Genealogie Van Son (deel 1)
15 eeuwen leven en werken van een Brabantse familie Van Son
Wouter Bac, uit oorkonden ook bekend als Walterus Bac de Nole (van Olen) is ministeriaal van Hertog Hendrik I van Brabant. Oorspronkelijk waren ministerialen onvrijen, die van de heer -vaak vanwege hun betrouwbaarheid- een belangrijke post in bestuur of leger kregen. Dat 'onvrije' werd omstreeks de twaalfde eeuw uitgewist. De ministeriaal werd mede daardoor steeds belangrijker en groeide niet zelden naar de status van 'Ridder'. Onze Walterus, (uiteraard in het latijn, want veel oorkonden werden in het latijn opgetekend), zien we als getuige omstreeks 1200 bij diverse transacties. Zo is hij in de herfst van 1195 getuige als de hertog een overeenkomst sluit met de graaf van Gelre, dat de inwoners van het huidige Den Bosch in het hele gebied van Gelre voortaan geen tol meer hoefden te betalen.
Zo is er nog een aantal oorkonden bewaard gebleven.
Een van zijn zonen is Arnoldus Bac
Zijn zoon Arnoldus Bac treedt in de voetsporen van zijn vader. Ook hem komen we tegen in een aantal oorkonden. Een belangrijke is die van 6 april 1248. Daarin komt Arnold Wouterszoon Bac voor, als hij zijn tiende (opbrengst uit zijn bezit) in Oostilburg (=Oisterwijk) verkocht heeft aan de Gertrudisabdij van Leuven. In de oorkonde wordt Arnoldus expliciet vermeld als zoon van Wouter Bac de Nole en Gertrudis. Zo kennen we dus ook meteen de moeder van Arnoldus Bac
Deze Arnoldus doet in onze familiegeschiedenis het nodige stof opwaaien. Tientallen genealogen melden zijn huwelijk met een zekere 'Dochter Berthout'.
Zij zou een dochter zijn van Wouter IV Berthout, voogd van Mechelen.
Bewijs van dat huwelijk is tot op heden nergens te vinden. Het gegeven van het huwelijk tussen die twee is tot op heden voor mij niet meer dan kopieergedrag van genealogen.
Arnoldus trouwde mijn inziens zeker niet met een dochter van Berthout.
Twee generaties worden nu opnieuw beschreven
We pakken de rechtstreekse afstammingsdraad op bij:
Wouter werd geboren omstreeks 1250, vermoedelijk in Oisterwijk. Hij was de oudste zoon van Walterus (Johannes), want hij erfde van zijn vader het 'Oude Goed, of 'antiqua bona' Broechoven. Het 'Aude Goet' strekte zich uit de van Tilburgse wijk Broekhoven in het noorden, tot Baarschot bij Diessen in het zuiden.
Broechoven was een mansio, een huis of hof, misschien wel voorzien van een wal of gracht en in elk geval verbonden met een of meer hoeven. Het huis Broechoven ontwikkelde zich in de loop der jaren tot een kasteel dat helaas in 1581 door Staatse troepen werd verwoest.
Terug naar onze Wouter. Die kreeg een toevoeging bij de naam Bac. Hij wordt in oorkonden Wouter Bac van Baescot genoemd, vermoedelijk omdat hij bezit had in Baarschot bij Diessen.
Wij komen Wouter tegen als getuige op 20 mei 1301. Het habdekt daar over een transactie tussen de broers Volkart, die beide ridder waren. Onze Wouter wordt daar omschreven als 'Walteri Bac de Baescot'.
Zijn kinderen heten géén Bac van Baescot. Zijn zonen Willelmus, Gerardus en Johannes gaan met de 'achternaam' Van Broechoven door het leven, terwijl de beide zussen Lutgardis en Katharina Bac heten, al dan niet aangevuld met Van Broechoven. Over de vrouw van Wouter is mij niets bekend. Op internet circuldeert de naam 'Van Goerle', maar dat laat ik voorlopig maar zo, totdat er bewijs is. Het 'Aude Goet' blijft helaas niet in onze familie, want op 27 december 1309 draagt Wouter de oude goederen over aan zijn vermoedelijk oudste zoon Willelmus. Niet aan onze voorvader Gerardus Waltersz. van Broechoven.
