Dauphin (kroonprins): verschil tussen versies
Uit Wiki Raamsdonks Historie
k (1 versie geïmporteerd) |
k (1 versie geïmporteerd) |
||
| (Een tussenliggende versie door een andere gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
[[Bestand:Coat of Arms of the Dauphin of France.svg|150px|thumb|Wapenschild van de ''Dauphins van [[Frankrijk]].]] | [[Bestand:Coat of Arms of the Dauphin of France.svg|150px|thumb|Wapenschild van de ''Dauphins van [[Frankrijk]].]] | ||
'''Dauphin''' ([[Latijn]]: ''delphinus'', [[Nederlands]] | '''Dauphin''' ([[Latijn]]: ''delphinus'', wat in het [[Nederlands]]"dolfijn" betekent) was in het oude [[koninkrijk Frankrijk]] de titel van de rechtmatige troonopvolger ([[Kroonprins(es)|kroonprins]]). | ||
De titel ''dauphin'' werd oorspronkelijk gedragen door de graven van Albon. Zij bezaten Viennois (de streek rond [[Vienne (stad)|Vienne]]), later om die reden de [[Dauphiné]] genoemd. Dit was sinds de 12de eeuw een vorstendom van het Heilige Roomse Rijk. | |||
[[Guigues IV]], graaf van Albon-Viennois droeg als eerste de bijnaam van dauphin. Die naam werd voor het eerst ca. 1140 opgetekend. Zijn opvolgers droegen de titel dauphin van Viennois. Ook de graven van Ayvergne droegen de titel dauphin sinds graaf Robert VII (1155-1234), een kleinzoon van Guigues IV langs moederszijde. De Dauphins namen de dolfijn pas in de [[13e eeuw]] in hun wapen op: in goud een dolfijn van [[Heraldische kleur|azuur]], gevind en gekieuwd van keel. | |||
<br />Geruïneerd door de organisatie van een [[kruistocht]] en door zijn vele investeringen in kunst en onderwijs (oprichting [[Universiteit van Grenoble]]), bestloot de dauphin [[Humbert II van Viennois|Humbert II]] in [[1349]] de Dauphiné aan Frankrijk te verkopen. Om het gebied als zelfstandig rijksvorstendom te laten voortbestaan werd overeengekomen dat het niet zou gaan naar de toenmalige Franse koning [[Filips VI van Frankrijk|Filips VI]] maar, naar zijn kleinzoon, de latere koning [[Karel V van Frankrijk|Karel V]], en dat het gebied ook daarna gescheiden zou blijven van het Franse [[kroondomein]]. Eenmaal zelf koning geworden, bepaalde Karel V dat de Dauphiné als [[apanage]] zou gaan naar de oudste zoon van de koning of diens erfgenaam. | |||
Van alle Franse troonopvolgers heeft alleen de latere [[Lodewijk XI van Frankrijk|Lodewijk XI]] (dauphin van 1423 tot 1461) echt de Dauphiné bestuurd. Toen hij zelf koning werd, maakte hij de Dauphiné tot een gewone Franse provincie, maar de titel dauphin van Viennois (sinds [[Frans II van Frankrijk|Frans II]] "dauphin van Frankrijk") werd steeds gedragen door de rechtmatige troonopvolger. | |||
Tijdens de [[Franse Revolutie]] verdween de titel van dauphin: de [[Franse grondwet van 1791]] bepaalde dat de oudste zoon van de koning de titel ''Prince Royal'' (kroonprins) voerde. Na de [[Restauratie (Frankrijk)|restauratie]] van het koningschap in 1815 werd de titel opnieuw gedragen door de [[Lodewijk Anton van Bourbon|Lodewijk Anton]], hertog van Angoulême, de oudste zoon van koning [[Karel X van Frankrijk|Karel X]], tot deze verdreven werd door de [[Julirevolutie]] van 1830. In de daaropvolgende [[Julimonarchie]] (1830-1848) werd de oudste zoon van de koning opnieuw ''Prince Royal'' genoemd. | |||
== Oorsprong van de benaming == | |||
Over de herkomst van de titel bestaan enige theorieën : | Over de herkomst van de titel bestaan enige theorieën : | ||
* Guigues zou zijn bijnaam hebben ontleend aan zijn moeders neef, de Bourgondiër Dolfin; of zijn moeder gaf ze hem, als herinnering aan haar neef. | * Guigues zou zijn bijnaam hebben ontleend aan zijn moeders neef, de Bourgondiër Dolfin; of zijn moeder gaf ze hem, als herinnering aan haar neef. | ||
