Brontekst bekijken van Stamboom

{| {{Galerij rechts groot}}
| {{Galerijbestand groot|Stamboom Lepidus.jpg|Voorbeeld van een [[Genealogie (geschiedkunde)|genealogische]] stamboom}}
|- 
| {{Galerijbestand groot|Phylogenetic tree.svg|Voorbeeld van een [[fylogenetische stamboom]] die een overzicht geeft van de verwantschap tussen alle biologische [[rijk (biologie)|rijken]]}}
|- 
| {{Galerijbestand groot|Stamboomdominant.png|Voorbeeld van een genetische stamboom: een dominante aandoening erft over}}
|}
[[Bestand:Stamboom-adelijke-familie-01.jpg|300px|alt=Stamboom van een adellijke familie met naast de boom de ouders, op de onderste takken de kinderen, daarboven de kleinkinderen en helemaal bovenaan de gestorven kinderen. Miniatuur uit 1471. Bron: Nationale Bibibliotheek van Frankrijk, Parijs.|left|thumb|Stamboom van een adellijke familie met naast de boom de ouders, op de onderste takken de kinderen, daarboven de kleinkinderen en helemaal bovenaan de gestorven kinderen. Miniatuur uit 1471.<br>Bron: Nationale Bibibliotheek van Frankrijk, Parijs.]]

Een '''stamboom''' is een [[diagram]] in de vorm van een [[boomstructuur]] waarin veranderingen in de tijd worden weergegeven. In de [[Genealogie (geschiedkunde)|genealogie]] is een stamboom een getekende of beschreven presentatie van familiegegevens, bijvoorbeeld in de vorm van een boom of met symbolen zoals gebruikt in de [[genetica]].

Een [[Fylogenie|fylogenetische]] [[Fylogenetische stamboom|stamboom]] is in de [[evolutiebiologie]] een schema dat de [[Evolutie (biologie)|evolutionaire]] afstammingsgeschiedenis van een bepaalde groep verwante [[Biologie|biologische]] [[soort]]en (of andere [[Taxon|taxa]]) weergeeft.

Van alle processen die in de tijd veranderen, kan een stamboom opgesteld worden als er voldoende informatie is over het verloop van die processen. Er zijn stambomen mogelijk van instellingen, politieke partijen en dieren.

Bij dieren is een stamboom een overzicht van voorouders, bij mensen is dit een [[kwartierstaat]]. Als bij een dier een stamboom met door een keurmeester gekeurde dieren wordt geleverd, is dit een [[rashond]], raspaard of raskat.

== Voorouderonderzoek ==
{{Zie hoofdartikel|genealogie (geschiedkunde)}}
[[Bestand:Archive-ugent-be-91DB5610-F70D-11DF-AECD-543B9BE017E0 DS-52.jpg|links|miniatuur|332x332px|Stambomen zijn een eeuwenoud fenomeen. Dit voorbeeld dateert uit de zestiende eeuw. <ref>{{Citeer web|url=https://lib.ugent.be/viewer/archive.ugent.be:91DB5610-F70D-11DF-AECD-543B9BE017E0#?c=&m=&s=&cv=23&xywh=-5,0,7683,4289|titel=Stambomen van de families de Cordes, de Langhe, Bouckaert, Berquyn en Steelant [manuscript]|bezochtdatum=2020-08-27|werk=lib.ugent.be}}</ref> ]]
Bij voorouderonderzoek is een stamboom een grafisch overzicht van voorouders, nakomelingen en hun partners in een boomvorm. De oudste [[voorouder]] (stamvader) wordt in de wortel of in de stam geplaatst. Dit is dan de [[proband]] van de stamboom. Vaak wordt een echtpaar als proband genomen. De kinderen van dit echtpaar vormen dan de hoofdtakken, de kleinkinderen de zijtakken en de vruchten. De laatst-overlevende met de familienaam is de stamhouder.

Een afbeelding van een stamboom kan werkelijk een boom tonen, waarbij vaak ook een portret wordt geschilderd van elk familielid. Vaker wordt de schematische stamboom gebruikt, waarbij de oudste voorouder(s) juist bovenaan gezet worden en waarbij elke stap omlaag een nieuwe generatie betekent. Met pijlen en lijnen wordt daarbij aangegeven, welke personen met elkaar gehuwd waren en welke kinderen bij welk ouderpaar horen.

Door de boomvorm komt er snel een ruimtegebrek in de kroon om alle generaties weer te geven. De stamboom wordt daarom weinig gebruikt door [[Genealogie (geschiedkunde)|genealogen]]. Een stamboom met alleen de takken van de nakomelingen in mannelijke lijn is een [[Genealogie (geschiedkunde)|genealogie]], wat ook de naam is voor stamboomonderzoek in het algemeen.

== Biologie ==
In de [[biologie]] wordt vaak een stamboom van het leven ([[fylogenetische stamboom]]) getoond om het verloop van de [[Evolutie (biologie)|evolutie]] te illustreren. Een [[fylogenetische stamboom]] geeft grafisch weer hoe verschillende [[Taxon|taxa]] (groepen organismen) onderling verwant zijn.

{{Stamboom van het cellulaire leven}}

De hoge mate van [[Verwantschap (biologie)|verwantschap]] tussen alle taxa lijkt te wijzen op een [[LUCA (evolutie)|gezamenlijke voorouder]] van alle [[organisme]]n op aarde, waarvan het nageslacht in de loop van de tijd van elkaar is gaan verschillen. Omdat de [[genetische uitwisseling]] bij de primitieve voorouders van het leven veel vrijer verliep, [[netwerkevolutie]], is het waarschijnlijk correcter dat er sprake is van een gezamenlijke voorouderpopulatie. De opsplitsingen in verschillende soorten organismen worden weergegeven door afsplitsingen van de hoofdtak. Hoe later de afsplitsing tussen twee soorten is ontstaan, hoe meer verwant ze geacht worden te zijn.

== Genetica ==
In de [[genetica]] worden schematische stambomen gebruikt om een of meer [[erfelijke aandoening]]en die in een familie voorkomen overzichtelijk te maken. Deze stambomen lijken in principe op de genealogische stambomen, waarbij de [[klinisch geneticus]] een overzicht zal proberen te maken van alle verwanten van de [[patiënt]] en hun onderlinge relaties. De nadruk ligt op het aan- of afwezig zijn van bepaalde aandoeningen bij die verwanten. De stamboom zal bovendien meestal slechts een aantal generaties in de tijd teruggaan, omdat medische informatie van de generaties daarvoor meestal niet beschikbaar is.

== Literatuur ==
* {{aut|Rob van Drie|Drie, R. van}} (2010): ''Verborgen verleden'', Waanders in samenwerking met [[Teleac]] en [[Centraal Bureau voor Genealogie]]

== Externe links ==
* [https://www.openarch.nl/ Open Archieven] is een doorzoekbare database met miljoenen historische persoonsvermeldingen uit Nederlandse en Belgische archieven.
* [http://www.digitalestamboom.nl/ De Digitale Stamboom] van de gemeente Den Haag.
* [http://www.wiewaswie.nl Database Archief Burgerlijke Stand]
* [https://web.archive.org/web/20090327054514/http://familiekunde-vlaanderen.be/ Familiekunde Vlaanderen vzw]

== Referenties ==
{{References}}

[[Categorie:Genealogie]]
[[Categorie:Verwantschap]]
[[Categorie:Stamboom| ]]
[[Categorie:Diagram]]