Brontekst bekijken van Raamsdonks Historie Erfgoedbeleid 2015

[[File:Erfgoedbeleid-2015 01.png|center|Erfgoedbeleid-2015 01.png]]

&nbsp;
<p style="text-align: center;"><span style="font-size:xx-large;">'''Erfgoedbeleid 2015 Kern Raamsdonk'''</span></p>
''''Verzoek: vervolg aanvulling Erfgoedbeleid.''''

Alvorens in te gaan op uw verzoek, willen wij nogmaals aangeven dat de basis voor het [[Erfgoedbeleid|erfgoedbeleid]] voor de [[Kern_Raamsdonk|kern Raamsdonk]] is nog steeds het inventarisatierapport potentiële gemeentelijke monumenten 2002!! Dat door de Werkgroep Monumentenzorg ( [[F._de_Beer|F. de Beer]] Architect historicus, [[M._Heesters|M. Heesters]] Bouwkundige, [[H._Oome|H. Oome]] Bouwkundige, [[C._Snijders|C. Snijders]] Bouwkundige en [[Bas_Zijlmans|Bas Zijlmans]] Historicus aan de gemeente Geertruidenberg met een advies is aangeboden. Deze inventarisatie geeft een zo compleet mogelijk overzicht van alle objecten, gebouwen en gebieden, die van cultuur historisch belang kunnen zijn voor het dorp Raamsdonk.

Door deze werkgroep is ook de samenhang met de directe omgeving bekeken, boerderijen met hun bijgebouwen en erfbeplanting, eventuele bomengroepen, of om een groep van gebouwen, die stedenbouwkundig en/of architectonisch opzicht een eenheid vormen.

In het inventarisatierapport zijn niet alleen alle panden benoemd, zijn van alle objecten één of meerdere foto’s gemaakt en is de [[Kadastrale_situatie|kadastrale situatie]] per straat aangegeven. Wij willen nog eens met nadruk wijzen op de laatste alinea van de inleiding van dit inventarisatierapport''':'''

'''Het is van groot belang te weten wat ons erfgoed is en hoe er mee om te gaan!'''

Omdat er over de kern Raamsdonk al zoveel is vastgelegd hebben wij ruim 2 jaar geleden de verantwoordelijk wethouder de vraag voorgelegd wat is de toegevoegde waarde is van de [[Nota_Erfgoed_beleid|nota Erfgoed beleid]]. Na toelichting van ambtenaar [[Robert_Celie|Robert Celie]] is het duidelijk dat het vooral gaat over zaken, die het karakter en identiteit van het [[Dorp_Raamsdonk|dorp Raamsdonk]] bepalen, en die wij willen bewaren en overdragen aan de volgende generaties.

=== 'Ontstaan van Raamsdonk' ===
'''En zij werden dan en dan geboren en stierven op die en die datum. Jaartallen en nog eens jaartallen!'''

Maar zij vormen de pijlers waarop de geschiedenis steunt. Zo ook de geschiedenis van het dorp Raamsdonk. Tussen deze twee uitersten, geboorte en dood, beweegt zich een leven. Elk leven laat een spoor achter!! Over de vroegste geschiedenis van Raamsdonk is weinig bekend.

Voor alle duidelijkheid spreken we hier globaal over het gebied tussen [[Waspik]] en de rivier [[Donge|De Donge]], en niet het huidige dorp [[Raamsdonk]].

Tussen de 8<sup>e</sup> en 13<sup>e</sup> eeuw deden zich een aantal ontwikkelingen in de landbouw voor, zoals de verbeterde manier van ploegen en een nieuwe vorming van bemesting in de vorm van plaggen. In deze periode groeide bestaande nederzettingen uit tot dorpen en nieuwe nederzettingen ontstonden.

De meeste boerenbedrijven waren grotendeels zelfvoorzienend. Met name in de dertiende eeuw ondernamen de boeren gezamenlijk ontginningsactiviteiten waartoe ook gezamenlijke waterbeheersing behoorde. Men begon met het bouwen van dijken en afwateringsgeulen. Er zijn voor de ontstaansgeschiedenis het gebied Raamsdonk twee mogelijke ontginningsscenario denkbaar. Het eerste is dat de vroegste bewoningskernen dichtbij of zelfs op de oevers van de Maas lagen. Overigens stroomde [[Bergsche Maas|de Maas]] voor de [[Sint-Elisabethsvloed (1421)|Sint-Elisabethsvloed van 1421]] noordelijker dan de [[Bergse Maas]] van nu.

De ontwatering van het veen leidde tot verlaging van het maaiveld door klink, waardoor het land lager kwam te liggen en het rivierwater vrij spel kreeg. Als reactie werd het bouwland verlegd naar een stuk hoger liggend veen, verder van de rivier af. Na verloop van tijd verplaatste ook de bewoning zich naar het zuiden. Als we deze redenering volgen dan zou de eerste Raamsdonkse nederzetting gelegen hebben op de oever van de Maas en wel op de plaats waar toen de Maas en de Donge samenvloeiden. Een dergelijke plek klopt met de betekenis van de naam Raamsdonk.

Het tweede ontginningsscenario gaat uit van de veronderstelling dat de bewoningsas zich niet verplaatste, maar dat de kavels zich zowel naar het noorden als naar het zuiden uitstrekten.

