Brontekst bekijken van Vrijgraafschap Bourgondië

{{Infobox historisch land
| Naam in Landstaal    =''Comté de Bourgogne/Franche-Comté'' {{fr}}<br />''Freigrafschaft Burgund'' {{de}}<br />Vrijgraafschap Bourgondië
| Status               =Deel van [[Opper-Bourgondië]] en het [[koninkrijk Arelat]], vervolgens staat binnen het [[Heilige Roomse Rijk]]
| Voor1                =Koninkrijk Bourgondië
| Vlag_Voor1           = 
| Na1                  =Koninkrijk Frankrijk (1589-1792)
| Vlag_Na1             =Pavillon royal de France.svg
| Jaar van ontstaan    =867
| Jaar van afloop      =1678
| Vlag                 =[[Bestand:Blason Bourgogne-comté ancien(aigle).svg|80px]]
| Vlagartikel          =Wapen van Franche-Comté
| Wapen                =[[Bestand:Blason fr Franche-Comté.svg|80px]]
| Wapenartikel         =Wapen van Franche-Comté 
| Leus                 = 
| Kaart                =Duché et Comté de Bourgogne au XIVe siecle.svg
| Kaartjaar            =Vrijgraafschap Bourgondië (blauw) in de 14e eeuw.
| Hoofdstad            =[[Dole (Jura)|Dole]]
| Oppervlakte          = 
| Bevolking            = 
| Munteenheid          = 
| Nationale feestdag   = 
| Volkslied            = 
| Talen                =[[Frans (hoofdbetekenis)|Frans]]
| Officiële taal       = 
| Religie              =[[Rooms-katholiek]]
| Staatsgodsdienst     = 
| Regeringsvorm        =[[Vorstendom]]
| Staatshoofd          =- [[Graaf (titel)|Graaf]] (tot 1169)<br />- [[Paltsgraaf]] (1169-±1360)<br />- Vrijgraaf (±1360-1678)<br />([[Lijst van heersers van Bourgondië#(Palts)graven van Bourgondië (Franche-Comté)|lijst]])
| Regeringsleider      = 
| Regeringsleider1     = 
| Data Regeringsleider1= 
| Regeringsleider2     = 
| Data Regeringsleider2= 
| Regeringsleider3     = 
| Data Regeringsleider3= 
| Regeringsleider4     = 
| Data Regeringsleider4= 
| Dynastie             = 
| Ontstaan             = 
| Datum Ontstaan       = 
| Gebeurtenis1         = 
| Datum Gebeurtenis1   = 
| Gebeurtenis2         = 
| Datum Gebeurtenis2   = 
| Gebeurtenis3         = 
| Datum Gebeurtenis3   = 
| Gebeurtenis4         = 
| Datum Gebeurtenis4   = 
| Gebeurtenis5         = 
| Datum Gebeurtenis5   = 
| Opheffing            = 
| Datum Opheffing      = 
}}

Het '''vrijgraafschap Bourgondië''' ([[Arpitaans]]: ''Franche-Comtât Borgogne''; [[Duits]]: ''Freigrafschaft Burgund''; [[Frans (hoofdbetekenis)|Frans]]: ''Comté de Bourgogne'', later ''Franche-Comté''<ref>De naam ''Franche-Comté'' betekent letterlijk 'vrijgraafschap'. Comté komt van het Latijnse ''comitatus'', 'graafschap'; ''franche'' is het Middelfranse woord voor 'vrij' en is voortgekomen uit het Oudfranse ''franc'', zoals de [[Franken (volk)|Franken]] zichzelf noemden: de 'vrijen'. In het Nederlands kent men nog altijd de uitdrukking 'vrank en vrij'. De naam ''Bourgogne'' (Bourgondië, Burgund) verdween op den duur, en de benaming voor de bestuursvorm van het gebied werd de gebiedsnaam zelf, ook toen het sinds 1678 geen vrijgraafschap meer was; ten slotte werd ''Franche-Comté'' ook in andere talen niet meer vertaald.</ref>) was een [[Graaf (titel)|graafschap]] in het oosten van het huidige [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Frankrijk]]. Het valt ongeveer samen met het huidige [[Franche-Comté]]. Het vorstendom was oorspronkelijk een deel van het [[Arelatische koninkrijk]] en het [[Heilige Roomse Rijk]], maar werd vanaf het einde van de dertiende eeuw betwist tussen de hertogen van [[hertogdom Bourgondië|Bourgondië]], de koningen van [[Koninkrijk Frankrijk (987-1328)|Frankrijk]] en de keizers van het [[Heilige Roomse Rijk]]. Vanaf omstreeks 1360 is er sprake van het ''vrijgraafschap Bourgondië'' en gaat het om een een [[allodium|allodiaal]] graafschap.

