Brontekst bekijken van Frederik der Nederlanden (1797-1881)

{{Infobox dynastie
| afbeelding     = PrinsFrederik1797.jpg
| onderschrift   = Prins Frederik
| naam           = Willem Frederik Karel van Oranje-Nassau
| bron           = 
| leven          = 1797 – 1881
| functie1        = [[Prins van Oranje-Nassau]]
| periode1        = 1797-1881
| voorganger1     = 
| opvolger1       = 
| functie2        = [[Prins der Nederlanden]]
| periode2        = 1816-1881
| voorganger2     = 
| opvolger2       = 
| vader          = [[Willem I der Nederlanden]]
| moeder         = [[Wilhelmina van Pruisen (1774-1837)|Wilhelmina van Pruisen]]
| dynastie       = [[Huis Oranje-Nassau]]
| broerzus       = [[Willem II der Nederlanden|Willem]]<br />[[Paulina van Oranje-Nassau|Paulina]]<br />[[Marianne van Oranje-Nassau|Marianne]]
| partner van    = [[Louise van Pruisen (1808-1870)|Louise van Pruisen]]
| kinderen       = [[Louise van Oranje-Nassau (1828-1871)|Louise]]<br />[[Willem van Oranje-Nassau (1833-1834)|Willem]]<br />[[Frederik van Oranje-Nassau (1836-1846)|Frederik]]<br />[[Marie van Oranje-Nassau (1841-1910)|Marie]]
| geboorteplaats = [[Berlijn]]
| handtekening   = 
| website        = 
| portaal        = Nederland
}}
{{Link stamboom|stamboom=[[Stamboom Frederik van Oranje-Nassau (1797-1881)|Stamboom]]}}
[[Bestand:Prince Frederick of the Netherlands.PNG|thumb|Wapen van Prins Frederik]]
[[Bestand:PrinsFrederik1797(2).jpg|thumb|right|Een circa 45-jarige Frederik]]
'''Willem Frederik Karel (Frits)''', [[prins der Nederlanden]], [[prins van Oranje-Nassau]], ([[Berlijn (hoofdbetekenis)|Berlijn]], [[28 februari]] [[1797]] – [[Wassenaar (gemeente)|Wassenaar]], [[Huize De Paauw]], [[8 september]] [[1881]]) was de tweede zoon van koning [[Willem I der Nederlanden]] en [[Wilhelmina van Pruisen (1774-1837)|Wilhelmina van Pruisen]] en daarmee de jongere broer van de latere [[Willem II der Nederlanden|koning Willem II]].

== Biografie ==
=== Jeugd ===
Prins Frederik werd in Berlijn geboren. Zijn ouders waren op dat moment door de [[patriotten]] uit [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederland]] verdreven. Hij groeide op aan het hof van zijn grootvader [[Frederik Willem II van Pruisen]] en ontving daar militair onderricht van de [[Koninkrijk Pruisen|Pruisische]] generaal [[Carl von Clausewitz]]. In dienst van het Pruisische leger nam hij deel aan de [[Slag bij Leipzig|Volkerenslag bij Leipzig]] (1813).

In december 1813 zette hij bij het [[Gelderland (hoofdbetekenis)|Gelderse]] dorp [[Aalten (dorp)|Aalten]] voet op Nederlandse bodem. Hij sprak geen Nederlands. De prins had het moeilijk in Nederland. Hij had zich altijd thuis gevoeld aan het Pruisische hof en plotseling bevond hij zich in een land waarvan hij de gebruiken niet kende en de taal nog moest leren. Om zijn wat eenzijdige opleiding bij te spijkeren werd de prins als student naar de [[Universiteit Leiden|Rijksuniversiteit Leiden]] gestuurd. Hij ging met tegenzin, maar schreef zijn voormalige gouverneur: 'Ik behoor mijn plicht en niet mijn lust te volgen.'

Frederik had krachtens het [[Huisverdrag]] van 4 april 1815 recht op de Duitse bezittingen van het huis Oranje-Nassau op het moment dat zijn oudere broer [[Willem II der Nederlanden|Willem (II)]] koning zou worden. Omdat deze echter niet meer in bezit van de familie waren, zou hij groothertog van [[Luxemburg (land)|Luxemburg]] worden. Van dit recht deed hij in 1816 afstand in ruil voor [[kroondomein|domeinen]] en de titel ''[[prins der Nederlanden]]''.