De bewoners van Raamsdonk dan van begin af aan hun boerderijen op '''''de donk''''' rondom de Lambertuskerk gebouwd hebben. Zij bewerkten de akkers die tussen de kerk en de rivier lagen. Hoe het ook zij, Raamsdonk ontstond waarschijnlijk in de elfde of 12<sup>e</sup> eeuw op de ene of op de andere plek.

Uit oorkonde die de kerkelijke situatie betreffen, geven ons enige informatie over dit vroege verleden. Zelfs in de 16<sup>e</sup> en ook nog in de 17<sup>e</sup> eeuw wordt Raamsdonk in officiële stukken vaak gekenmerkt als “ een van de zes Zuid-Hollandse dorpen in [[De_Langstraat|de Langstraat]]”.

Het bestaat uit polderland en wordt beheerst door de rivieren Oude Maas en de Donge. Van Oost naar West loopt een rug van hogere gronden. Tot 1798 maakte Raamsdonk deel uit van het gewest Holland.

Sedert 1822 omvat de oude gemeente Raamsdonk de oude ambachtsheerlijkheid van het dorp Raamsdonk, waarin ook Raamsdonksveer gelegen was en waarbij gevoegd zijn het gebied van een andere heerlijkheid, [[Hendrik-Luiten-Ambacht|Hendrik–Luitenambacht]].

=== De naam Raamsdonk ===

De naam [[Ramsdonk|Ramsdonk]] is een landschapsaanduiding. Donk betekend zandige ophoging in een moerassig gebied. De toevoeging “raam “ duidt op een waterloop die de hoogte omgrensde. Volgens van Mosselveld zou Raamsdonk dan ook betekenen een door waterlopen begrensd hoger gelegen woonoord. ( Maas en Donge )<br>In oorkonden wordt de naam op verschillend vermeld&nbsp;: [[Dunc|Dunc]] in 1273 [[Raemsdonc|Raemsdonc]] in 1290 en 1296 [[Ramsdunc|Ramsdunc]] in 1313 [[Ramsdonck|Ramsdonck]] en [[Ramesdongh|Ramesdongh]] in 1317

=== Raamsdonk in de Middeleeuwen ===

Omstreeks 1100 zou dit gebied een grote moerassige en onherbergzame wildernis zijn geweest. Nadat, na verloop van tijd, de moerassen waren drooggelegd, vestigden zich hier bewoners, die de venen ontgonnen en de ingepolderde gronden bebouwden. In de 14de eeuw gaven de graven van Holland veel moeras en wildernis in leen uit.

Dit bewijst, dat een groot deel van deze streek in die tijd nog woest en ontgonnen was. Toch moeten enkele van de hier gelegen nederzettingen reeds vroeger zijn ontstaan. In die leenakte van 1317 worden de grenzen van het ambacht Raamsdonk als volgt omschreven: de oosten eg van de maze opwaerts gaane totter Donga ende de westzijde van der Donga te Waspijc toe ende opt suijteijnde bescheijtsel de halve Donga.

=== '''Sint Elisabethsvloed''' ===

Op 1 mei 1410 had de graaf op verzoek van de steden Geertruidenberg en Dordrecht besloten een nieuwe dijk aan te leggen om de Grote of Zuid-Hollandse Waard. Maar de [[Sint-Elisabethsvloed_(1421)]] sloeg in 1421 vele gaten in de nog nieuwe dijk en overstroomde vrijwel alle landerijen. De huizen die in de nabijheid van de kerk lagen, werden vernield. en slechts de toren van de kerk bleef behouden. De kerk zelf schijnt vernield te zijn en is gedurende de 15de eeuw in verschillende etappes herbouwd tot zijn huidige vorm.

Op 13 augustus 1423 sluit het Land van Altena een verdrag met Geertruidenberg enz. over het her-bedijken van de Grote Waard.

=== [[Vervoer in “De Langstraat”]] ===
Hoewel openbaar vervoer per postkoets of [[Vervoer in_“De_Langstraat”|diligence]] al vanaf de 15e eeuw bestond, is hiervan in de Langstraat pas laat sprake. Toch was de eigenlijke Langstraat een oude straat. Al voor de [[Sint-Elisabethsvloed]] van 1421 was hier een behoorlijke wegverbinding van Raamsdonk via Baardwijk en Vlijmen naar ’s-Hertogenbosch. In later tijden werd deze enigszins verlegd via de thans nog bestaande route. Waarom de [[Postkoets|postkoets]] zo laat in de Langstraat verscheen is niet geheel duidelijk. Waarschijnlijk was de scheepvaart een te grote concurrent. De opkomst van de spoorweg bracht in feite het einde van bloei van de stoombootdiensten en de diligences, al zouden de eerste het nog lang volhouden. <br>Aanvraag concessies: De 1e keer dat er van een echte spoorlijn tussen Den Bosch en Lage Zwaluwe sprake was telde al het jaar 1869, het duurde echter tot 1872 tot er een definitief plan lag. Op 28 oktober 1886 was het feest in de dorpen vanaf het station Lage Zwaluwe tot en met Waalwijk. <br>Die dag vertrok om half tien s-morgens de officiële openingstrein vanaf het aansluitstation. Stopplaats Raamsdonk werd sinds 1886 aangeduid met “[[Dorpsstraat|Dorpsstraat]] “ in 1887 werd er een wachtkamer aan de wachterswoning gebouwd. In 1907 kwam er een goederenspoor met een losweg, waardoor de stopplaats een halte werd. <br>Door oorlogsschade reden er enkele jaren geen treinen, op 5 oktober 1947 werd de treindienst weer hervat en op 31 juli 1950 gesloten voor personenvervoer, in 1972 werd de [[Halve_Zolenlijn|Halve Zolenlijn]] voor het goederenvervoer gesloten.