Gerardus van Broechoven
Gerardus wordt geboren in Diessen omstreeks 1290. Hij moet in 1346 overleden zijn, want dan wordt zijn vrouw Dymphna in de Tilburgse cijnsregisters vermeld als 'relicta Gerardi de Broechoven'. Zijn weduwe dus! Op het internet circuleren als 'achternaam' voor Dymphna De Bie of Van den Paardenkoper. U weet het. Geen bewijs, dan geen zekerheid.
Het paar krijgt vijf kinderen, waarvan Henricus het stamboomstokje aan ons doorgeeft.
----------------------------------------
Henricus van Broechoven
Henricus van Broechoven wordt omstreeks 1330 geboren en moet voor 1369 getrouwd zijn met ene Katharina Jansdr. van Son. Zij is de dochter van Jan van Sonne die (volgens sommigen op internet) getrouwd was met Pieternella Maas. Katharina zou geboren zijn op 24 juli 1339, want volgens internetbronnen sterft haar moeder in het kraambed van dochter Katharina. (klinkklare onzin!) .
De afstamming van deze Katharina wordt momenteel onderzocht en de vondsten wijzen naar 's-Hertogenbosch.
De naam Van Son komt in beeld! (zie illustratie 1).De naam Van Son(ne) voor het eerst gevonden in een akte. De akte verhaalt dat Henricus van Broechoven een erfelijke pacht van 2 mud rogge als onderpand geeft uit goederen in Udenhout, die van Joh. de Sonne waren geweest. Katharina, de vrouw van Henrick van Broechoven had goederen van haar vader als huwelijksgift meegekregen.
In het fragment van de akte hierboven van 15 februari 1368 zien we in de laatste regel van de onderstreepte tekst de woorden Henrici filius (= zoon van) Gerardi de Broechoven. Op de voorlaatste regel van dit fragment herkennen we als 4e, 5e en 6e woord Joh. de Sonne.
Van Broechoven wordt Van Son
In de volgende generatie verandert de naam van de familie in die van Van Son. Niet bij alle kinderen van Henrick en Katharina. De zoon Gerardus, genoemd naar opa en de dochters Heylwigus en Aleydis gaan gewoon als "Van Broechoven" door het leven, net als hun vader.
Maar Jan, de andere zoon, krijgt van pa Henrick de naam Van Son mee. Deed hij dat uit liefde voor zijn vrouw Katharina. Of had Katharina al een zoon voordat zij met Henricus trouwde.
Het kan ook zijn, dat Jan van Son (te) snel na het huwelijk tussen Henrick van Broechoven en Katharina van Sonne geboren is. In dat geval werd wel eens de naam van de moeder meegegeven. (Maar omdat vader Henrick aan zijn zoon een aantal bezittingen meegeeft, die van zijn schoonvader Joh. van Sonne waren geweest, schuiven we deze mogelijkheid voorlopig even naar de achtergrond.)
Jan van Son
Een van de zonen van Henrick, zoon Jan heet dus voortaan Jan van Son. Al zijn ergenamen hebben sindsdien de achternaam Van Son, zodat die daarmee geslachtsnaam is geworden. Of van Son nu met een S of Z werd geschreven, dat nam men in die tijd niet zo nauw. Als je maar wist met wie je te doen had. Lezen en schrijven kon immers lang niet iedereen in die tijd! Jan van Son moet geboren zijn omstreeks 1370. Hij werd niet enkel Jan van Son genoemd. We komen hem ook tegen als "Van Son van Tilborch" of "Van Son van Westilborch". Jan bezat diverse landerijen in het huidige Tilburg en ook een huis aan de Heuvel in de buurt van de Kerckstraat. Na de dood van zijn vrouw wordt dat huis door de kinderen verkocht.
Jan van Son trouwde vóór 1399 want op 20 februari 1399 wordt hij vermeld met Elisabeth, dochter van Jacobus, zoon van wijlen Wouter, geheten Grootwouter van Berckel. Zo. Nu weten we meteen ook wie Jans schoonvader en de opa van zijn vrouw Elisabeth zijn! Jan en Elisabeth krijgen zes jongens en twee meisjes.
Leenman
De vader van Katharina, Joh. de Sonne (Jan van Son), opa van onze Jan dus, was ook leenman. Hij had een leen en twee hoeven in Udenhout.
Op de voorlaatste regel de laatste twee woorden en het eerste woord op de laatste regel van de inschrijving in het leenregister van 1417 geeft duidelijk de naam Jans van Sonne. Het was een leen van 24 bunder en twee hoeven tussen de huidige Groenstraat en de Drunense Duinen in Udenhout. (zie illustratie hieronder)
AFBEELDING
Bronnen:
