Grote Waard
De Gro(o)te of Hollandsche Waard was een landbouwgebied in Holland aan de grens met Brabant.[1] De waard ontstond in de 13e eeuw, na afdamming van de (Romeins-Middeleeuwse) Maas bij Heusden en Maasdam, en het aanleggen van een ringdijk. In 1283 was de ring gesloten.[2] Het was een nat gebied. Ten noorden van de oude Maasbedding lagen kleigronden, ten zuiden ervan veengronden.[2]
De waard had te kampen met diverse storm- en riviervloeden. Tijdens en na de Sint-Elisabethsvloed (1421) ging de gehele Grote Waard ten onder. Hierbij werd de huidige Biesbosch gevormd. Door de inwerking van brak water was het niet meer bruikbaar als agrarisch gebied en werden de dorpen verlaten. Door opslibbing van sediment uit de grote rivieren ontstonden er zandplaten en eilanden. Een deel van het gebied werd in de loop der eeuwen weer ingepolderd.
Delen van het gebied zijn nu gescheiden door water: de Biesbosch, het Eiland van Dordrecht, het oosten van de Hoeksche Waard en delen van Noord-Brabant.
Gebied en begrenzing
Deze paragraaf beschrijft de ligging van de Groote waard op de hedendaagse kaart van Nederland. Hiermee wordt een link gelegd tussen heden en verleden. Daarom worden hier ook hedendaagse benamingen gebruikt, in plaats van historische.
De Groote Waard omvatte de gebieden die in het begin van de 21e eeuw bekendstaan als (van oost naar west):
- het Land van Heusden en Altena
- de Biesbosch
- het Eiland van Dordrecht
- het oostelijk deel van de Hoeksche Waard
- ten zuiden van dit geheel een strook van het huidige Noord-Brabant, ongeveer van Heusden tot Moerdijk.
Het gebied werd globaal begrensd door (vanuit het oosten, tegen de klok in):
- De Afgedamde Maas van Heusden tot Woudrichem
- De Boven- en Beneden-Merwede tot Dordrecht
- De Oude Maas tot Puttershoek
- Dwars door de Hoeksche Waard, globaal langs de lijn Puttershoek - Maasdam - Strijen - Moerdijk
De grensrivieren stromen nog min of meer op dezelfde plaats. In de Hoeksche Waard ligt nog een stuk dijk, dat ooit deel uitmaakte van de ringdijk van de Groote Waard. De zuidgrens, op Noord-Brabants grondgebied, is uitermate onscherp.
Het gebied wordt doorsneden door de Bergsche Maas, de Amer, de Nieuwe Merwede en de Dordtsche Kil.
Plaatsen in de Grote Waard
Naast de steden Dordrecht en Geertruidenberg telde de Grote Waard een groot aantal kerkdorpen. Enkele daarvan bestaan nog steeds, of beter weer: de gronden zijn door de rechthebbenden opgeëist toen ze na eeuwen weer droog vielen en vervolgens opnieuw in cultuur gebracht.
Verdronken dorpen
Enkele verdronken dorpen in de Grote Waard.[3] Van sommige dorpen zijn sporen gevonden bij opgravingen. Van andere is slechts de naam overgeleverd. Van de dorpen Houweningen (in 1983), Erkentrude (in 1991) en Wolbrands (in 2010) zijn met zekerheid restanten teruggevonden.
Zie ook
- ↑ Van der Ham, W. (2003). De Grote Waard, geschiedenis van een Hollands landschap. Uitgeverij 010, Rotterdam. ISBN 90 6450 506 3.
- ↑ 2,0 2,1 Leenders, K.A.H.W., Landschapsgeschiedenis van de Hoekse Waard. K.A.H.W. Leenders (27 mei 1999). Geraadpleegd op 18 maart 2007.
- ↑ Schipper, Paul de, Orisant, Lijst met verdronken dorpen. Paul de Schipper (2000). Geraadpleegd op 18 maart 2007.
- ↑ het huidige Sliedrecht werd voor de overstroming Over-Slydregt genoemd
- Onder de Biesbosch Reconstructie van het middeleeuwse cultuurlandschap van de Groote Waard
- C. de Gast, De macht van het water, Verse Hoeven, 2004, ISBN 9075703082
- V. Wikaart, Nijet Dan Water Ende Wolcken, Stichting Zuidelijk Historisch Contact, ISBN 9070641895
- Willem Janssen, Kaart van de Grote Waard in 1420 [1]
- Willem Janssen, Verantwoording van de kaart van de Grote Waard 1420 [2]