'''Advies: Halvezolen fietspad doortrekken tot en met de Nieuwe weg!'''

'''Station emplacement als gemeentelijk monument bij woning [[Stationstraat 4]] R.D.0115-02''' In een aparte aanbeveling wil de WMZ e.e.a. wat nader preciseren. Tezamen met het&nbsp;spoorwachtershuis vormen de originele bestrating, het perrongedeelte met betonnen&nbsp;perronelementen, afrasteringpaaltjes, aanwezige spoorrails en de nog aanwezige karakteristieke stalen hekwerk, dat overigens elders is geplaatst, voldoende waardevolle relicten die het bewaren meer dan waard zijn.

Gezien de ruimtelijke mogelijkheid ter plaatse , tussen de [[Stationstraat]] en de [[Lage Weg]], voor de bedoelde locatie is het zelfs mogelijk zonder bezwaar een stuk spoorlijn terug te brengen. Met het hergebruik van de in voldoende matige aanwezig zijnde originele materialen zou een stukje van de in 1885-1887 aangelegde [[Langstraatspoorlijn]], spottenderwijs “[[Het Halve Zolenlijntje]]” genoemd, voor het nageslacht bewaard kunnen blijven!!

Niet allen de nostalgische waarde maar ook de cultuur –historische en de industriële&nbsp;archeologische waarde van de relicten zijn gegronde redenen het complexje te conserveren en tastbaar te maken.

De gemeente Geertruidenberg zou met de verwezenlijking van dit stukje spoorwegcultuur een waardevol monument kunnen toevoegen aan de rijke ontwikkelingshistorie van [[de Langstraat]] en de gemeente in het bijzonder.

== Geschiedenis van de kerken ==

=== Sint Lambertuskerk ===
Naar de mening van Archivaris van Mosselveld zijn er positieve aanwijzingen voor het vermoeden, dat de [[Sint Lambertuskerk]] reeds in de 8<sup>e</sup> en 9<sup>e</sup> eeuw werd gesticht en dat er op de plaats van de huidige gotische kerk, die waarschijnlijk uit de 15<sup>e</sup> eeuw dateert zeker een vroegere kerk heeft gestaan. De kerk van Raamsdonk is nu gelegen aan de overkant van de [[A59]]. De 1<sup>e</sup> kerk werd door een plaatselijke grootgrondbezitter gesticht. Deze Grondheer moet zijn rechten daarop voor 1273 hebben overgedragen aan de bisschop van Luik, tot wiens diocees toen het huidige Noord-Brabant vrijwel geheel behoorden. Volgens van Mosselveld moet deze kerk in Raamsdonk tot de oudste in Noord-Brabant worden gerekend.

''Dat valt uit 2 feiten af te leiden'':
<li>A. De keuze van de patroonheilige.</li>
<li>B. Uit het bezit van een eigen tiendengebied en de oorspronkelijke uitgestrektheid daarvan.</li>

De tienden van Raamsdonk moesten namelijk niet alleen worden opgebracht van de in dit dop gelegen landerijen, maar ook percelen onder Waspik en Capelle. Deze plaatsen behoorden dus tot het verzorgingsgebied van de kerk van Raamsdonk. Dit verzorgingsgebied strekte zich ook in westelijke richting verder uit. Dit blijkt ook bij de stichting van het [[Kartuizerklooster van Raamsdonk|Kartuizerklooster]] bij Geertruidenberg in 1335 door [[Willem_van_Duvenvoorde|Willem van Duvenvoorde]].

=== Sint Bavokerk ===
In 1787 waren er grote staatkundige beroeringen in ons land en daarvan trokken de katholieken voordeel. Op 3 april 1787 besloten de Gecommitteerde Raden van Holland en West-Friesland om aan de inwoners van Raamsdonk toe te staan voor de bouw van een bescheiden bedehuis. <br>Wel werden aan de toestemming beperkingen verbonden: de kerk moest worden gebouwd op een afgelegen stuk grond en de Mis diende in stilte plaats te vinden, zonder klokgelui. Op 22 december van hetzelfde jaar werd het kerkje in gebruik genomen. In de loop der jaren groeide het aantal katholieken, met name in het tot de parochie behorende buurtschap Het Veer.'''''' De kerk aan de [[Bergenstraat|Bergenstraat]] werd te klein en men wilde een nieuwe bouwen.

Toen in 1820 [[Pastoor_Langerwerf|pastoor Langerwerf]] een kapelaan kreeg toegewezen, viel dit bij de parochianen uit Het Veer verkeerd, zij wilden een eigen kerk. Op dat moment telde het dorp Raamsdonk 750 katholieken en Het Veer 950.

Het duurde echter tot 1843 dat Het Veer een zelfstandige parochie werd, met op dat moment 1400 zielen. Door deze beslissing werd de bouw van een nieuwe kerk in het dorp uitgesteld. Er werden nieuwe plannen ontworpen, maar de bisschop van den Bosch verleende hier echter pas zijn goedkeuring aan nadat er voldoende gelden waren ingezameld bij de parochianen.

18 april 1888 werd met de werkzaamheden begonnen en op 16 september 1889 is de nieuwe [[Sint Bavokerk]] door Mgr. A. Godschalk, bisschop van Den Bosch geconsacreerd.

== Onderwijsvoorzieningen ==
In Raamsdonk werd al bijzonder vroeg onderwijs gegeven. Het oudst bekende geschrift waarin over onderwijs gesproken wordt dateert van 8 oktober 1597 “ Overeenkomst gesloten door die van Raemsdonk met [[Jan_van_Gissen|Jan van Gissen]] betreffende het door hem uitoefenen van het ambt van pastor of predicandt, en het door hem houden van school van Bamis aff aen alle jaeren tot meydach toe”.

Het was in later jaren een openbare school.“ Na het aannemen van de Leerplichtwet in 1900 ontstaat in de volgende jaren geleidelijk aan ons dorp de volgende situatie. In 1907 beginnen de [[Zusters_van_Schijndel|Zusters van Schijndel]] een [[R.K_meisjesschool|R.K meisjesschool]] in een gebouw grenzend aan het [[Adrianusklooster|Adrianusklooster]]. In 1917 het Protestants Christelijk onderwijs zijn intrek in een tot school verbouwde [[Looierij|Looierij]] in de [[Raadhuisstraat|Raadhuisstraat]]. In 1919 verandert de openbare school in een katholieke jongensschool. <br>

In 1926 nam het kerkbestuur het initiatief voor de bouw van een Jongensschool, tevens werd een verenigingslokaal gebouwd het [[Leogebouw|Leogebouw]]. In 1938 namen de zusters van Schijndel het initiatief tot de bouw van een [[Bewaarschool|bewaarschool]] ([[Kleuterschool|kleuterschool]])

=== Het Raadhuis van Raamsdonk ===

In 1766 werden de eerste plannen gemaakt voor de bouw van een [[Raadhuis|Raadhuis]]. In een&nbsp;[[Schepenenbrief|Schepenenbrief]] van Raamsdonk van 17 januari 1770 staat vermeld: [[Govert_Princen|Govert Princen]] draagt op aan het dorp Raamsdonk een huis, hof en erve aan het eind van het [[Molenpad|Molenpad]] op kerkgrond.

Het zou een gebouw worden met een fraai hardstenen bordes en portaal en bekroond door [[wapenschilden]] in Louis XV-stijl en met een Justitiebeeld. Dit [[Raadhuis]] heeft als model gediend voor de bouw van latere gemeentehuizen. Ruim 150 jaar is dit stijlvolle gebouw het Raadhuis geweest van de gemeente Raamsdonk. In 1929 werd het gemeentelijk&nbsp;bestuursapparaat naar Raamsdonksveer overgebracht. Tijdens de gevechten van 30 en 31 oktober 1944 werd het statige Raadhuis verwoest . “Vrouwe Justitia” lag tussen het puin en is later bevestigd aan de nieuwgebouwde ambtswoning in Raamsdonksveer, en is sinds de uitbreiding van het huidige gemeentehuis in 1996 bevestigd aan dit gebouw.

De [[Wapenschilden|wapenschilden]] van het [[Oude_Raadhuis|oude Raadhuis]] zijn aangebracht in de muur naast de gerestaureerde boerderij [[Schansstraat|Schansstraat]]. ''De grote vraag is echter wanneer zijn deze geplaatst, en waar is de klok gebleven?''

=== Hendrik–Luitenambacht ===
Dit gebied genaamd '[[Hendrik_Luiten_Ambacht|Hendrik Luiten Ambacht]]' was één zelfstandige [[Heerlijkheid|Heerlijkheid]] en is in 1822 gevoegd bij de gemeente&nbsp;Raamsdonk. Na de Watersnood ramp van 1421 is dit gebied belangrijker geworden, omdat dit de doorgaande verbindingsweg werd naar Waspik. Aanvankelijk bestond de bebouwing voornamelijk uit boerderijen. Op 13 augustus 1885 brak er echter een brand uit in een bakkerij&nbsp;in de Schansstraat, die niet alleen dit pand verwoeste maar ook nog 30 andere gebouwen en 17 schuren tot de grens met Waspik.

'''Bijzonder is dat in het pand [[Luiten_Ambachtstraat_23|Luiten Ambachtstraat 23]] vroeger een smederij en een [[Wagenmakerij|wagenmakerij]] van de broers [[Dingeman_van_Onzenoort|Dingeman van Onzenoort]] en [[Piet_van_Onzenoort|Piet van Onzenoort]] was gevestigd. Het is een uniek stukje Raamsdonk. Waar ziet men nog een [[hoefstal]] staan'''?

In het straatwerk is nog steeds een wielplaat aanwezig Dit pand is volgens de gemeente niet aangewezen tot gemeentelijk monument omdat destijds geoordeeld is dat dit pand te weinig punten scoorde op de selectiecriteria om in aanmerking te komen voor zo’n status.

Wij zijn van mening dat dit pand en interieur behouden moet blijven voor ons nageslacht.

=== Korte Broekstraat ===
Ondanks dat vele boeren naar elders vertrokken, heeft het dorp Raamsdonk zijn agrarisch karakter behouden met vele monumentale boerderijen, uniek is het karakter van de [[Korte_Broekstraat|Korte Broekstraat]] met drie gerestaureerde boerderijen en de oude bestrating. De inwoners van Raamsdonk zijn trots op dit gedeelte van het dorp, overigens is onze ervaring dat na 18 jaar gemeentelijke herindeling , dit een algemeen gevoelen is. Het houten schuurtje met dakpannen tegenover [[Korte_Broekstraat_3|Korte Broekstraat 3]] is uniek, ondanks dat het schuurtje in een verwaarloosde staat is, zijn wij van mening dat dit niet uit het straatbeeld mag verdwijnen.

==== [[Brouwerij|Brouwerij]] “[[De_Wereld|De Wereld]]”. Korte Broekstraat 4-11-13. ====

Volgens de werkgroep WMZ hebben deze panden te weinig punten gescoord volgens de selectiecriteria om in aanmerking te komen voor de status van monument. Wij zijn van mening al deze gebouwen één geheel vormen met het karakter van de Korte Broekstraat.

=== Woningen Raadhuisstraat 65-67 ===
Rond 1920 zijn er 8 woningen gebouwd in de [[Raadhuisstraat|Raadhuisstraat]], het waren de 1e [[Woningwetwoningen|woningwetwoningen]] ( Deze woningen worden nog steeds aangeduid als de nieuwe woningen) Er staan nog 2 woningen.

Gemeente moet met W.B.V. voorkomen dat ze gesloopt worden.

Het zijn geen monumenten maar deze 2 woningen zouden historisch gezien behouden moeten blijven.

=== Noorse Woningen Stationstraat ===
Na de watersnood op 1 februari 1953 zijn door het Noorse Rode Kruis een aantal houten woningen aan de gemeente geschonken. Vier van deze woningen zijn geplaatst aan de [[Stationstraat|Stationstraat]] in Raamsdonk. '''Gezien de Historie (Watersnood) zouden deze ''''''woningen behouden moeten blijven.'''

== '''Historische geografische waarden''' ==
'''Gebied''' rondom de [[Lambertuskerk|Lambertuskerk]] was voor de Sint Elisabethsvloed in 1421 het centrum van het dorp, In maart 2011 is in de omgeving een beschadigd beeld gevonden, ons lijkt deze omgeving van Archeologische waarden

=== '''De Bergen''' ===
Een gedeelte van dit gebied heet nu [[Bergenstraat|Bergenstraat]]. “ [[De_bergen|De bergen]] “ was een hoger gelegen gedeelte in het straatbeeld. De boerderijen stonden met de achterzijde aan de straatkant. Je ziet dit nu nog in de Korte Broekstraat. Een gedeelte van het gebied “ De Bergen “is in de jaren ’50 gevoegd bij de [[Lange_Broekstraat|Lange Broekstraat]]. In deze omgeving [[Bergenstraat_18|Bergenstraat 18]] en [[Langebroekstraat_3|Langebroekstraat 3]]&nbsp;zijn duizenden munten gevonden. De [[Schuurkerk|schuurkerk]] is in 1887 gebouwd in de toenmalige Bergenstraat/ nu Langebroekstraat. <sub>'''(Deze gedeeltelijke naamsverandering is een Historische vergissing)'''</sub>

=== '''De Vlaaikens''' ===
Deze zandwegliep in het verleden van de [[Nieuweweg|Nieuweweg]] naar de [[Engelse_wal|Engelse wal]]. Ook lag er in de [[Vlaaikens|Vlaaikens]] aan de achterkant van [[Het_Bergense_Hof|het Bergense Hof]] ( oude pastorie ) een [[Begraafplaats|begraafplaats]] die tot omstreeks 1900 nog in gebruik was. <sub>'''Herstel Vlaaikens naar oude situatie is wenselijk!!'''</sub>

=== '''Molenstraat''' ===
In de [[Molenstraat|Molenstraat]] staat nog een schoolgebouw ( nu woonhuis ) daterend uit 1787, met een gevelsteen waarop staat vermeld '''“ Fransch en Nederduitsch Schoolhuis van Raamsdonk''' Molenstraat ook wel [[Keiweg|Keiweg]] genoemd. Zou dit de eerste straat geweest zijn, gelegd met keien?

Van de Keiweg liep een pad ( genaamd [[Molenpad|Molenpad]] ) naar een terrein waar vroeger een [[Hooipers|hooipers]] en een [[Leerlooierij|leerlooierij]] stond ( Nu [[Griffiershof|Griffiershof]] )

<sub>'''Het Kerkplein/park met bebouwing geheel als beschermdgebied.'''</sub>

=== '''Muziekkiosk''' ===
Deze zeskantige houten kiosk met leien dak en op de top een harpje in het park voor de [[Sint_Bavokerk|Sint Bavokerk]] is in 1927 gebouwd. Ondanks dat dit gebouwtje geen status van monument heeft, zou deze [[Kiosk|kiosk]] te alle tijden behouden moeten blijven. <br>
=== '''Gedenksteen en plaquette op de Sint Bavokerk (kerk is'''''' Rijksmonument'''''')'''<br> ===
Deze hardstenen gedenksteen is ingemetseld bij de bouw van de kerk in 1888, bij de&nbsp;herdenking van 50 jaar bevrijding in oktober 1994 is een zwarte natuurstenen plaat op de muur aangebracht.

=== '''Gebouwtje en monumentale graven op de begraafplaats Sint Bavokerk''' ===
Op het [[Kerkhof|kerkhof]] bevind zich een oud karakteristiek gebouwtje ( [[Lijkenhuisje|lijkenhuisje]] genoemd) en enkele monumentale graven. Welke status kan men hier aan geven?