* Het is een Duitse verbastering van "''du Viennois''" (van | * Het is een Duitse verbastering van "''du Viennois''" (van Viennois). | ||
* Guigues nam eerst de [[dolfijnen|dolfijn]] (Latijn ''delphinus'') als embleem aan en werd er vervolgens naar vernoemd. | * Guigues nam eerst de [[dolfijnen|dolfijn]] (Latijn ''delphinus'') als embleem aan en werd er vervolgens naar vernoemd. | ||
* Guigues' moeder, die van Italiaanse afkomst was, noemde haar jonge spring-in-'t-veld van een zoon naar het dier dat ze uit haar thuisland kende. | * Guigues' moeder, die van Italiaanse afkomst was, noemde haar jonge spring-in-'t-veld van een zoon naar het dier dat ze uit haar thuisland kende. | ||
| Regel 13: | Regel 21: | ||
De ware reden voor de titel van ''Dauphin'' moet gezocht worden in de Romeinse naam van deze regio rond Vienne. De Romeinen noemden de streek ''Delphinatus Viennensis'', afgeleid van het Griekse woord 'adolphos', dat broeder betekent. Delphinatus Viennensis is dus letterlijk vertaald 'de broederschap van Vienne', en heeft op zich niets te maken met een dolfijn. | De ware reden voor de titel van ''Dauphin'' moet gezocht worden in de Romeinse naam van deze regio rond Vienne. De Romeinen noemden de streek ''Delphinatus Viennensis'', afgeleid van het Griekse woord 'adolphos', dat broeder betekent. Delphinatus Viennensis is dus letterlijk vertaald 'de broederschap van Vienne', en heeft op zich niets te maken met een dolfijn. | ||
De | == Ander gebruik van de naam == | ||
In het Frans wordt ''dauphin'' tegenwoordig al dan niet ironisch gebruik voor de aangewezen opvolger van een belangrijk politiek leider of een machtig bedrijfsleider. | |||
De Latijnse uitdrukking ''Ad usum Delphini'' ("ter gebruik van de Dauphin") werd sinds de 17de eeuw gebruikt vermeld in boeken die speciaal gedrukt waren voor de opvoeding van de dauphin. Het ging om klassieke Latijnse werken voorzien van bijkomende uitleg. Later werd ''Ad usum Delphini'' gebruikt om boeken mee aan te duiden waaruit passages zijn weggelaten die ongeschikt werden geacht voor jonge lezers. | |||
== Lijst van Dauphins van Frankrijk == | == Lijst van Dauphins van Frankrijk == | ||
| Regel 28: | Regel 39: | ||
![[Dauphine (titel)|Dauphine]] | ![[Dauphine (titel)|Dauphine]] | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Charles V France.jpg|80px]] ||align=center| [[Karel V van Frankrijk|Karel]], 1ste Dauphin van Frankrijk || align="center"| [[Jan II van Frankrijk|Jan II]] || align="center"| 21 januari 1338 ||align="center" | 22 augustus 1350 || align="center"| 8 april 1364<br />''Koning geworden'' ||align="center"| 16 september 1380 || align="center"| [[Hertogdom Normandië|Hertog van Normandië]] ||align="center"| '''[[Karel V van Frankrijk|Karel V]]''' || align="center"| Johanna van Bourbon | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Young Charles VI of France.jpg|80px]] ||align=center| [[Karel VI van Frankrijk|Karel]], 2e Dauphin van Frankrijk || align="center"| [[Karel V van Frankrijk|Karel V]] ||align="center" | 3 december 1368 || align="center"| 16 september 1380 ||align="center"| 21 oktober 1422<br />''Koning geworden'' || align="center"| ||align="center"| ||align="center"| '''[[Karel VI van Frankrijk|Karel VI]]''' ||align="center"| – | ||
|- | |- | ||
