Frederik Hendrik van Oranje

Frederik Hendrik van Oranje (1584-1647)

De Stedendwinger

 

Frederik Hendrik (Delft, 29 januari 1584 – Den Haag, 14 maart 1647), prins van Oranje en graaf van Nassau, was stadhouder, kapitein-generaal en admiraal-generaal van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Vanwege zijn succesvolle belegeringen kreeg hij de bijnaam 'stedendwinger'.

Stadhouder van Holland, Zeeland, Utrecht, Overijssel, Gelderland, Groningen en Drenthe. Jongste zoon van Willem van Oranje en getrouwd met Amalia van Solms. Ter nagedachtenis aan hem is de Oranjezaal gebouwd.

Frederik Hendrik van Nassau 1602.jpg

Frederik Hendrik werd in 1584 geboren als zoon van Willem van Oranje en Louise de Coligny. Een paar maanden na zijn geboorte werd zijn vader in Delft vermoord en bleef hij samen met zijn moeder en stiefzussen achter. Omdat de financiën slecht waren zocht zijn moeder eerst hulp bij zijn oom Jan van Nassau en later bij haar eigen familie in Frankrijk. Hoewel Louise haar zoon in Frankrijk wilde grootbrengen, werd hij op zijn vijftiende door zijn zeventien jaar oudere halfbroer Maurits naar Den Haag gehaald. Door hem werd hij opgeleid in de militaire krijgskunst.  

Huwelijk

Zowel Maurits als Frederik Hendrik waren behoorlijke rokkenjagers, maar wilden niet trouwen. Dit tot ongenoegen van Louise Coligny. Toen Maurits ongehuwd op sterven lag, dwong deze Frederik Hendrik echter toch te trouwen, omdat er anders geen nageslacht was voor de Oranjes. Als Frederik Hendrik niet trouwde, zou Maurits alsnog met zijn maîtresse Margaretha van Mechelen trouwen en werden haar drie zoons de erfgenamen van Oranje. Hierop trouwde Frederik Hendrik op veertigjarige leeftijd uiteindelijk met de 23-jarige Amalia van Solms. Zij kregen vijf kinderen, vier meisjes en de latere stadhouder Willem II

De Stedendwinger

Na de dood van Maurits werd Frederik Hendrik ook stadhouder van Groningen en Drenthe. Hij probeerde probeerde verschillende steden in het zuiden te veroveren, om daarmee een buffer te creëren tegen de Spanjaarden. Hierin was hij erg succesvol. Frederik Hendrik verwierf zo de bijnaam ‘de Stedendwinger’. Onder meer ’s Hertogenbosch werd ingenomen, zijn grootste militaire triomf. De zuidelijke steden werden vooral als buffer gebruikt en hadden zelf geen beslissingsrecht in de Staten-Generaal.

Wijzend prins Frederik Hendrik van Oranje en naast hem Ernst Casimir van Nassau-Dietz bij het Beleg van 's-Hertogenbosch in 1629, door Paulus van Hillegaert, ca. 1629 – ca. 1635.

Frederik Hendrik wilde ook graag Antwerpen innemen, maar werd teruggefloten door de Staten Generaal, die bang was dat de haven met Amsterdam zou gaan concurreren. Antwerpen was namelijk in verval geraakt nadat de Spanjaarden de Schelde hadden afgesloten. De Hollandse steden waren bang dat als de Schelde weer open ging, de Antwerpse haven weer zou gaan bloeien. Het feit dat Frederik Hendrik de stad Antwerpen niet mocht innemen heeft hem altijd dwars gezeten.

Koninklijke allure

Een reden dat Frederik Hendrik genoeg geld had om oorlog te voeren is niet alleen de fikse oorlogsbuit die hij kreeg, maar ook omdat hij tien procent kreeg van de opbrengst van de Zilvervloot die Piet Hein in 1628 had veroverd. Dat geld gebruikt hij ook om samen met zijn vrouw Amalia van Solms diverse paleizen te verfraaien (waaronder paleis Noordeinde) en nieuwe te bouwen. Ook werd het Binnenhof aangepakt en werd een begin gemaakt met de bouw van een paleis in het Haagse bos, het latere Huis ten Bosch.

Frederik Hendrik en Amalia van Solms in 1637, door Gerard van Honthorst.

Door al die verfraaiingen kregen de stadhouder en zijn vrouw een bijna koninklijke allure. Dit kwam ook door Amalia van Solms, die nogal eerzuchtig was. Zij zorgde er ook voor dat al haar kinderen goede partners trouwden, zodat de familie nog meer aanzien kreeg. Zo trouwde haar zoon Willem al op 14-jarige leeftijd met de 9-jarige Maria Stuart. Alleen haar dochter Albertine Agnes liet zich niet dwingen en trouwde tegen de zin van haar moeder in met de 20 jaar oudere Willem Frederik, een kleinzoon van Jan de Oude, de broer van Willem van Oranje. Uit die lijn komt de huidige koninklijke familie.  

De invloed van Amalia van Solms stopte niet bij haar kinderen. Toen Frederik Hendrik in de laatste jaren van zijn leven steeds meer aftakelde – ook geestelijk – zorgde zij ervoor dat hij akkoord ging met vrede met Spanje.

Frederik Hendrik overleed in 1647. Zijn laatste woorden zouden zijn geweest:

“Ick ben des Heeren Staeten Dienaer”.

En dat was hij natuurlijk ook, ondanks alle pracht en praal was hij slechts een (hoge) ambtenaar voor de Staten Generaal. Hij werd opgevolgd door zijn zoon stadhouder Willem II

Oranjezaal

Frederik Hendrik overleed op het moment dat volop werd gebouwd aan Huis ten Bosch. Amalia besloot om een mausoleum te maken van één zaal in het paleis. Deze staat nu bekend als de Oranjezaal. Er werd een ontvangsthal gemaakt die werd versierd met allerlei schilderijen die Frederik Hendrik in zijn leven had verzameld. De Oranjezaal werd zo een eerbetoon aan de stadhouder.

• Belangrijkste artikelen over het Nederlands Koningshuis

Bron: Terry van Erp