== Voorgeschiedenis ==
Het latere vrijgraafschap Bourgondië maakte na 855 deel uit van het [[koninkrijk Lotharingen]] (een restant van [[Midden-Francië]]) van de Karolingische koning [[Lotharius II]]. In 869 overleed Lotharius II echter en versnipperde zijn rijk. De ooms van Lotharius II, [[Karel de Kale]] van West-Francië en [[Lodewijk de Duitser]] van Oost-Francië, verdeelden in 870 zijn erfenis onder elkaar. De oostelijke grens van West-Francië liep hierbij langs de Maas, Ourthe en Moezel in Lotharingen en in het zuiden langs de Saône en de Rhône. Karel de Kale kreeg echter ook enkele graafschappen op de oostelijke oever van deze rivieren, zoals het [[graafschap Besançon]].

[[Karel de Dikke]] wist tussen 884 en 887 het Karolingische Rijk nog eenmaal te verenigen (met uitzondering van het [[koninkrijk Provence]]), maar na zijn dood viel het rijk terug uiteen. De adel en clerus van het markgraafschap [[Transjuranië]] (het huidige westen van Zwitserland) verzamelden in 888 in de [[Abdij van Sint-Mauritius]] en kozen de Transjuraanse markgraaf Rudolf I uit de familie der [[Welfen]] tot koning van Opper-Bourgondië. In zijn eerste jaren als koning voegde Rudolf I het graafschap Besançon toe aan zijn koninkrijk. Vanaf 933 vormde koning Rudolf II het koninkrijk Opper-Bourgondië om tot het [[Arelatische koninkrijk]]. De opvolgers van Rudolf I werden echter zwakker en zwakker, waardoor de echte macht bij de graafschappen kwam te liggen. Het zou de graaf van Mâcon zijn die verschillende gebieden zou kunnen verzamelen en de basis zou leggen voor het vrijgraafschap.

== Ontstaan (982) ==
In 925 verkreeg de graaf van Mâcon, [[Leutald I]], na de dood van zijn schoonbroer [[Hugo de Zwarte]], [[Hertogdom Bourgondië|hertog van Bourgondië]], macht over het gebied ten oosten van de rivier [[Saône]]. Hij werd opgevolgd door zijn zoon [[Alberik II van Mâcon]]. In 982 stierf Alberik II en huwde [[Otto Willem van Bourgondië]] met de weduwe van Alberik II, [[Ermentrudis van Roucy]]. Otto Willem was de zoon van de verdreven [[koninkrijk Italië (middeleeuwen)|koning van Italië]] [[Adelbert I van Ivrea]]. Keizer [[Otto II de Grote]] stelde in 982 Otto Willem van Bourgondië aan tot eerste [[paltsgraaf]] van Bourgondië. Het gebied besloeg het noordwestelijke deel van Opper-Bourgondië. De graven van Bourgondië zetelden in [[Dole (Jura)|Dole]], net zoals de [[graafschap Besançon|graven van Besançon]] eerder deden.

== Geschiedenis ==
=== Deel van het Heilige Roomse Rijk (1033-1678) ===
In 1033 wordt het gehele Arelatische koninkrijk, en dus ook het paltsgraafschap Bourgogne, deel van het [[Heilige Roomse Rijk]] onder [[keizer Koenraad II]].

In 1156 trouwde [[Beatrix I van Bourgondië]] met [[keizer Frederik I Barbarossa]]. Hun vierde zoon [[Otto I van Bourgondië]] werd in 1190 paltsgraaf.

In 1295 maakte [[Otto IV van Bourgondië]] een verkoop- en huwelijksverdrag met koning [[Filips IV van Frankrijk]]. Zijn dochter [[Johanna II van Bourgondië]] trouwde met de latere koning [[Filips V van Frankrijk]] van het [[huis Capet]].