|align=center| ||align=center| Karel, 3e Dauphin van Frankrijk|| align="center" rowspan = '5'|[[Karel VI van Frankrijk|Karel VI]] || align="center" colspan="2"| 26 september 1386 ||align="center" colspan="2"| 28 december 1386 || align="center"| ||align="center"| – ||align="center"| – | |align=center| ||align=center| Karel, 3e Dauphin van Frankrijk|| align="center" rowspan = '5'|[[Karel VI van Frankrijk|Karel VI]] || align="center" colspan="2"| 26 september 1386 ||align="center" colspan="2"| 28 december 1386 || align="center"| ||align="center"| – ||align="center"| – | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Charles, 6th Dauphin.jpg|70px]] ||align=center| Karel, 4e Dauphin van Frankrijk || align="center" colspan="2"| 6 februari 1392 || colspan="2" align="center" | 13 januari 1401 || align="center" |[[Lijst van heersers van Aquitanië|Hertog van Guyenne]] ||align="center"| – ||align="center"| – | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Louis de Guyenne, dauphin of France.jpg|80px]] ||align=center| Lodewijk, 5e Dauphin van Frankrijk || align="center"| 22 januari 1397 ||align="center" | 13 januari 1401 || align="center" colspan="2"| 18 december 1415 || align="center"| [[Lijst van heersers van Aquitanië|Hertog van Guyenne]] ||align="center"| – || align="center"| Margareta van Bourgondië | ||
|- | |- | ||
|align=center|[[ | |align=center|[[Bestand:Jean de Touraine, dauphin of France.jpg|80px]] ||align=center| [[Jan van Touraine|Jan]], 6e Dauphin van Frankrijk || align="center" | 31 augustus 1398 || align="center"| 18 december 1415 ||align="center" colspan="2"| 5 april 1417 || align="center"| [[Touraine|Hertog van Touraine]] ||align="center"| – ||align="center"| [[Jacoba van Beieren]] | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Charles7.jpg|80px]] ||align=center| [[Karel VII van Frankrijk|Karel]], 7e Dauphin van Frankrijk || align="center" | 22 februari 1403 ||align="center"| 5 april 1417 ||align="center"| 21 oktober 1422<br />''Koning geworden'' ||align="center"| 22 juli 1461 || align="center"| [[Ponthieu|Graaf van Ponthieu]] ||align="center"| '''[[Karel VII van Frankrijk|Karel VII]]''' ||align="center"| – | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Louis-XI-dauphin.jpg|80px]] ||align=center| [[Lodewijk XI van Frankrijk|Lodewijk]], 8e Dauphin van Frankrijk || align="center"| [[Karel VII van Frankrijk|Karel VII]] || align="center" colspan="2"| 3 juli 1423 || align="center"| 22 juli 1461<br />''Koning geworden'' ||align="center"| 30 augustus 1483 || align="center"| ||align="center"| '''[[Lodewijk XI van Frankrijk|Lodewijk XI]]''' ||align="center"| [[Margaretha Stuart]];<br />[[Charlotte van Savoye]] | ||
|- | |- | ||
|align=center| ||align=center| Frans, 9e Dauphin van Frankrijk || align="center" rowspan = '2' | [[Lodewijk XI van Frankrijk|Lodewijk XI]] || align="center" colspan="4"| 4 december 1466 || align="center"| ||align="center"| – ||align="center"| – | |align=center| ||align=center| Frans, 9e Dauphin van Frankrijk || align="center" rowspan = '2' | [[Lodewijk XI van Frankrijk|Lodewijk XI]] || align="center" colspan="4"| 4 december 1466 || align="center"| ||align="center"| – ||align="center"| – | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Charles VIII de france.jpg|80px]] ||align=center| [[Karel VIII van Frankrijk|Karel]], 10e Dauphin van Frankrijk || align="center" colspan="2"| 30 juni 1470 || align="center"| 30 augustus 1483<br />''Koning geworden'' ||align="center"| 7 april 1498 || align="center"| ||align="center"| '''[[Karel VIII van Frankrijk|Karel VIII]]''' || align="center"| – | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Master of Moulins - The Dauphin Charles-Orlant - WGA14467.jpg|80px]] ||align=center| [[Charles Orland van Frankrijk|Charles Orland]], 11e Dauphin van Frankrijk || align="center" rowspan = '3' | [[Karel VIII van Frankrijk|Karel VIII]] || align="center" colspan="2"| 11 oktober 1492 || align="center" colspan="2"| 16 december 1495 || align="center"| ||align="center"| – ||align="center"| – | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Charles (1496).jpg|80px]] ||align=center| Karel, 12e Dauphin van Frankrijk || align="center" colspan="2"| 8 september 1496 ||align="center" colspan="2"| 2 oktober 1496 || align="center"| ||align="center"| – ||align="center"| – | ||
