Brontekst bekijken van Relikwieën van het Heilig Kruis

{{Zijbalk christelijke relieken}}
'''Relikwieën van het Heilige Kruis''', '''relieken van het Ware Kruis''' of '''kruisrelieken''' zijn de vermeende overblijfselen of [[relikwie]]ën van het [[Kruis (christendom)|kruis]] waaraan [[Jezus (traditioneel-christelijk)|Jezus]] stierf. 

== Geschiedenis ==
In hoeverre de relieken van het Heilige Kruis echt zijn is onderwerp van discussie. In de middeleeuwen hadden dermate veel kerken een relikwie waarvan ze beweerden dat het afkomstig van het Heilig Kruis was, dat [[Johannes Calvijn]] in zijn ''Traktaat over de relikwieën'' al opmerkte dat deze relikwieën samen genoeg hout zouden opleveren om een scheepsruim mee te vullen. Het merendeel van deze relieken zou dan vervalsingen betreffen. Volgens de Franse architect [[Charles Rohault de Fleury]] (1801–1875) is dit echter niet waar en zouden alle bekende relieken bij elkaar niet eens één volledig kruis behelzen.{{Bron?|bron voor beide beweringen (Calvijn en Rohault de Fleury) bijzonder welkom|2017|10|3}}

De meeste relikwieën van het Heilig Kruis die zich in Europa bevinden komen vermoedelijk oorspronkelijk uit [[Constantinopel]] (hedendaags [[Istanboel]]). Deze toen nog christelijke stad werd in 1204 veroverd en geplunderd tijdens de [[Vierde Kruistocht]]. De vele relikwieën van het Heilig Kruis die zich daar bevonden, zouden na de [[Heilig Kruisvinding]] door [[Helena van Constantinopel]] vanuit [[Jeruzalem]] naar Constantinopel zijn gebracht.

De [[Santo Toribio de Liébana]] in Spanje zou volgens de overlevering het grootste relikwie in haar bezit hebben. Het is dan ook een [[Bedevaart|pelgrimsoord]] voor rooms-katholieken. Het [[Patriarchaalkruis (Vaticaan)|Byzantijns patriarchaalkruis]], dat zes eeuwen lang bewaard werd in de [[Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw-Tenhemelopneming (Maastricht)|Onze-Lieve-Vrouwekerk]] in [[Maastricht]] (thans in de [[Sint-Pietersbasiliek]] in [[Rome (stad)|Rome]]), bevat vijf stukken van het Heilig Kruis die, achter elkaar gelegd, 70 cm lang zijn.<ref>{{aut|Mieke de Kreek}}  (1994): ''De kerkschat van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel te Maastricht'', pp. 90-94. Clavis Kunsthistorische Monografieën deel XIV. Clavis/Architectura & Natura Pers, Utrecht/Amsterdam/Zutphen. {{ISBN|90-71570-44-4}}</ref>

== Relieken en reliekhouders ==
=== België ===
In België worden fragmenten van het Ware Kruis bewaard onder andere:
* in de [[Onze-Lieve-Vrouwekerk (Brugge)|Onze-Lieve-Vrouwekerk]] in [[Brugge]];
* in de [[Sint-Walburgakerk (Veurne)|Sint-Walburgakerk]] van [[Veurne]];
* in de [[Sint-Petrus en Pauluskerk (Middelburg)|Sint-Petrus en Pauluskerk]] in [[Middelburg (België)|Middelburg]] (Oost-Vlaanderen);
* in de [[Kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele]] in [[Brussel (stad)|Brussel]];
* in de kerkschat van de [[Virga Jessebasiliek]] te [[Hasselt (België)|Hasselt]], bewaard in museum [[Het Stadsmus]]. Deze reliek is een deel van de kruisreliek van [[Llywelyn ap Gruffydd]] (Wales, circa 1240 – [[11 december]] [[1282]]);<ref>{{Citeer web |url=https://issuu.com/hetstadsmus/docs/kunst_in_de_kijker_006_1991_08_f3e9837dc498bf |titel=KIK 6. Zilveren reliekostensorium, F. Jans Burduin, Gent & I.F. Frederici, Hasselt, 1703 by Het Stadsmus - Issuu |bezochtdatum=2023-03-26 |werk=issuu.com |taal=en}}</ref>
* in een [[patriarchaal kruis]] in de [[schatkamer van de Kathedraal van Namen]];
* in een reliekenkruis in de [[kerkschat van Oignies]], onderdeel van het [[TreM.a (Musée des Arts anciens du Namurois – Trésor d’Oignies)|Musée provincial des Arts anciens du Namurois]] te Namen.
* De kruisrelikwieën in de [[Sainte-Croix-triptiek]], voorheen in de kerkschat van de [[Heilig Kruiskerk (Luik)|Heilig Kruiskerk]] in [[Luik (stad)|Luik]], tegenwoordig in het museum [[Grand Curtius]] in diezelfde stad, zijn op een onbekend tijdstip uit de 12e-eeuwse reliekhouder verwijderd. Datzelfde geldt ook voor het [[Stavelot-triptiek]], oorspronkelijk in de [[Abdij van Stavelot|Abdijkerk van Stavelot]], tegenwoordig onderdeel van de [[kunstverzameling John Pierpont Morgan]] in [[New York (stad)|New York]], en een [[Maaslandse kunst|Maaslandse]] [[staurotheek]] met onbekende herkomst in het [[Louvre]] te [[Parijs]].