=== '''Het beeld in de nis van het Agnesgebouw (Rijksmonument)''' ===
In 1937 breidden de [[Zusters_van_Schijndel|Zusters van Schijndel]] hun scholencomplex uit met de kleuterschool [[Sint_Agnes|Sint Agnes]]. In de nis aan de voorgevel werd een beeld geplaatst gemaakt door [[Jan_Kappe|Jan Kappe]],&nbsp;timmerman, beeldhouwer en schrijnwerker in Raamsdonk. Het gebouw zou een rijksmonument zijn.

=== '''Beeld in nis en eerste steen van het klooster Adrianusgebouw (OMC) Rijksmonument''' <br> ===
Het Ontmoetingscentrum / Het Adrianusgebouw, werd in de volksmond tot 1972 “[[Het_klooster|het klooster]]”, genoemd. Op 17 juli 1906 legde pastoor [[Adrianus_Frenken|Adrianus Frenken]] de eerste steen. In de voorgevel van het gebouw werd in een nis op een draagsteen een beeld van de beschermheilige [[Adrianus|Adrianus]] aangebracht.

=== '''Beeld in de nis en windwijzer Leogebouw ( Rijksmonument)''' ===
In de toren van het [[Leogebouw|Leogebouw]] [[Kerkplein_7|Kerkplein 7]] te Raamsdonk is in een nis op een draagsteen in de voorgevel een beeld aangebracht van [[Paus_Leo_1|Paus Leo 1]]. Boven op de top van het torentje was een smeed ijzeren [[Windwijzer|windwijzer]] aangebracht. <sub>'''Onlangs gerestaureerd maar NIET teruggeplaatst, staat nu in de middentuin bij de Leohoeve!!'''</sub>

=== '''H. Hartbeeld en het plantsoen c.q. park bij de Sint Bavokerk''' ===
In 1927 is het [[Park|park]] voor de [[Sint_Bavokerk|Sint Bavokerk]] en het [[Adrianusklooster|Adrianusklooster]] aangelegd, in het kader van de aanleg van het plantsoen is door de schenking van een parochiaan, pastoor [[L._van_Heeswijck|L. van Heeswijck]] in staat gesteld een [[Heilig_Hartbeeld|Heilig Hartbeeld]] te plaatsen. Het beeld is bij renovatie van het park verplaatst, aanvankelijk stond het beeld dichter bij de kerk. In 1995 is het park en het straatwerk heringericht. Wegens gebrek aan geld is toen het bomenplan niet uitgevoerd. Het parken plein is eigendom.

=== '''Leogebouw''' ===
&nbsp;is in 1926 gebouwd als [[Verenigingsgebouw|verenigingsgebouw]] evenals de [[R.K._Jongensschool|R.K. Jongensschool]].

Beide werden op initiatief van pastoor [[L._van_Heeswijck|L. van Heeswijck]] gebouwd. Dit gebouw is rijksmonument!

=== '''Kleine monumenten of overige elementen in het straatbeeld''' ===
[[Het_veldkruis|Het veldkruis]] “[[Red_uwe_ziel|red uwe ziel]]” [[Luiten Ambachtstraat 29]]. ([[Kruisbeeld|kruisbeeld]] is een gemeentelijk monument). Op 13 oktober 1935 is door de leden van de [[R.K._jonge_boerenstand|R.K. jonge boerenstand]] “[[Het_kruis_langs_den_weg_naar_Waspik|Het kruis langs den weg naar Waspik]]” geplaatst en ingezegend, in de voortuin bij de boerderij [[Luiten_Ambachtstraat_29|Luiten Ambachtstraat 29]]. Twee jaar later waren plotseling de armen van het beeld afgebroken. Het beeld was van gips. In 1938 kwam er een gietijzeren beeld. In 2010 is het Christusbeeld en kruis gerestaureerd en de sokkel in opdracht van het kerkbestuur gerenoveerd.

=== '''Betonnen muur langs tracé''' ===
[[Halve_Zolenlijn|Halve Zolenlijn]]. [[Schansstraat_4|Schansstraat 4]] (gemeentelijk monument). Deze rand liep van het perron bij de [[Schansstraat|Schansstraat]], waar vroeger de [[Overweg|overweg]] was en eindigde bij de [[Spoordijkhof|Spoordijkhof]].

De rand is opgebouwd uit betonelementen., Deze wand liep aan het begin glooiend op en aan het eind glooiend af, '''door verkoop van een stuk grond in 2005 is een stuk van deze wand verdwenen.'''

Ter hoogte van [[Pastoor_Bruinenstraat|Pastoor Bruinenstraat]] 2 / 4 is nog een gedeelte van een betonnen muur aanwezig.

Het kleine houten schuurtje met rieten dak was op de foto in het jaar 2000 nog in prima staat. Helaas is de schuur op nr. 6 in 2014 gesloopt.

Het pand had geen monumentale status. Was zowel historisch als in het straatbeeld niet weg te denken. dan wel geen status gehad hebben van monument . '''Dit is een voorbeeld hoe men niet om moet gaan met Erfgoed.'''

=== Voormalige Melkhaven ===
Aan de noordkant van de rivier [[De_Donge|de Donge]] bevond zich de uitmonding van de [[Gedempte_Melkhaven|gedempte Melkhaven]].