|- | |- | ||
|align=center| ||align=center| Frans, 13e Dauphin van Frankrijk || align="center" colspan="4"| juli 1497 || align="center"| ||align="center"| – ||align="center"| – | |align=center| ||align=center| Frans, 13e Dauphin van Frankrijk || align="center" colspan="4"| juli 1497 || align="center"| ||align="center"| – ||align="center"| – | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Francis Dauphin Bretagne.jpg|80px]] ||align=center| Frans, 14e Dauphin van Frankrijk || align="center" rowspan = '2' | [[Frans I van Frankrijk|Frans I]] || align="center" colspan="2"| 28 februari 1518 || align="center" colspan="2"| 10 augustus 1536 || align="center"| [[Lijst van hertogen van Bretagne|Hertog van Bretagne]] ||align="center"| – || align="center"| – | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Henri II of France - Limoges.jpg|80px]] ||align=center| [[Hendrik II van Frankrijk|Hendrik]], 15e Dauphin van Frankrijk || align="center" | 31 maart 1519 || align="center"| 10 augustus 1536 ||align="center"| 31 maart 1547<br />''Koning geworden'' ||align="center"| 10 juli 1559 ||align="center"| [[Hertog van Orléans]], [[Lijst van hertogen van Bretagne|Hertog van Bretagne]] ||align="center"| '''[[Hendrik II van Frankrijk|Hendrik II]]''' ||align="center"| [[Catharina de' Medici]] | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Francois II de france.jpg|80px]] ||align=center| [[Frans II van Frankrijk|Frans]], 16e Dauphin van Frankrijk || align="center"| [[Hendrik II van Frankrijk|Hendrik II]] || align="center" | 19 januari 1544 ||align="center"| 31 maart 1547 ||align="center"| 10 juli 1559<br />''Koning geworden'' ||align="center"| 5 december 1560 || align="center"| Koning-gemaal van Schotland ||align="center"| '''[[Frans II van Frankrijk|Frans II]]''' ||align="center"| [[Maria I van Schotland]] | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Louis XIII.jpg|80px]] ||align=center| [[Lodewijk XIII van Frankrijk|Lodewijk]], 17e Dauphin van Frankrijk || align="center"| [[Hendrik IV van Frankrijk|Hendrik IV]] || align="center" colspan="2"| 27 september 1601 || align="center"| 14 mei 1610<br />''Koning geworden'' ||align="center"| 14 mei 1643 || align="center"| ||align="center"| '''[[Lodewijk XIII van Frankrijk|Lodewijk XIII]]''' ||align="center"| – | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:LouisXIV-child.jpg|80px]] ||align=center| [[Lodewijk XIV van Frankrijk|Lodewijk]], 18e Dauphin van Frankrijk || align="center"| [[Lodewijk XIII van Frankrijk|Lodewijk XIII]] || align="center" colspan="2"| 5 september 1638 || align="center"| 14 mei 1643<br />''Koning geworden'' ||align="center"| 1 september 1715 ||align="center"| ||align="center"| '''[[Lodewijk XIV van Frankrijk|Lodewijk XIV]]''' || align="center"| – | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:The Grand Dauphin by Rigaud.jpg|80px]] ||align=center| [[Lodewijk van Frankrijk (1661-1711)|Lodewijk, ''de Grote Dauphin'']], 19e Dauphin van Frankrijk || align="center" rowspan = '4' | [[Lodewijk XIV van Frankrijk|Lodewijk XIV]] || align="center" colspan="2"| 1 november 1661 || align="center" colspan="2"| 14 april 1711 ||align="center"| ||align="center"| – ||align="center"| [[Maria Anna Victoria van Beieren]] | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Louis