Patriarch

Uit Wiki Raamsdonks Erfgoed

De term patriarch (Grieks: πατήρ, pater, "vader"; Latijn: pater, "vader" en ἄρχων archon, "leider" of "heerser") wordt zowel in het jodendom als het christendom gebruikt ter aanduiding van een geestelijke leider of een geestelijke vader. In het oosters christendom, maar ook in de Latijnse Kerk, worden bepaalde kerkleiders "patriarch" genoemd.

De term patriarch gebruikt men ook voor een oude wijze man. De vrouwelijke tegenhanger kan dan een matriarch zijn.

Patriarchen in het Oude Testament

In het jodendom is een patriarch een aartsvader. Abraham, Isaak en Jakob zijn de aartsvaders.

Patriarchen in het christendom

In het kerkelijk recht van het christendom is een patriarch een (aarts)bisschop met volmachten over een groot kerkelijk gebied, het patriarchaat.

De bisschoppen van Alexandrië (Egypte), Antiochië (Syrië) en Rome (het Westen) werden vanouds als patriarchen erkend. Dit hing samen met de apostolische oorsprong van hun bisschopszetels.

Later kregen de bisdommen van Constantinopel (in 381), als toenmalig machtscentrum van het Oost-Romeinse Rijk, en van Jeruzalem (in 451), als de stad waar Christus gekruisigd, gestorven en herrezen was, eveneens de benaming van patriarchaat.

In de oosterse kerken wordt de titel van patriarch gebruikt voor diegene die aan het hoofd van een patriarchaat staat.

Het oecumenisch patriarchaat van Constantinopel bezit sinds het Groot Schisma van 1054 een bijzonder statuut. Na de verovering van Constantinopel door de Turken in 1453 brokkelden het gezag én het jurisdictiegebied van de patriarch van Constantinopel steeds meer af, al is hij tot op heden de "primus inter pares" (de eerste tussen gelijken) binnen de orthodoxie. Zie ook: Lijst van patriarchen van Constantinopel

In de Rooms-Katholieke Kerk is de titel in gebruik als eretitel voor de aartsbisschoppen van Venetië, Lissabon en Goa. De patriarchen van Lissabon droegen en gebruikten in hun wapenschild tot voor kort een tiara.

De oosters-katholieke kerken of geünieerde Kerken hebben hun patriarchaatstitel na de unie met Rome behouden. Daarom staan patriarchen aan het hoofd van de Koptisch-Katholieke Kerk, de Melkitische Grieks-Katholieke Kerk, de Syrisch-Katholieke Kerk, de Maronitische Kerk, de Chaldeeuws-Katholieke Kerk en de Armeens-Katholieke Kerk.

Oosterse Patriarchen gebruiken in de liturgie een bijzondere Patriarchale staf. Deze staf zien we ook terug in de heraldische wapens van de patriarchen.

Patriarchen van de Nestoriaanse kerken

Patriarchaat Land Kerk Patriarch Rang
Babylon Vlag van Irak Irak Assyrische Kerk van het Oosten Mar Awa III katholikos-patriarch
Bagdad Vlag van Irak Irak Oude Kerk van het Oosten Mar Gewargis III Younan katholikos-patriarch

Patriarchen van de oriëntaals-orthodoxe kerken

Patriarchaat Land Kerk Patriarch Rang
Alexandrië Vlag van Egypte Egypte Koptisch-Orthodoxe Kerk Theodorus II paus-patriarch
Antiochië Vlag van Syrië Syrië Syrisch-Orthodoxe Kerk Ignatius Aphrem II Karim patriarch
Vlag van India India Malankara Jacobitisch-Syrisch-Christelijke Kerk Baselios Thomas I katholikos
Armenië
(Edzjmiatsin)
Vlag van Armenië Armenië Armeens-Apostolische Kerk Karekin II katholikos-patriarch
Armenië
(Antelias)
Vlag van Libanon Libanon Armeens-Apostolische Kerk Aram I katholikos-patriarch
Armenië
(Constantinopel)
Vlag van Turkije Turkije Armeens-Apostolische Kerk Sahag II Mashalian patriarch
Armenië
(Jeruzalem)
Vlag van Israël Israël/
Vlag van Palestina Palestina
Armeens-Apostolische Kerk Nourhan Manougian patriarch
Eritrea Vlag van Eritrea Eritrea Eritrees-Orthodoxe Kerk vacant patriarch
Ethiopië Vlag van Ethiopië Ethiopië Ethiopisch-Orthodoxe Kerk Aboena Mathias katholikos-patriarch
India Vlag van India India Malankaarse Syrisch-Orthodoxe Kerk
(Indiaas-Orthodoxe Kerk)
Baselios Mar Thoma Mathews III katholikos