=== Militaire carrière === 
Frederik nam in 1813 als zestienjarige deel aan de Volkerenslag bij Leipzig. Twee jaar later commandeerde hij tijdens de Waterloocampagne de reservedivisie die gelegerd was bij Halle. Door zijn vader, koning Willem I, werd hij daarna benoemd tot 'grand-maître de l'artillerie' en bezocht in die functie jaarlijks de vestingen in het [[Koninkrijk der Nederlanden|Nederland en België]].<ref group="noot">Zie krantenberichten in de ''Journal de la Province de Limbourg'' op Delpher.</ref> In 1826 benoemde koning Willem I hem tot commissaris-generaal (minister) van Oorlog. Prins Frederik moderniseerde in deze functie het leger naar Pruisisch model. Hij richtte de [[Koninklijke Militaire Academie]] in [[Breda (hoofdbetekenis)|Breda]] op en rustte het leger uit met moderne wapens, zoals de [[houwitser]]. Hij vervulde diverse functies in het leger en werd in 1829 tevens [[admiraal]].  

Frederik was van 1816 tot 1881 tevens regimentschef van het naar hem genoemde Pruisische 15. "Infanterieregiment Prinz Friedrich der Niederlande".<ref>Günter Wegmann (Hrsg.), Günter Wegner: ''Formationsgeschichte und Stellenbesetzung der deutschen Streitkräfte 1815–1990.'' Teil 1: ''Stellenbesetzung der deutschen Heere 1815–1939.'' Band 2: ''Die Stellenbesetzung der aktiven Infanterie-Regimenter sowie Jäger- und MG-Bataillone, Wehrbezirkskommandos und Ausbildungsleiter von der Stiftung bzw. Aufstellung bis 1939.'' Biblio Verlag. Osnabrück 1992. {{ISBN|3-7648-1782-8}}. S. 80 f.</ref><ref>Dit regiment vocht onder deze naam nog mee in de Eerste Wereldoorlog. Het werd daarna opgeheven.</ref> 

In 1830 leidde prins Frederik, nadat zijn broer, [[Willem II der Nederlanden|de latere koning Willem II]], er niet in geslaagd was door onderhandelingen tot een vergelijk te komen, de troepen die in [[Brussel (stad)|Brussel]] trachtten de [[Belgische Revolutie|Belgische Opstand]] te bedwingen. Op 18 augustus 1831 kreeg prins Frederik mede hiervoor het grootkruis in de [[Militaire Willems-Orde]].

In 1849 werd er opnieuw een beroep op hem gedaan, dit keer door zijn neef [[Willem III der Nederlanden|koning Willem III]]. Deze benoemde hem op 8 april 1849  tot [[inspecteur-generaal der Krijgsmacht]]. Hij bleef dat bijna twintig jaar. In 1868 diende hij zijn ontslag in, omdat hij geen steun kreeg van de minister van Oorlog en verbeteringen in het leger achterbleven.

[[Bestand:Prins_Frederik1797(4).jpg|thumb|Prins Frederik omstreeks 1865]]

=== Huwelijk en gezin ===
Prins Frederik trad op 21 mei 1825 in Berlijn in het huwelijk met zijn nicht [[Louise van Pruisen (1808-1870)|prinses Louise van Pruisen]]. Net als zijn vader en grootvader trouwde hij dus met een Pruisische prinses, en net als zijn vader met zijn nicht. Uit dit huwelijk werden vier kinderen geboren:
* [[Louise van Oranje-Nassau (1828-1871)|Louise]] (1828-1871), getrouwd met koning [[Karel XV van Zweden]]
* [[Willem van Oranje-Nassau (1833-1834)|Willem]] (1833-1834)
* [[Frederik van Oranje-Nassau (1836-1846)|Frederik]] (1836-1846)
* [[Marie van Oranje-Nassau (1841-1910)|Marie]] (1841-1910), getrouwd met prins [[Willem Adolf van Wied|Wilhelm van Wied]].

Door zijn dochter Louise, koningin van Zweden, was prins Frederik grootvader van [[Louise van Zweden (1851-1926)|koningin Louise van Denemarken]] en overgrootvader van koning [[Christiaan X van Denemarken]] en koning [[Haakon VII van Noorwegen]]. Beide achterkleinkinderen maakte hij ook nog een tijdlang mee.

=== Griekse troon ===
In 1829, 1830 en 1831 werd Frederik drie keer de [[Griekenland|Griekse]] troon aangeboden, maar hij bedankte alle malen voor de eer. Dat deed hij onder meer omdat de Verenigde Nederlanden toen een crisis doormaakten waarvan hij vond dat hij dat grondgebied niet kon verlaten. Hij wilde bovendien geen koning worden van een land waarvan de taal en de cultuur hem vreemd waren, en van een land waarin hij geen enkele toekomst zag. De troon van Griekenland werd nog in 1830 aangeboden aan [[Leopold I van België|Leopold van Saksen-Coburg en Gotha]], die ook bedankte en in 1830 de Belgische troon zou aanvaarden, en tot slot aan de 17-jarige prins [[Otto I van Griekenland|Otto van Beieren]] die dat aanbod wel aanvaardde.

