NSDAP-lidmaatschapskaart prins Bernhard gevonden

Roep om nieuw onderzoek naar oorlogsverleden van de prins

De NSDAP-lidmaatschapskaart van prins Bernhard (Koninklijke Verzamelingen)

In het persoonlijke archief van prins Bernhard is diens lidmaatschapskaart van de NSDAP gevonden. Hoewel al langere tijd bekend was dat de prins lid was van de nazi-partij, willen verschillende organisaties en politici dat de regering naar aanleiding van de ontdekking onderzoek laat doen naar het oorlogsverleden van de prins.

Prins Bernhard in 1936. Foto van Franz Ziegler (CC BY 4.0 - wiki)

Prins Bernhard heeft zelf altijd ontkend dat hij lid was van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP), de partij waar Adolf Hitler lange tijd het boegbeeld van was. In een interview met de Volkskrant zei hij kort voor zijn dood bijvoorbeeld nog:

“Ik kan met de hand op de bijbel verklaren: ik was nooit een nazi. Ik heb nooit het partijlidmaatschap betaald, ik heb nooit een lidmaatschapskaart gehad.”

Eerder had de prins al herhaaldelijk aangegeven nooit gesympathiseerd te hebben met het Hitler-regime. Wel gaf hij verschillende keren toe kort aspirant-lid te zijn geweest van de SA en/of de SS. Naar eigen zeggen deed hij dat echter alleen om een politiek examen te vermijden dat noodzakelijk was om zijn studie voort te kunnen zetten. Verder moest hij niets van de nazi’s hebben.

Historici gingen er al lange tijd van uit dat Bernhard wel degelijk lid was van de NSDAP. In 2010 werd dit zelfs definitief aangetoond door schrijfster Annejet van der Zijl. Tijdens promotieonderzoek vond zij een lidmaatschapskaart van de Deutsche Studentenschaft, een studentenvereniging met een nationaalsocialistische signatuur die na de oorlog door de geallieerden werd verboden. Prins Bernhard meldde zich volgens deze kaart in 1932, op eenentwintigjarige leeftijd, aan bij de studentenvereniging. Later werd de studentenkaart aangevuld met gegevens over onder meer Bernhards lidmaatschap van SA, NSDAP, de Deutsche Luftsport Verband en een tennisclub. Daarmee stond dus vast dat Bernhard inderdaad lid was van beruchte partij.

Dit lidmaatschap ligt onder meer gevoelig omdat Bernhard in de laatste jaren van de oorlog een belangrijke rol speelde in de Nederlandse strijdkrachten en hij na de oorlog door velen gezien werd als redder van de dynastie en held van het verzet.

Vondst

De NSDAP-lidmaatschapskaart van de in 2004 overleden prins is gevonden door Flip Maarschalkerweerd, een oud-directeur van het Koninklijk Huisarchief. Hij trof de kaart aan in Bernhard’s privéarchief, toen hij dit archief na diens overlijden moest inventariseren. Maarschalkerweerd schrijft over zijn vondst in het deze week verschenen boek De achterblijvers.

Bij de kaart vond Maarschalkerweerd een briefje uit 1949 van Lucius Clay, de toenmalige militair bewindvoerder van de Amerikaanse zone in Duitsland. Clay schrijft dat hij het object enkele jaren in zijn kluis bewaarde en aanvankelijk van plan was het te vernietigen. Toen hij met pensioen ging bedacht hij echter dat de prins het recht had om de kaart zelf te vernietigen en stuurde het document op, daarbij dus een kort briefje.

Maarschalkerweerd schrijft in zijn boek overigens niet uitvoerig over de kwestie. De vondst van de kaart wordt slechts vermeld in een noot. Een alerte redacteur van het NRC merkte die noot deze week op en publiceerde er vervolgens over.

Genoeg open haarden

Prinses Juliana en prins Bernhard, december 1936, kort voor hun huwelijk – Foto van Franz Ziegler

Dat prins Bernhard de lidmaatschapskaart na ontvangst niet vernietigde wekt bij sommigen verbazing. Zo ook bij schrijfster Annejet van der Zijl. Tegenover de NOS zegt zij:

“Er zijn genoeg open haarden op Soestdijk, lijkt mij. Ik kan niet anders concluderen dan dat hij toch wel hechtte aan die periode in zijn leven.”

Het CIDI, een prominente Joodse belangenorganisatie in Nederland, wil dat het oorlogsverleden van de prins na de vondst van de kaart extra onder de loep wordt genomen. Directeur Naomi Mestrum spreekt van een zwarte bladzijde.

“Het is duidelijk dat we de prins niet op zijn woord kunnen geloven. Het is nu van groot belang dat we alles boven tafel krijgen.”

Politiek

D66 en Partij voor de Dieren hebben demissionair minister-president Mark Rutte inmiddels ook verzocht een onderzoek in te laten stellen naar het oorlogsverleden van de prins. Op dit verzoek is nog niet officieel gereageerd. De Rijksvoorlichtingsdienst heeft ook nog niet gereageerd op de vondst van de lidmaatschapskaart.

Het Prins Bernhard Cultuurfonds, een fonds dat projecten op het gebied van cultuur en natuurbehoud steunt en nauw verbonden is geweest aan de prins, laat tegenover het AD weten verrast te zijn door het nieuws.

“We gaan op een rij zetten wat dit nieuws voor ons als Cultuurfonds betekent.”

Het Nederlandse Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (NIOD) ziet vooralsnog geen aanleiding voor een nieuw onderzoek. Het instituut meent dat het verstandig is eerst het onderzoek af te wachten van historicus Dik van der Meulen, die werkt aan een nieuwe biografie van prins Bernhard. Hierin zal de periode vanaf 1936 centraal staan.

Het Koninklijk Huisarchief heeft inmiddels een afbeelding van de lidmaatschapskaart vrijgegeven.