Patriarchen van de oosters-orthodoxe kerken

Patriarchaat Land Kerk Patriarch Rang
Alexandrië Vlag van Egypte Egypte Grieks-orthodox patriarchaat Theodorus II paus-patriarch
Antiochië Vlag van Syrië Syrië Grieks-orthodox patriarchaat Johannes X patriarch
Bulgarije Vlag van Bulgarije Bulgarije Bulgaars-Orthodoxe Kerk vacant patriarch
Constantinopel Vlag van Turkije Turkije Oecumenisch patriarchaat Bartholomeus I oecumenisch patriarch
Georgië Vlag van Georgië Georgië Georgisch-Orthodoxe Kerk Ilia II katholikos-patriarch
Jeruzalem Vlag van Israël Israël/
Vlag van Palestina Palestina
Grieks-orthodox patriarchaat Theofilus III patriarch
Moskou Vlag van Rusland Rusland Russisch-Orthodoxe Kerk Kirill patriarch
Roemenië Vlag van Roemenië Roemenië Roemeens-Orthodoxe Kerk Daniel patriarch
Servië Vlag van Servië Servië Servisch-Orthodoxe Kerk Porfirije patriarch

Patriarchen van de Katholieke Kerk

Patriarchen van de oosters-katholieke kerken

Patriarchaat Land Kerk Patriarch Rang
Alexandrië Vlag van Egypte Egypte Koptisch-Katholieke Kerk Ibrahim Isaac Sidrak patriarch
Antiochië Vlag van Libanon Libanon Maronitische Kerk Béchara Boutros Raï patriarch/kardinaal
Antiochië Vlag van Syrië Syrië Melkitische Grieks-Katholieke Kerk Youssef I Absi
Gregorios III Laham
patriarch
patriarch-emeritus
Antiochië Vlag van Libanon Libanon Syrisch-Katholieke Kerk Ignace Joseph III Younan patriarch
Bagdad[1] Vlag van Irak Irak Chaldeeuws-Katholieke Kerk Louis Raphaël I Sako patriarch/kardinaal
Cilicië Vlag van Armenië Armenië Armeens-Katholieke Kerk Raphaël Bedros XXI Minassian katholikos-patriarch
Grootaartsbisschoppen van de oosters-katholieke kerken
Grootaartsbisdom Land Kerk Grootaartsbisschop Rang
Kiev Vlag van Oekraïne Oekraïne Oekraïense Grieks-Katholieke Kerk Svjatoslav Sjevtsjoek grootaartsbisschop
Făgăraș en Alba Iulia Vlag van Roemenië Roemenië Roemeense Grieks-Katholieke Kerk Lucian Mureşan grootaartsbisschop/kardinaal
Ernakulam-Angamaly Vlag van India India Syro-Malabar-Katholieke Kerk Raphael Thattil
George Alencherry
grootaartsbisschop
grootaartsbisschop-emeritus/kardinaal
Trivandrum Vlag van India India Syro-Malankara-Katholieke Kerk Baselios Cleemis grootaartsbisschop-katholikos/kardinaal

Merk op dat patriarchen en grootaartsbisschoppen van de oosters-katholieke kerken - die met de Rooms-Katholieke Kerk geünieerd zijn - tot kardinaal van deze kerk verheven kunnen worden. Patriarchen krijgen dan de rang van kardinaal-bisschop zonder toekenning van een suburbicair bisdom; grootaartsbisschoppen worden gewoonlijk kardinaal-priester.

Patriarchen van de Latijnse Kerk

Patriarchaat Land Patriarch Rang
Latijns patriarchaat van Jeruzalem Vlag van Israël Israël/
Vlag van Palestina Palestina
Pierbattista Pizzaballa
Fouad Twal
Michel Sabbah
patriarch/kardinaal
patriarch-emeritus
patriarch-emeritus
Lissabon Vlag van Portugal Portugal Rui Manuel Sousa Valério
Manuel Macário do Nascimento Clemente
patriarch
patriarch-emeritus
Venetië Vlag van Italië Italië Francesco Moraglia
Angelo Scola
patriarch
patriarch-emeritus
Titulaire patriarchaten
Patriarchaat Land Opmerkingen
Oost-Indië Vlag van India India titulair patriarchaat sinds 1886; huidige titelhouder is Filipe Neri António Sebastião do Rosário Ferrão
West-Indië Vlag van Spanje Spanje titulair patriarchaat sinds 1524; vacant sinds 1963
Voormalige patriarchaten
Patriarchaat Land Opmerkingen
Latijns patriarchaat van Alexandrië Vlag van Egypte Egypte ingesteld in 451; titulair patriarchaat sinds 1219; vacant sinds 1954; opgeheven in 1964
Latijns patriarchaat van Antiochië Vlag van Syrië Syrië ingesteld in 325; titulair patriarchaat sinds 1098; vacant sinds 1953; opgeheven in 1964
Aquileia Vlag van Italië Italië ingesteld in 560; opgeheven in 1751
Latijns patriarchaat van Constantinopel Vlag van Turkije Turkije ingesteld in 1205; titulair patriarchaat sinds 1286; vacant sinds 1948; opgeheven in 1964
Grado Vlag van Italië Italië ingesteld in 570; in 1451 omgezet in patriarchaat Venetië
Patriarchaat van het Westen Vlag van Italië Italië opgeheven in 2006

Afbeeldingen

Zie ook

Zoek patriarch op in het WikiWoordenboek.