Duc de Bourgogne.jpg|80px]] ||align=center| [[Lodewijk van Frankrijk (1682-1712)|Lodewijk, ''de Kleine Dauphin'']], 20ste Dauphin van Frankrijk || align="center" | 16 augustus 1682 ||align="center"| 14 april 1711 ||align="center" colspan="2"| 18 februari 1712 || align="center"| [[Lijst van heersers van Bourgondië|Hertog van Bourgondië]] ||align="center"| – ||align="center"| [[Maria Adelheid van Savoye]] | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Louis de bourbon (1707-1712).jpg|80px]] ||align=center| [[Lodewijk van Frankrijk (1707-1712)|Lodewijk]], 21ste Dauphin van Frankrijk || align="center"| 8 januari 1707 || align="center"| 18 februari 1712 ||align="center" colspan="2"| 8 maart 1712 || align="center"| [[Lijst van hertogen van Bretagne|Hertog van Bretagne]] ||align="center"| – ||align="center"| – | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Louis XV while Dauphin of France in Ceremonial Robes and Armour before a Parapet by a member of the circle of Jean Baptiste van Loo.jpg|80px]] ||align=center| [[Lodewijk XV van Frankrijk|Lodewijk]], 22ste Dauphin van Frankrijk || align="center"| 15 februari 1710 ||align="center"| 8 maart 1712 ||align="center"| 1 september 1715<br />''Koning geworden'' ||align="center"| 10 mei 1774 ||align="center"| [[Anjou (provincie)|Hertog van Anjou]] ||align="center"| '''[[Lodewijk XV van Frankrijk|Lodewijk XV]]''' || align="center"| – | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Louis de France, dauphin (MV 6583).jpg|80px]] ||align=center| [[Lodewijk van Frankrijk (1729-1765)|Lodewijk]], 23ste Dauphin van Frankrijk<ref>{{Cite web|url=https://www.biography.com/people/louis-dauphin-of-france-21257403|title=Louis, Dauphin of France Biography|date=April 2, 2014|website=The Biography.com website|publisher=A&E Television Networks|access-date=augustus 25, 2017|archiefdatum=15 maart 2018|archiefurl=https://web.archive.org/web/20180315104023/https://www.biography.com/people/louis-dauphin-of-france-21257403|dodeurl=ja}}</ref> || align="center" rowspan = '2' | [[Lodewijk XV van Frankrijk|Lodewijk XV]] || align="center" colspan="2"| 4 september 1729 || align="center" colspan="2"| 20 december 1765 ||align="center"| ||align="center"| – ||align="center"| [[Maria Theresia van Bourbon (1726-1746)|Maria Theresia van Spanje]];<br />[[Maria Josepha van Saksen (1731-1767)|Maria Josepha van Saksen]] | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Van Loo, Louis-Michel - The Dauphin Louis Auguste, later Louis XVI.jpg|80px]] ||align=center| [[Lodewijk XVI van Frankrijk|Lodewijk-August]], 24ste Dauphin van Frankrijk || align="center" | 23 augustus 1754 ||align="center"| 20 december 1765 ||align="center"| 10 mei 1774<br />''Koning geworden'' || align="center"| geëxecuteerd (guillotine) 21 januari 1793 ([[Franse Revolutie]])||align="center"| [[Berry (provincie)|Hertog van Berry]] ||align="center"| '''[[Lodewijk XVI van Frankrijk|Lodewijk XVI]]''' ||align="center"| [[Marie Antoinette van Oostenrijk]] | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Louis Joseph of France.jpg|80px]] ||align=center| [[Lodewijk Jozef van Frankrijk|Lodewijk Jozef]], 25ste Dauphin van Frankrijk || align="center" rowspan = '2' | [[Lodewijk XVI van Frankrijk|Louis XVI]] || align="center" colspan="2"| 22 oktober 1781 || align="center" colspan="2"| 4 juni 1789 || align="center"| ||align="center"| – ||align="center"| – | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Louis Charles of France6.jpg|80px]] ||align=center| [[Lodewijk XVII van Frankrijk|Lodewijk Karel]], 26ste Dauphin van Frankrijk || align="center" | 27 maart 1785 ||align="center"| 4 juni 1789 ||align="center"| 1 oktober 1791<br />''hertiteld als '''Kroonprins''''' || align="center"| 8 juni 1795 ||align="center"| [[Hertogdom Normandië|Hertog van Normandië]] ||align="center"| '''[[Lodewijk XVII van Frankrijk|Lodewijk XVII]]''' ||align="center"| – | ||