=== Nederland ===
In Nederland worden in diverse kerken fragmenten van het Heilig Kruis bewaard:
* In de [[schatkamer van de Sint-Servaasbasiliek]] en [[Schatkamer van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek (Maastricht)|die van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek]] te [[Maastricht]] bevinden zich diverse [[reliekhouder]]s met relieken van het Heilig Kruis. Daarvan zijn er zeker twee in de vorm van een kruis.
{{Zie hoofdartikel|Borstkruis van Sint-Servaas|Patriarchaalkruis (Maastricht)}}
* Eveneens in Maastricht, in de [[Sint-Martinuskerk (Maastricht)|Sint-Martinuskerk]] te [[Wyck]], wordt de [[Zwarte Christus van Wyck]] vereerd, waarin een kruisreliek in een holte aan de achterkant is geplaatst; een tweede kruisreliek in deze kerk, geplaatst in een gotische reliekhouder, wordt elke eerste vrijdag van de maand vereerd tijdens de [[Heilig Hartverering#Eenentwintigste eeuw|Heilig Hartverering]].
* In de [[Sint-Antoniuskerk (Dordrecht)|Sint-Antoniuskerk]] in [[Dordrecht]] bevindt zich het "Heylighe Hout van Dordt". Deze wordt sinds 2013 jaarlijks op de laatste zondag van juni in een processie door Dordrecht meegevoerd.<ref>[https://www.rijnmond.nl/nieuws/103855/Processie-met-Heilig-Hout-terug-in-Dordt Processie met Heilig Hout terug in Dordt] RTV Rijnmond d.d. 20 juni 2013</ref><ref>[http://www.katholiekdrechtsteden.nl/onze-parochie/actueel/nieuws-algemeen/processie-van-het-heylighe-hout-van-dordt Processie van het Heylighe Hout van Dordt] website Heilige Theresia van Ávila Parochie</ref> In 2018 was het reliek te zien in de ommegang tijdens de [[Heiligdomsvaart van Maastricht]].

=== Elders ===
* In diverse kerkelijke schatkamers in Duitsland worden reliekenkruisen en andere reliekhouders met relikwieën van het Heilig Kruis bewaard, onder andere het [[Bernwardkruis]] in de [[Dom van Hildesheim]], het [[Giselakruis]] in de [[Abdij van Niedermünster]], het [[Nordhäuser Kruis]] in de [[Sint-Cyriacuskerk (Duderstadt)|Sint-Cyriacuskerk]] in [[Duderstadt]], het [[Theophanu-kruis]] in de [[Essener Domschat]] en de [[staurotheek van Limburg]] in het Bisschoppelijk Museum van [[Limburg an der Lahn]].
* In de keizerlijke schatkamer van de [[Hofburg]] in [[Wenen]] bevindt zich het [[Rijkskruis]] (''Reichskreuz'') met relikwieën van het Heilig Kruis, dat tot de Rijksschat van het [[Heilige Roomse Rijk]] behoort.
* Het [[Boheems Kroningskruis]], eveneens met kruisrelieken, bevindt zich in de schatkamer van de [[Sint-Vituskathedraal (Praag)|Sint-Vituskathedraal]] in [[Praag]].
* In de schatkamer van de [[Sint-Pietersbasiliek]] te [[Rome (stad)|Rome]] ([[Vaticaanstad]]) worden diverse relikwieën van het Heilig Kruis bewaard, waarvan de belangrijkste zijn ondergebracht in een drietal kruisvormige reliekhouders, waarvan er één uit de 6e eeuw stamt (het [[Kruis van Justitianus]] of ''Crux Vaticana'') en een ander in de 10e eeuw in [[Constantinopel]] ontstond en via de Maastrichtse [[Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw-Tenhemelopneming (Maastricht)|Onze-Lieve-Vrouwekerk]] in het Vaticaan terecht kwam.
{{Zie hoofdartikel|Patriarchaalkruis (Vaticaan)}}

<gallery widths="150" heights="150">
Bestand:Anoniem, Reliekkruis van het Heilige Kruis (ca. 1228 - 1250), TO 24, KBS-FRB.jpg|Reliekenkruis in de [[kerkschat van Oignies]] in Namen
Bestand:Heiligdomsvaart Maastricht - 1e Ommegang 20180527 Heylighe Hout van Dordt.jpg|Het Heylighe Hout van Dordt in de [[Heiligdomsvaart van Maastricht]] (2018)
Bestand:Intérieur de Limbourg.jpg|Staurotheek van Limburg, Diözesanmuseum [[Limburg an der Lahn]]
Bestand:5281-20080123-jerusalem-holy-sepulchre-treasure.jpg|[[Reliekhouder|Reliekschrijn]] met hout van het Ware Kruis, in de [[Heilig Grafkerk]] in [[Jeruzalem]]
</gallery>

== Zie ook ==
* [[Staurotheek]]

{{Appendix|2=
{{Commonscatklein|True Cross}}
'''Bronnen'''
* [http://www.heiligen.net/heiligen/05/03/05-03-0326-kruisvinding.php Kruisvinding]
* [http://de.wikipedia.org/wiki/Diskussion:Kreuzerhöhung Relikwieën van het Heilige Kruis (discussiepagina op de Duitstalige wikipedia)]
-----
'''Referenties'''
{{References}}
}}

{{DEFAULTSORT:Relikwieen van het Heilige Kruis}}
[[Categorie:Relikwie]]
[[Categorie:Geschiedenis van het christendom]]
[[Categorie:Katholicisme]]
[[Categorie:Kruis als christelijk symbool]]