Deze [[Melkhaven|Melkhaven]] liep vanaf de monding in een bocht naar het oosten en vervolgens langs de huidige straat [[De_Oude_Melkhaven|De Oude Melkhaven]] tot voor aan het plein waar deze Melkhaven eindigde. De uitmonding is nog te zien vanaf het fietspad over de dijk aan de zuidkant van de Donge.

== Gemaaltjes/sluizen ==
In Raamsdonk waren er in het verleden nogal wat kleine sluisjes,stuwen, en gemaaltjes.

=== Duiker met bedieningsmechanisme ===
Het dempen van de Melkhaven was in 1947 gereed. Daarna werden nieuwe afwateringen en sloten aangelegd. Aan de rechterkant van het fietspad Dongeroute dat begint aan het einde van De Oude Melkhaven bevind zich de duiker met het bedieningsmechanisme. De betonnen put met dit bedieningsmechanisme voor een schuif is uitgevoerd in gestort en gewapend beton. Dit bedieningsmechanisme doet geen dienst meer. Voor de duiker zit een halfronde opening met nog hang- en sluitwerk. Ervoor staat water maar erachter is de afwatering gedempt.

=== Kazegat ===
Aan het fietspad langs de Dongeroute bevind zich ook nog het restant van het gemaaltje genaamd [[Kazegat|Kazegat]]. Het is in deze tijd ondenkbaar dat de gronden in de [[Oostpolder|Oostpolder]] in<br>Raamsdonk en de Willemspolder onder Oosterhout nauwelijks bereikbaar waren. Dit was dan ook de reden om aan de Oosterhoutseweg nabij de Dongebrug omstreeks 1900 een centraal station te bouwen. Hier werd [[Elektriciteit|elektriciteit]] opgewekt voor de bemaling van de [[Dongepolders|Dongepolders]]. In de Dongepolders werden 32 gemaaltjes gebouwd die door deze centrale van stroom werden voorzien. Overigens is van het watertje het Kazegat niets meer te vinden.

Bijlage het document:<br>&nbsp;
<p style="text-align: center;"><span style="font-size:x-large;">'''Aanbeveling Erfgoedplan Raamsdonk Dorp 2015.'''</span></p>
''<span style="font-size:medium;">[[Stichting_Raamsdonks_Historie|Raamsdonks Erfgoed]]</span>,''

[[Jan_van_Strien|Jan van Strien]], [[Cees_Bouwens|Cees Bouwens]], [[Ad_Segeren|Ad Segeren]], [[Els_Segeren_de_Groot|Els Segeren de Groot]], [[Theo_Kuijsters|Theo Kuijsters]] en [[Jan_van_der_Put|Jan van der Put]].

&nbsp;
<p style="text-align: center;"><span style="font-size:xx-large;">'''Aanbeveling: Erfgoedplan Raamsdonk Dorp 2015'''</span></p>
Wij zijn uitgegaan van de vraag wat is het '''“Karakter en Identiteit”''' van de kern Raamsdonk, en wat zou er overgedragen moeten worden aan de volgende generaties!

Bij het erfgoed gaat het niet alleen om de fysieke zorg, maar eveneens om het beleven, de verhalen achter het erfgoed. Als we over de geschiedenis van het ruimtelijk erfgoed spreken zal die beleving in een dorp op het platteland anders zijn dan dat we spreken over een stad in diezelfde omgeving.

De geschiedenis moet gaan leven, dan krijgt ze ook meer betekenis en komt er meer draagvlak voor het behoud van ons erfgoed, daar is ''“[[Stichting_Raamsdonks_Historie|Raamsdonks Erfgoed]]”'' voor opgericht. Behoud wil overigens niet zeggen dat wij erfgoed maar moeten bevriezen. Wij zien het voor ons dorp als een opgave om bij de eigentijdse laag die wij bijna automatisch toevoegen, de historische lagen die wij hebben geërfd te respecteren. Wat wij toevoegen hoeft niet gelijk te zijn aan het verleden, maar er zal een relatie met het verleden moeten zijn.

Belangrijk is echter dat er criteria en indien nodig financiële middelen vastgesteld worden, het moet voor de bevolking duidelijk zijn waar naar gestreefd wordt.
<blockquote>
<span style="font-size:large;">A. Karakter ondanks dat vele boeren naar elders vertrokken, heeft het dorp Raamsdonk zijn agrarisch karakter behouden met vele monumentale boerderijen.</span></blockquote>
<blockquote>
<span style="font-size:large;">B. Identiteit;&nbsp;De onderstaande gebouwen, elementen en hun omgeving bepalen de identiteit van het dorp, belangrijk vinden wij ook dat er ook aandacht blijft voor bepaalde kleine monumenten.</span></blockquote>

<span style="font-size:x-large;">1. '''Het totale Kerkplein&nbsp;'''</span><span style="font-size:medium;">met park en haar gebouwen en woningen zou een beschermd gebied moeten worden aangemerkt als Erfgoed.</span>

Pastorie, Sint Bavokerk en begraafplaats, Agnesgebouw, Kiosk, Ontmoetingscentrum , Leogebouw, H. Hartbeeld en de bomen, maar ook de karakteristieke woningen.