|- | |- | ||
|align=center| [[ | |align=center| [[Bestand:Louis Antoine d'Artois.jpg|80px]] ||align=center| [[Lodewijk Anton van Bourbon|Lodewijk Anton]], 27e Dauphin van Frankrijk || align="center"| [[Karel X van Frankrijk|Karel X]] || align="center"| 6 augustus 1775 ||align="center"| 16 september 1824 ||align="center"| 2 augustus 1830<br />''Koning geworden/afgezet'' ([[Julirevolutie]]) ||align="center"| 3 juni 1844 || align="center"| [[Graafschap Angoulême|Hertog van Angoulême]] ||align="center"| '''[[Lodewijk Anton van Bourbon|Lodewijk XIX]]''' ||align="center"| [[Marie Thérèse Charlotte van Frankrijk]] | ||
|- | |- | ||
|} | |} | ||
Huidige versie van 27 mrt 2024 om 17:08
Dauphin (Latijn: delphinus, wat in het Nederlands"dolfijn" betekent) was in het oude koninkrijk Frankrijk de titel van de rechtmatige troonopvolger (kroonprins).
De titel dauphin werd oorspronkelijk gedragen door de graven van Albon. Zij bezaten Viennois (de streek rond Vienne), later om die reden de Dauphiné genoemd. Dit was sinds de 12de eeuw een vorstendom van het Heilige Roomse Rijk.
Guigues IV, graaf van Albon-Viennois droeg als eerste de bijnaam van dauphin. Die naam werd voor het eerst ca. 1140 opgetekend. Zijn opvolgers droegen de titel dauphin van Viennois. Ook de graven van Ayvergne droegen de titel dauphin sinds graaf Robert VII (1155-1234), een kleinzoon van Guigues IV langs moederszijde. De Dauphins namen de dolfijn pas in de 13e eeuw in hun wapen op: in goud een dolfijn van azuur, gevind en gekieuwd van keel.
Geruïneerd door de organisatie van een kruistocht en door zijn vele investeringen in kunst en onderwijs (oprichting Universiteit van Grenoble), bestloot de dauphin Humbert II in 1349 de Dauphiné aan Frankrijk te verkopen. Om het gebied als zelfstandig rijksvorstendom te laten voortbestaan werd overeengekomen dat het niet zou gaan naar de toenmalige Franse koning Filips VI maar, naar zijn kleinzoon, de latere koning Karel V, en dat het gebied ook daarna gescheiden zou blijven van het Franse kroondomein. Eenmaal zelf koning geworden, bepaalde Karel V dat de Dauphiné als apanage zou gaan naar de oudste zoon van de koning of diens erfgenaam.
Van alle Franse troonopvolgers heeft alleen de latere Lodewijk XI (dauphin van 1423 tot 1461) echt de Dauphiné bestuurd. Toen hij zelf koning werd, maakte hij de Dauphiné tot een gewone Franse provincie, maar de titel dauphin van Viennois (sinds Frans II "dauphin van Frankrijk") werd steeds gedragen door de rechtmatige troonopvolger.
Tijdens de Franse Revolutie verdween de titel van dauphin: de Franse grondwet van 1791 bepaalde dat de oudste zoon van de koning de titel Prince Royal (kroonprins) voerde. Na de restauratie van het koningschap in 1815 werd de titel opnieuw gedragen door de Lodewijk Anton, hertog van Angoulême, de oudste zoon van koning Karel X, tot deze verdreven werd door de Julirevolutie van 1830. In de daaropvolgende Julimonarchie (1830-1848) werd de oudste zoon van de koning opnieuw Prince Royal genoemd.
Oorsprong van de benaming
Over de herkomst van de titel bestaan enige theorieën :
- Guigues zou zijn bijnaam hebben ontleend aan zijn moeders neef, de Bourgondiër Dolfin; of zijn moeder gaf ze hem, als herinnering aan haar neef.
- Het is een Duitse verbastering van "du Viennois" (van Viennois).
- Guigues nam eerst de dolfijn (Latijn delphinus) als embleem aan en werd er vervolgens naar vernoemd.