=== Latere leven ===
[[Bestand:PrinsFrederik1797(3).jpg|thumb|right|Frederik met drie kleinzoons; omstreeks 1879. V.l.n.r. [[Viktor zu Wied|Viktor]], [[Wilhelm zu Wied|Wilhelm]], Frederik zelf, en [[Frederik zu Wied|Friedrich]]. Zij zijn de zonen van [[Marie van Oranje-Nassau (1841-1910)|prinses Marie]].]]
Na de troonsafstand van zijn vader in 1840 trok Frederik zich grotendeels uit het openbare leven terug op zijn landgoed te [[Wassenaar (gemeente)|Wassenaar]]. Frederik heeft in de familie Oranje een grote rol als verzoener gespeeld. Hij hield contact met zijn vader toen deze zijn omstreden huwelijk met [[Henriëtte d'Oultremont de Wégimont]] doorzette. Na het overlijden van zijn vader in 1843 bleef Frederik de weduwe ondersteunen. In 1846 kocht hij park en slot [[Fürst-Pückler-Park Bad Muskau]] van [[Hermann von Pückler-Muskau]]. Frederik wikkelde de zwaar met schulden belaste nalatenschap van zijn broer Willem II af. Hij bemiddelde in het later door een echtscheiding ontbonden huwelijk van zijn zuster [[Marianne van Oranje-Nassau|Marianne]]. Hij was tevens steun en toeverlaat van koningin [[Sophie van Württemberg|Sophie]], de vrouw van zijn neef [[Willem III der Nederlanden|Willem III]]. Na het overlijden van zijn achterneef [[Willem van Oranje-Nassau (1840-1879)|Willem]] in 1879 nam prins Frederik het rouwbeklag van de ministers in ontvangst. Niemand anders van de koninklijke familie wilde dat doen. Ook was hij een grote steun voor deze kroonprins Willem en diens broer Alexander omdat hij het goed kon vinden met hun moeder.

Frederik verscheen voor het laatst in het openbaar bij de doop van zijn achternicht [[Wilhelmina der Nederlanden|Wilhelmina]] op 12 oktober 1880. Hij overleed in september 1881, 84 jaar oud. Toen was hij de langstlevende Oranje ooit. Dit record werd pas verbroken door [[Juliana der Nederlanden|koningin Juliana]] die uiteindelijk overleed op 94-jarige leeftijd. Zijn stoffelijk overschot werd op 23 september bijgezet in de [[Grafkelder van Oranje-Nassau|grafkelder van de Oranjes]] in de [[Nieuwe Kerk (Delft)|Nieuwe Kerk]] te [[Delft]].

=== Vrijmetselarij ===
[[Bestand:Prince Frederik of the Netherlands in 1817 as Grand-master of the Dutch freemasons.jpg|thumb|Prins Frederik als ''grootmeester nationaal'' van de Orde der Vrijmetselaren in Nederland]]
Prins Frederik werd in 1816 [[Grootmeester (vrijmetselarij)|grootmeester]] van de [[Grootoosten der Nederlanden|Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden]]. Hij zou die functie tot aan zijn dood, 65 jaar lang, bekleden. Hij heeft een sterke invloed gehad op de vrijmetselarij in die tijd en neigde ertoe deze meer in te willen zetten voor maatschappelijke doelen. 

Naast grootmeester van de Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden was prins Frederik grootmeester van de [[Orde van Vrijmetselaren onder het Hoofdkapittel der Hoge Graden in Nederland]]. Hij bleef maar enkele jaren in deze functie aan<ref>[http://books.google.pl/books?id=o2K-EK3LvTwC&pg=PA80&lpg=PA80&dq=frederik+hoge+graden&source=bl&ots=6tINTPoeLY&sig=KMkPZ8KnBG7E8YJE2HiA1q8jomA&hl=nl&sa=X&ei=NMzpU4ObGsjMyAOZm4DYCg&ved=0CDEQ6AEwAw#v=onepage&q=frederik%20hoge%20graden&f=false Caransa, A. ''Vrijmetselarij en jodendom: de wereld een tempel.'' Hilversum, Uitgeverij Verloren.]</ref>, want vanwege het christelijke karakter verafschuwde hij de Orde. Doordat er te veel nadruk op het christendom zou liggen, werd het karakter van de Vrijmetselarij als vrijplaats voor alle gelovigen aangetast, aldus Prins Frederik.<ref>[http://books.google.pl/books?id=YQuBAmIBIAYC&pg=PA45&lpg=PA45&dq=frederik+hoge+graden&source=bl&ots=qBHdYiPn4j&sig=-UVqSwet1EJ38LY4_C_DCMDrB88&hl=nl&sa=X&ei=NMzpU4ObGsjMyAOZm4DYCg&ved=0CEwQ6AEwCA#v=onepage&q=frederik%20hoge%20graden&f=false Raat, J. de (2002). ''De verleiding van het vreemde: katholieke eigenzinnigheid in de twintigste eeuw.'' Hilversum, Uitgeverij Verloren.]</ref>. Uiteindelijk stelde hij zich op het standpunt dat het beter was een einde te maken aan de vele vervolgpaden, doch zover is het nooit gekomen.

