleen sporadische gevallen
]]
Hoewel meningitis in vele landen een meldingsplichtige ziekte is, is het exacte incidentiecijfer niet bekend.[12] Bacteriële meningitis komt in de westerse wereld jaarlijks bij ongeveer 3 per 100.000 mensen voor. Uit bevolkingsonderzoek is gebleken dat virale meningitis vaker voorkomt (bij 10,9 per 100.000 mensen), en dat dit vaak 's zomers gebeurt. In Brazilië komt bacteriële meningitis vaker voor: jaarlijks 45,8 keer per 100.000 mensen.[5]Sub-Saharisch Afrika heeft al meer dan een eeuw te lijden van uitgebreide epidemieën van meningokokkenmeningitis,Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> In deze regio komen 100–800 gevallen per 100.000 bewoners voor, [26] voor wie weinig medische zorg beschikbaar is. Deze gevallen worden hoofdzakelijk door meningokokken veroorzaakt. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Meningokokkenziekte doet zich epidemisch voor op plaatsen waar veel mensen voor het eerst samenwonen, zoals in legerkazernes, tijdens mobilisaties, op universiteitscampussen Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> Het patroon van epidemische cycli in Afrika wordt nog niet goed begrepen, maar er zijn wel verschillende factoren in verband gebracht met de ontwikkeling van epidemieën in de meningitisgordel. Deze factoren zijn onder meer: medische aandoeningen (het afweersysteem van de bevolking is gevoelig voor meningitis), demografische omstandigheden (reizen en verplaatsingen van grote bevolkingsgroepen), sociaaleconomische omstandigheden (overbevolking en slechte leefomstandigheden), klimatologische omstandigheden (droogte en stofstormen) en gelijktijdig optredende infecties (acute luchtweginfecties). Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Geschiedenis
Er wordt wel beweerd dat Hippocrates het bestaan van meningitis wellicht al besefte,[5] en het lijkt erop dat meningisme al bekend was bij artsen van vóór de renaissance, zoals Avicenna.Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref>
Epidemische meningitis is een recenter probleem. [27] De eerste grote uitbraak die geregistreerd werd, vond in 1805 plaats in Genève. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> Kort daarna werden verscheidene epidemieën in Europa en de Verenigde Staten gedocumenteerd, en het eerste rapport over een epidemie in Afrika verscheen in 1840. In de 20e eeuw kwamen Afrikaanse epidemieën veel vaker voor, met als eerste een grote epidemie die van 1905 tot 1908 Nigeria en Ghana overspoelde. Citefout: Na het label <ref> ontbreekt het afsluitende label </ref> In de eerste rapporten was de sterfte aan meningitis zeer hoog (meer dan 90%). In 1906 werd een antiserum in paarden geproduceerd; dit paardenserum werd verder ontwikkeld door de Amerikaanse wetenschapper Simon Flexner, waardoor de sterfte aan meningokokkenziekte aanzienlijk afnam. [28][29] In 1944 werd voor het eerst gemeld dat penicilline werkzaam was bij meningitis. [30] Laat in de 20e eeuw werd het haemophilusvaccin geïntroduceerd, waardoor het aantal gevallen van meningitis veroorzaakt door deze ziekteverwekker scherp daalde.[31] In 2002 werden aanwijzingen gevonden dat behandeling met steroïden de afloop van bacteriële meningitis kon verbeteren.[32][33][34]
↑ Andere verschijnselen die vaak worden geassocieerd met meningitis zijn onder meer fotofobie (overgevoeligheid voor helder licht) en fonofobie (overgevoeligheid voor harde geluiden).
↑Kauffman CA, Pappas PG, Patterson TF (19 October 2012). Fungal infections associated with contaminated methyprednisolone injections—preliminary report. New England Journal of MedicineOnline first. DOI: 10.1056/NEJMra1212617.
↑Park, Benjamin J, Park BJ, Wannemuehler KA, Marston BJ, Govender N, Pappas PG, Chiller TM. (1 February 2009). Estimation of the current global burden of cryptococcal meningitis among persons living with HIV/AIDS. AIDS23 (4): 525–530. PMID19182676. DOI: 10.1097/QAD.0b013e328322ffac.
↑Sloan D, Dlamini S, Paul N, Dedicoat M (2008). Treatment of acute cryptococcal meningitis in HIV infected adults, with an emphasis on resource-limited settings. Cochrane Database of Systematic Reviews (4): CD005647. PMID18843697. DOI: 10.1002/14651858.CD005647.pub2. CD005647
↑Bishai, DM, Champion, C; Steele, ME; Thompson, L (2011 Jun). Product development partnerships hit their stride: lessons from developing a meningitis vaccine for Africa.. Health affairs (Project Hope)30 (6): 1058–64. PMID21653957. DOI: 10.1377/hlthaff.2011.0295.
↑Marc LaForce, F, Ravenscroft, N; Djingarey, M; Viviani, S (24 juni 2009). Epidemic meningitis due to Group A Neisseria meningitidis in the African meningitis belt: a persistent problem with an imminent solution.. Vaccine27 Suppl 2: B13-9. PMID19477559. DOI: 10.1016/j.vaccine.2009.04.062.
↑ 22,022,122,2Citefout: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam EFNS
↑ 23,023,123,223,3Citefout: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam BIS
↑Citefout: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam SIGN
↑Swartz MN (October 2004). Bacterial meningitis—a view of the past 90 years. The New England Journal of Medicine351 (18): 1826–28. PMID15509815. DOI: 10.1056/NEJMp048246.
↑Rosenberg DH, Arling PA (1944). Penicillin in the treatment of meningitis. Journal of the American Medical Association125 (15): 1011–17. DOI: 10.1001/jama.1944.02850330009002. gereproduceerd in Rosenberg DH, Arling PA (April 1984). Penicillin in the treatment of meningitis. Journal of the American Medical Association251 (14): 1870–6. PMID6366279. DOI: 10.1001/jama.251.14.1870.
↑Citefout: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam Peltola
↑Citefout: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam CochDex2010
↑Citefout: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam deGans2002
↑Citefout: Onjuist label <ref>; er is geen tekst opgegeven voor referenties met de naam Swartz