- Guigues' moeder, die van Italiaanse afkomst was, noemde haar jonge spring-in-'t-veld van een zoon naar het dier dat ze uit haar thuisland kende.
De ware reden voor de titel van Dauphin moet gezocht worden in de Romeinse naam van deze regio rond Vienne. De Romeinen noemden de streek Delphinatus Viennensis, afgeleid van het Griekse woord 'adolphos', dat broeder betekent. Delphinatus Viennensis is dus letterlijk vertaald 'de broederschap van Vienne', en heeft op zich niets te maken met een dolfijn.
Ander gebruik van de naam
In het Frans wordt dauphin tegenwoordig al dan niet ironisch gebruik voor de aangewezen opvolger van een belangrijk politiek leider of een machtig bedrijfsleider.
De Latijnse uitdrukking Ad usum Delphini ("ter gebruik van de Dauphin") werd sinds de 17de eeuw gebruikt vermeld in boeken die speciaal gedrukt waren voor de opvoeding van de dauphin. Het ging om klassieke Latijnse werken voorzien van bijkomende uitleg. Later werd Ad usum Delphini gebruikt om boeken mee aan te duiden waaruit passages zijn weggelaten die ongeschikt werden geacht voor jonge lezers.
Lijst van Dauphins van Frankrijk
| Afbeelding | Naam | Erfgenaam van | Geboortedatum | Dauphin geworden | Opgehouden Dauphin te zijn | Sterfdatum | Andere titels | Kroonnaam | Dauphine |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bestand:Charles V France.jpg | Karel, 1ste Dauphin van Frankrijk | Jan II | 21 januari 1338 | 22 augustus 1350 | 8 april 1364 Koning geworden |
16 september 1380 | Hertog van Normandië | Karel V | Johanna van Bourbon |
| Bestand:Young Charles VI of France.jpg | Karel, 2e Dauphin van Frankrijk | Karel V | 3 december 1368 | 16 september 1380 | 21 oktober 1422 Koning geworden |
Karel VI | – | ||
| Karel, 3e Dauphin van Frankrijk | Karel VI | 26 september 1386 | 28 december 1386 | – | – | ||||
| Bestand:Charles, 6th Dauphin.jpg | Karel, 4e Dauphin van Frankrijk | 6 februari 1392 | 13 januari 1401 | Hertog van Guyenne | – | – | |||
| Bestand:Louis de Guyenne, dauphin of France.jpg | Lodewijk, 5e Dauphin van Frankrijk | 22 januari 1397 | 13 januari 1401 | 18 december 1415 | Hertog van Guyenne | – | Margareta van Bourgondië | ||
| Bestand:Jean de Touraine, dauphin of France.jpg | Jan, 6e Dauphin van Frankrijk | 31 augustus 1398 | 18 december 1415 | 5 april 1417 | Hertog van Touraine | – | Jacoba van Beieren | ||
| Bestand:Charles7.jpg | Karel, 7e Dauphin van Frankrijk | 22 februari 1403 | 5 april 1417 | 21 oktober 1422 Koning geworden |
22 juli 1461 | Graaf van Ponthieu | Karel VII | – | |
| Bestand:Louis-XI-dauphin.jpg | Lodewijk, 8e Dauphin van Frankrijk | Karel VII | 3 juli 1423 | 22 juli 1461 Koning geworden |
30 augustus 1483 | Lodewijk XI | Margaretha Stuart; Charlotte van Savoye | ||
| Frans, 9e Dauphin van Frankrijk | Lodewijk XI | 4 december 1466 | – | – | |||||
| Bestand:Charles VIII de france.jpg | Karel, 10e Dauphin van Frankrijk | 30 juni 1470 | 30 augustus 1483 Koning geworden |
7 april 1498 | Karel VIII | – | |||
| Bestand:Master of Moulins - The Dauphin Charles-Orlant - WGA14467.jpg | Charles Orland, 11e Dauphin van Frankrijk | Karel VIII | 11 oktober 1492 | 16 december 1495 | – | – | |||
| Bestand:Charles (1496).jpg | Karel, 12e Dauphin van Frankrijk | 8 september 1496 | 2 oktober 1496 | – | – | ||||