Dochter [[Johanna III van Bourgondië]] erfde het graafschap en na de dood van kleinzoon [[Filips van Rouvres]] in 1361, erfde haar zuster [[Margaretha van Frankrijk (1310-1382)|Margaretha van Frankrijk]] het vrijgraafschap. Na haar dood in 1382 verwierf haar zoon [[Lodewijk van Male]], de graaf van Vlaanderen, ook dit graafschap, dat inmiddels bekendstond als het 'Vrijgraafschap Bourgondië'. Zijn dochter [[Margaretha van Male]], eerder getrouwd met Filips van Rouvres, trouwde in 1369 met de [[hertogdom Bourgondië|hertog van Bourgondië]] [[Filips de Stoute]], de jongere broer van koning [[Karel V van Frankrijk]] van het [[huis Valois]]. Zo werd het vrijgraafschap deel van het grote Bourgondische Rijk in opbouw.

=== Deel van het Bourgondische Rijk ===
Vanaf 1405 behoorde het vrijgraafschap tot het steeds groter wordende Bourgondische Rijk. Naargelang de bezittingen van de hertogen van Bourgondië groter werden, viel er een groter aandeel van hun rijk binnen het Heilige Roomse Rijk. In 1473 werd [[Karel de Stoute]], de achterkleinzoon van Filips de Stoute, door de Duitse keizer bijna tot koning gekroond van een eengemaakt Bourgondische koninkrijk. Dit plan voor een nieuw [[Midden-Francië|Middenrijk]] ging echter op het laatste moment niet door.

=== Oorlog om het vrijgraafschap (1477-1492) ===
Bij de dood van Karel de Stoute in 1477 werd het vrijgraafschap door de Franse koning Lodewijk XI geannexeerd. In hetzelfde jaar trouwde [[Maria van Bourgondië (1457-1482)|Maria van Bourgondië]] met de latere keizer [[Keizer Maximiliaan I|Maximiliaan van Oostenrijk]]. Deze wilde het vrijgraafschap terugkrijgen (tezamen met andere gebieden als Artesië) en startte hiervoor twee oorlogen. Met de [[Vrede van Senlis]] (1492) verkreeg Maximiliaan het vrijgraafschap. Het vrijgraafschap bleef deel van het Heilige Roomse Rijk, terwijl het hertogdom terug aan Frankrijk toebehoorde.

=== Verdere geschiedenis (1492-1678) ===
In 1506 werd [[keizer Karel V]] de nieuwe graaf. In 1512 werd het vrijgraafschap toegevoegd aan de [[Bourgondische Kreits]]. In 1516 werd de graaf (keizer Karel V) ook koning van Spanje. Bij de dood van keizer Karel V werd het vrijgraafschap onderdeel van het grote [[Spaanse Rijk]] onder [[Filips II van Spanje]].

=== Einde (1659-1678) ===
In 1659 werd het vrijgraafschap Bourgondië door een verdrag, vervat in de [[Vrede van de Pyreneeën]], ingelijfd door [[Lodewijk XIV van Frankrijk]] bij het koninkrijk Frankrijk. Na de [[Hollandse Oorlog]], door de [[Vrede van Nijmegen]] in 1678, hield het graafschap op te bestaan, toen het door [[Lodewijk XIV van Frankrijk]] veroverd werd en voortaan een [[Provincies van Frankrijk|provincie]] van het [[Koninkrijk Frankrijk (hoofdbetekenis)|Franse koninkrijk]] werd tot aan de [[Franse Revolutie]].

==Zie ook==
* [[Lijst van heersers van Bourgondië]]
[[Bestand:Karte Haus Burgund 4.png|links|thumb|400px|Vrijgraafschap Bourgondië 1477]]

{{Appendix}}
{{Navigatie landen Bourgondische Kreits}}

[[Categorie:Geschiedenis van Franche-Comté]]
[[Categorie:Land binnen het Heilige Roomse Rijk|Bourgondie 1589]]
[[Categorie:Historisch land in Frankrijk|Bourgondie 1589]]
[[Categorie:Graafschap|Bourgondie 1589]]