Humores: verschil tussen versies
Uit Wiki Raamsdonks Erfgoed
kGeen bewerkingssamenvatting Label: Ongedaan gemaakt |
kGeen bewerkingssamenvatting Label: Handmatige ongedaanmaking |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Zijbalk humores}} | {{Zijbalk humores}} | ||
Volgens de oude Grieken werd de gemoedstoestand van mensen bepaald door het (on)evenwicht tussen vier '''lichaamssappen''' of, in het [[Latijn]], '''''humores''''': bloed (Grieks ''haima'', Latijn ''sanguis''), gele gal (Grieks ''xanthè cholè''), zwarte gal (Grieks ''melaina cholè'') en slijm (Grieks ''phlegma''). | Volgens de oude Grieken werd de [[gemoedstoestand]] van mensen bepaald door het (on)evenwicht tussen vier '''lichaamssappen''' of, in het [[Latijn]], '''''humores''''': [[bloed]] (Grieks ''haima'', Latijn ''sanguis''), gele [[Gal (anatomie)|gal]] (Grieks ''xanthè cholè''), zwarte gal (Grieks ''melaina cholè'') en [[slijm]] (Grieks ''phlegma''). | ||
Al naargelang de overheersende ''humor'', werden mensen grofweg ingedeeld in vier temperamenten. Ook aandoeningen werden toegeschreven aan een teveel of tekort aan bepaalde sappen. | Al naargelang de overheersende ''humor'', werden mensen grofweg ingedeeld in vier temperamenten. Ook aandoeningen werden toegeschreven aan een teveel of tekort aan bepaalde sappen. | ||
Het idee van de vier sappen werd door Hippocrates ontwikkeld, en door Claudius Galenus verder uitgebouwd. Het bleef overeind tijdens de gehele [[middeleeuwen]] en lang daarna, en werd pas halverwege de negentiende eeuw definitief weerlegd. | Het idee van de vier sappen werd door [[Hippocrates van Kos|Hippocrates]] ontwikkeld, en door [[Claudius Galenus|Galenus]] verder uitgebouwd. Het bleef overeind tijdens de gehele [[middeleeuwen]] en lang daarna, en werd pas halverwege de [[negentiende eeuw]] definitief weerlegd. | ||
==De vier temperamenten== | ==De vier temperamenten== | ||
[[Bestand:Dürer_Melancholia_I.jpg|250px|thumb|''Melancholie'' van Albrecht Dürer]] | [[Bestand:Dürer_Melancholia_I.jpg|250px|thumb|''Melancholie'' van [[Albrecht Dürer]]]] | ||
*Bloed: Vurige, energieke mensen werden verondersteld een overheersende hoeveelheid bloed te hebben, en werden sanguinisch genoemd. | *Bloed: Vurige, energieke mensen werden verondersteld een overheersende hoeveelheid bloed te hebben, en werden [[sanguinisch]] genoemd. | ||
*Gal: Het | *Gal: Het [[cholerisch]]e type werd verondersteld makkelijk irriteerbaar te zijn en snel kwaad te worden als gevolg van een teveel aan gele gal. Het Franse ''colère'' en het Spaanse ''cólera'' betekent woede. | ||
*Zwarte gal: Een teveel aan zwarte gal werd verondersteld neerslachtigheid, introversie en depressies te veroorzaken. Nog steeds worden neerslachtige stemmingen aangeduid als [[Melancholie (gemoedstoestand)|melancholie]], vertaald als zwartgalligheid. | *Zwarte gal: Een teveel aan zwarte gal werd verondersteld neerslachtigheid, introversie en depressies te veroorzaken. Nog steeds worden neerslachtige stemmingen aangeduid als [[Melancholie (gemoedstoestand)|melancholie]], vertaald als zwartgalligheid. | ||
*Slijm: Flegmatici, mensen met veel slijm in hun lichaam, waren vooral kalm en weinig emotioneel. | *Slijm: [[Flegmatisch|Flegmatici]], mensen met veel slijm in hun lichaam, waren vooral kalm en weinig emotioneel. | ||
{| class=wikitable | {| class=wikitable | ||
!humor | !humor | ||
!seizoen | !seizoen | ||
!element | ![[Element_(oudheid)|element]] | ||
!orgaan | !orgaan | ||
!kwaliteit | !kwaliteit | ||
| Regel 25: | Regel 25: | ||
| bloed | | bloed | ||
| lente | | lente | ||
| lucht | | [[Element_(oudheid)|lucht]] | ||
| hart | | hart | ||
| warm & vochtig | | warm & vochtig | ||
| ''sanguis'' | | ''sanguis'' | ||
| sanguinisch | | [[sanguinisch]] | ||
| energiek, hartelijk, onbevangen, optimistisch, creatief, zorgeloos, levendig, sociaal, open, impulsief, vluchtig | | energiek, hartelijk, onbevangen, optimistisch, creatief, zorgeloos, levendig, sociaal, open, impulsief, vluchtig | ||
|- | |- | ||
| gele gal | | gele gal | ||
| zomer | | zomer | ||
| vuur | | [[Element_(oudheid)|vuur]] | ||
| lever en gal | | lever en gal | ||
| warm & droog | | warm & droog | ||
| ''kholé'' | | ''kholé'' | ||
| cholerisch | | [[cholerisch]] | ||
| ambitieus, eerzuchtig, rusteloos, driftig, egocentrisch, extravert, gepassioneerd, energiek, resultaat-gericht | | ambitieus, eerzuchtig, rusteloos, driftig, egocentrisch, extravert, gepassioneerd, energiek, resultaat-gericht | ||
|- | |- | ||
| zwarte gal | | zwarte gal | ||
| herfst | | herfst | ||
| aarde | | [[Element_(oudheid)|aarde]] | ||
| milt | | [[milt]] | ||
| koud & droog | | koud & droog | ||
| ''melaina kholé'' | | ''melaina kholé'' | ||