| Frans, 13e Dauphin van Frankrijk | juli 1497 | – | – | ||||||
| Bestand:Francis Dauphin Bretagne.jpg | Frans, 14e Dauphin van Frankrijk | Frans I | 28 februari 1518 | 10 augustus 1536 | Hertog van Bretagne | – | – | ||
| Bestand:Henri II of France - Limoges.jpg | Hendrik, 15e Dauphin van Frankrijk | 31 maart 1519 | 10 augustus 1536 | 31 maart 1547 Koning geworden |
10 juli 1559 | Hertog van Orléans, Hertog van Bretagne | Hendrik II | Catharina de' Medici | |
| Bestand:Francois II de france.jpg | Frans, 16e Dauphin van Frankrijk | Hendrik II | 19 januari 1544 | 31 maart 1547 | 10 juli 1559 Koning geworden |
5 december 1560 | Koning-gemaal van Schotland | Frans II | Maria I van Schotland |
 |
Lodewijk, 17e Dauphin van Frankrijk | Hendrik IV | 27 september 1601 | 14 mei 1610 Koning geworden |
14 mei 1643 | Lodewijk XIII | – | ||
| Bestand:LouisXIV-child.jpg | Lodewijk, 18e Dauphin van Frankrijk | Lodewijk XIII | 5 september 1638 | 14 mei 1643 Koning geworden |
1 september 1715 | Lodewijk XIV | – | ||
| Bestand:The Grand Dauphin by Rigaud.jpg | Lodewijk, de Grote Dauphin, 19e Dauphin van Frankrijk | Lodewijk XIV | 1 november 1661 | 14 april 1711 | – | Maria Anna Victoria van Beieren | |||
| Bestand:Louis Duc de Bourgogne.jpg | Lodewijk, de Kleine Dauphin, 20ste Dauphin van Frankrijk | 16 augustus 1682 | 14 april 1711 | 18 februari 1712 | Hertog van Bourgondië | – | Maria Adelheid van Savoye | ||
| Bestand:Louis de bourbon (1707-1712).jpg | Lodewijk, 21ste Dauphin van Frankrijk | 8 januari 1707 | 18 februari 1712 | 8 maart 1712 | Hertog van Bretagne | – | – | ||
| Bestand:Louis XV while Dauphin of France in Ceremonial Robes and Armour before a Parapet by a member of the circle of Jean Baptiste van Loo.jpg | Lodewijk, 22ste Dauphin van Frankrijk | 15 februari 1710 | 8 maart 1712 | 1 september 1715 Koning geworden |
10 mei 1774 | Hertog van Anjou | Lodewijk XV | – | |
| Bestand:Louis de France, dauphin (MV 6583).jpg | Lodewijk, 23ste Dauphin van Frankrijk[1] | Lodewijk XV | 4 september 1729 | 20 december 1765 | – | Maria Theresia van Spanje; Maria Josepha van Saksen | |||
| Bestand:Van Loo, Louis-Michel - The Dauphin Louis Auguste, later Louis XVI.jpg | Lodewijk-August, 24ste Dauphin van Frankrijk | 23 augustus 1754 | 20 december 1765 | 10 mei 1774 Koning geworden |
geëxecuteerd (guillotine) 21 januari 1793 (Franse Revolutie) | Hertog van Berry | Lodewijk XVI | Marie Antoinette van Oostenrijk | |
| Bestand:Louis Joseph of France.jpg | Lodewijk Jozef, 25ste Dauphin van Frankrijk | Louis XVI | 22 oktober 1781 | 4 juni 1789 | – | – | |||
| Bestand:Louis Charles of France6.jpg | Lodewijk Karel, 26ste Dauphin van Frankrijk | 27 maart 1785 | 4 juni 1789 | 1 oktober 1791 hertiteld als Kroonprins |
8 juni 1795 | Hertog van Normandië | Lodewijk XVII | – | |
| Bestand:Louis Antoine d'Artois.jpg | Lodewijk Anton, 27e Dauphin van Frankrijk | Karel X | 6 augustus 1775 | 16 september 1824 | 2 augustus 1830 Koning geworden/afgezet (Julirevolutie) |
3 juni 1844 | Hertog van Angoulême | Lodewijk XIX | Marie Thérèse Charlotte van Frankrijk |
Bronnen, noten en/of referenties
|
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