Prins Frederik schonk de Orde een stadspaleis aan de [[Fluwelen Burgwal]] in [[Den Haag]], dat verbouwd werd tot Ordegebouw. De [[Louisa Stichting]], onderdeel van de Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden, is genoemd naar de vrouw van Frederik.

== Voorouders ==
{| class="wikitable"
|+'''De voorouders van prins Frederik der Nederlanden'''
|-
|-
|-
| rowspan="8" align="center"| '''Prins Frederik der Nederlanden'''<br />(1797-1881)
| rowspan="4" align="center"| '''Vader:'''<br />[[Willem I der Nederlanden|Koning Willem I der Nederlanden]]<br />(1772-1843)
| rowspan="2" align="center"| '''Grootvader:'''<br />[[Willem V van Oranje-Nassau|Stadhouder Willem V]]<br />(1748-1806)
| align="center"| '''Overgrootvader:'''<br />[[Willem IV van Oranje-Nassau|Stadhouder Willem IV]]<br />(1711-1751)
|-
| align="center"| '''Overgrootmoeder:'''<br />[[Anna van Hannover]]<br />(1709-1759)
|-
| rowspan="2" align="center"| '''Grootmoeder:'''<br />[[Wilhelmina van Pruisen (1751-1820)|Prinses Wihelmina van Pruisen]]<br />(1751-1820)
| align="center"| '''Overgrootvader:'''<br />[[August Willem van Pruisen|Prins August Willem van Pruisen]]<br />(1722-1758)
|-
| align="center"| '''Overgrootmoeder:'''<br />[[Amalia van Brunswijk-Wolfenbüttel]]<br />(1722-1780)
|-
| rowspan="4" align="center"| '''Moeder:'''<br />[[Wilhelmina van Pruisen (1774-1837)|Prinses Wilhelmina van Pruisen]]<br />(1774-1837)
| rowspan="2" align="center"| '''Grootvader:'''<br />[[Frederik Willem II van Pruisen|Koning Frederik Willem II van Pruisen]]<br />(1744-1797)
| align="center"| '''Overgrootvader:'''<br />[[August Willem van Pruisen|Prins August Willem van Pruisen]]<br />(1722-1758)
|-
| align="center"| '''Overgrootmoeder:'''<br />[[Amalia van Brunswijk-Wolfenbüttel]]<br />(1722-1780)
|-
| rowspan="2" align="center"| '''Grootmoeder:'''<br />[[Frederika van Hessen-Darmstadt|Prinses Frederika van Hessen-Darmstadt]]<br />(1751-1805)
| align="center"| '''Overgrootvader:'''<br />[[Lodewijk IX van Hessen-Darmstadt|Landgraaf Lodewijk IX van Hessen-Darmstadt]]<br />(1719-1790)
|-
| align="center"| '''Overgrootmoeder:'''<br />[[Henriëtte Caroline van Palts-Zweibrücken]]<br />(1721-1774)
|}

==Trivia==
* Het [[Frederikspark]] in de [[Nederland (hoofdbetekenis)|Nederlandse]] stad [[Haarlem (hoofdbetekenis)|Haarlem]] is naar de Prins vernoemd.

* Het [[Frederiksplein (Amsterdam)|Frederiksplein]] in Amsterdam is eveneens naar de prins genoemd. Ook al omdat hij een begunstiger was van het [[Paleis voor Volksvlijt]] dat hier tot 1929 gestaan heeft.

== Literatuur ==
* Anton van de Sande, ''Prins Frederik der Nederlanden 1797-1881. Gentleman naast de troon''. Nijmegen, 2015. {{ISBN|9789460041228}}

{{Appendix|1=|2=
'''Noot'''
{{references|group="noot"}}
'''Referenties'''
{{references}}
}}

[[Categorie:Huis Oranje-Nassau|Frederik]]