| melancholisch | | [[melancholisch]] | ||
| serieus, introvert, passief, rustig, analytisch, neerslachtig, voorzichtig, wantrouwend, gewetensvol, zorgvuldig, depressief | | serieus, introvert, passief, rustig, analytisch, neerslachtig, voorzichtig, wantrouwend, gewetensvol, zorgvuldig, depressief | ||
|- | |- | ||
| slijm (fluim) | | slijm (fluim) | ||
| winter | | winter | ||
| water | | [[Element_(oudheid)|water]] | ||
| hersenen | | hersenen | ||
| koud & vochtig | | koud & vochtig | ||
| ''phlégma'' | | ''phlégma'' | ||
| flegmatisch | | [[flegmatisch]] | ||
| kalm, aandachtig, geduldig, rationeel, onverstoorbaar, tolerant, overpeinzend, consistent, loyaal, stoïcijns | | kalm, aandachtig, geduldig, rationeel, onverstoorbaar, tolerant, overpeinzend, consistent, loyaal, [[stoa|stoïcijns]] | ||
|} | |} | ||
| Regel 63: | Regel 63: | ||
Veel ziektes werden toegeschreven aan een teveel aan een van de vier sappen. Als gevolg hiervan werd de remedie van zulke kwalen gezocht in het verwijderen van dit overschot, bijvoorbeeld door [[aderlaten]] (bij een teveel aan bloed). | Veel ziektes werden toegeschreven aan een teveel aan een van de vier sappen. Als gevolg hiervan werd de remedie van zulke kwalen gezocht in het verwijderen van dit overschot, bijvoorbeeld door [[aderlaten]] (bij een teveel aan bloed). | ||
Menstruatie werd verklaard als de natuurlijke manier van het vrouwelijk lichaam om zich van overtollig bloed en slijm te ontdoen. | [[Menstruatie]] werd verklaard als de natuurlijke manier van het vrouwelijk lichaam om zich van overtollig bloed en slijm te ontdoen. {{bron?|Waar komt deze informatie gedaan? Dachten zij echt zo?|2016|05|19}} | ||
[[Categorie:Astrologie]] | [[Categorie:Astrologie]] | ||
[[Categorie:Gemoedstoestand]] | [[Categorie:Gemoedstoestand]] | ||
[[Categorie:Geschiedenis van de geneeskunde]] | [[Categorie:Geschiedenis van de geneeskunde]] | ||
Huidige versie van 26 mrt 2023 om 08:03
Humores
 | ||||
Emoticons voor de vier temperamenten:
|
Volgens de oude Grieken werd de gemoedstoestand van mensen bepaald door het (on)evenwicht tussen vier lichaamssappen of, in het Latijn, humores: bloed (Grieks haima, Latijn sanguis), gele gal (Grieks xanthè cholè), zwarte gal (Grieks melaina cholè) en slijm (Grieks phlegma).
Al naargelang de overheersende humor, werden mensen grofweg ingedeeld in vier temperamenten. Ook aandoeningen werden toegeschreven aan een teveel of tekort aan bepaalde sappen.
Het idee van de vier sappen werd door Hippocrates ontwikkeld, en door Galenus verder uitgebouwd. Het bleef overeind tijdens de gehele middeleeuwen en lang daarna, en werd pas halverwege de negentiende eeuw definitief weerlegd.
De vier temperamenten
- Bloed: Vurige, energieke mensen werden verondersteld een overheersende hoeveelheid bloed te hebben, en werden sanguinisch genoemd.
- Gal: Het cholerische type werd verondersteld makkelijk irriteerbaar te zijn en snel kwaad te worden als gevolg van een teveel aan gele gal. Het Franse colère en het Spaanse cólera betekent woede.
- Zwarte gal: Een teveel aan zwarte gal werd verondersteld neerslachtigheid, introversie en depressies te veroorzaken. Nog steeds worden neerslachtige stemmingen aangeduid als melancholie, vertaald als zwartgalligheid.
- Slijm: Flegmatici, mensen met veel slijm in hun lichaam, waren vooral kalm en weinig emotioneel.
| humor | seizoen | element | orgaan | kwaliteit | oude naam | temperament | karakteristieken |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| bloed | lente | lucht | hart | warm & vochtig | sanguis | sanguinisch | energiek, hartelijk, onbevangen, optimistisch, creatief, zorgeloos, levendig, sociaal, open, impulsief, vluchtig |
| gele gal | zomer | vuur | lever en gal | warm & droog | kholé | cholerisch | ambitieus, eerzuchtig, rusteloos, driftig, egocentrisch, extravert, gepassioneerd, energiek, resultaat-gericht |
| zwarte gal | herfst | aarde | milt | koud & droog | melaina kholé | melancholisch | serieus, introvert, passief, rustig, analytisch, neerslachtig, voorzichtig, wantrouwend, gewetensvol, zorgvuldig, depressief |
| slijm (fluim) | winter | water | hersenen | koud & vochtig | phlégma | flegmatisch | kalm, aandachtig, geduldig, rationeel, onverstoorbaar, tolerant, overpeinzend, consistent, loyaal, stoïcijns |
Medische consequenties
Veel ziektes werden toegeschreven aan een teveel aan een van de vier sappen. Als gevolg hiervan werd de remedie van zulke kwalen gezocht in het verwijderen van dit overschot, bijvoorbeeld door aderlaten (bij een teveel aan bloed).
Menstruatie werd verklaard als de natuurlijke manier van het vrouwelijk lichaam om zich van overtollig bloed en slijm te ontdoen. [bron?]