[[File:Erfgoedbeleid-2015 02.png|center|Kerkplein erfgoedbeleid 2015]]

<span style="font-size:x-large;">2. '''De&nbsp;'''''''Korte Broekstraat'&nbsp;'''</span><span style="font-size:medium;">met haar oude bestrating, prachtige boerderijen, het houten schapen schuurtje tegenover huisnr;&nbsp;[[Korte_Broekstraat_3|Korte Broekstraat 3]] en de gebouwen van de oude [[De Wereld|bierbrouwerij]].</span>

[[File:Erfgoedbeleid-2015 03.png|center|Korte Broekstraat efgoedbeleid]]

&nbsp;

<span style="font-size:x-large;">'''3. Luiten Ambachtstraat 23.''' Smederij en wagenmakerij aan de met hoefstal.</span>

[[File:Erfgoedbeleid-2015 04.png|center|Luiten Ambachtstraat 23]]

<span style="font-size:x-large;">'''4. Woningen [[Raadhuisstraat_65|Raadhuisstraat 65]] en [[Raaduisstraat_67|Raaduisstraat 67]].'''</span>

Rond 1920 zijn er 8 woningen gebouwd in de [[Raadhuisstraat|Raadhuisstraat]], het waren de 1e&nbsp;[[Woningwetwoningen|woningwetwoningen]] in ons dorp.

[[File:Erfgoedbeleid-2015 05.png|left|Raadhuisstraat 65 Erfgoedbeleid]]

[[File:Erfgoedbeleid-2015 06.png|right|Raadhuisstraat 67 Erfgoedbeleid]]

&nbsp;

&nbsp;

[[File:Erfgoedbeleid-2015 07.png|Raadhuisstraat zicht vanaf Raadhuis op de Lambetuskerk erfgoedbeleid]]

&nbsp;

'''<span style="font-size:x-large;">5. '[[Schansstraat_12|Schansstraat 12]]' Tuinmuur naast de boerderij</span>'''<br>[[File:Erfgoedbeleid-2015 08.png|center|Tuinmuur naast de boerderij Schansstraat 12 - Erfgoedbeleid 2015]]

&nbsp;

<span style="font-size:x-large;">6. '[[Molenstraat_39|Molenstraat 39]]' staat een woonhuis daterend uit 1787, met een gevelsteen waarop staat vermeld “Frans en Nederduitsch Schoolhuis van Raamsdonk”.</span>

[[File:Erfgoedbeleid-2015 09.png|292x226px|Fransch-en-Neder-Duitsch School-huis - Molenstraat 39 - Erfgoedbeleid 2015]][[File:Erfgoedbeleid-2015 10.png|Fransch-en-Neder-Duitsch School-huis - Molenstraat 39 - Erfgoedbeleid 2015]]

<span style="font-size:x-large;">'''7. '[[Schansstraat_4|Schansstraat 4]]' Station emplacement bij woning.'''</span>

[[File:Erfgoedbeleid-2015 11.png|Schansstraat 4 - Station emplacement bij woning - Erfgoedbeleid 2015]]

&nbsp;

'''<span style="font-size:x-large;">8. 'Kerklaan' Omgeving Lambertuskerk is van Archeologische waarde.</span>'''

[[File:Erfgoedbeleid-2015 12.png|center|'Kerklaan' Omgeving Lambertuskerk is van Archeologische waarde - Erfgoedbeleid 2015]]

'Hieronder nog enkele voorbeelden hoe men niet om moet gaan met Erfgoed!'

'''<span style="font-size:x-large;">'Bergenstraat 6'</span>'''<br>Schuren beide genummerd [[Bergenstraat_6|Bergenstraat 6]] Bijgaande foto’s van de 2 schuren bij de inventarisatie zijn inmiddels allebei gesloopt, zij waren zowel uit historisch als voor de identiteit niet uit het straatbeeld weg te denken.

[[File:Erfgoedbeleid-2015 13.png|Erfgoedbeleid-2015 13.png]][[File:Erfgoedbeleid-2015 14.png|335x227px|Erfgoedbeleid-2015 14.png]]

&nbsp;

<span style="font-size:x-large;">'''Schanstraat 4 - Spoorwegemplacement'''</span>

[[File:Erfgoedbeleid-2015 15.png|Schansstraat 4 - Erfgoebeleid 2015]][[File:Erfgoedbeleid-2015 16.png|608x344px|Erfgoedbeleid-2015 16.png]]

<br>In de vergadering van april 2002 nam de gemeenteraad van Geertruidenberg een unaniem besluit om geen gronden te verkopen in het gebied globaal liggende in het gebied [[Parallelweg|Parallelweg]] –&nbsp;[[Stationstraat|Stationstraat]]. Voorafgaand aan deze beslissing is door de Werkgroep Monumentenzorg ( WMZ ) in september 2000 een advies uitgebracht waarin de werkgroep aandacht vraagt voor de nog gedeeltelijk aanwezige karakteristieke stalen afrastering van het voormalige&nbsp;spoorwegemplacement enz. Het project was zo uniek dat [[Omroep_Brabant|Omroep Brabant]] er destijds zelfs aandacht aan te besteden. Ondanks deze initiatieven, advies WMZ en een unaniem&nbsp;raadsbesluit, bleek enkele jaren later dat door het (College&nbsp;?) besloten was het [[Perrongedeelte|perrongedeelte]] met hekwerk aan een particulieren verkocht te zijn.

Weg is de ruimtelijke mogelijkheid ter plaatse, tussen de [[Stationstraat|Stationstraat]] en de [[Lage_Weg|Lage Weg]], op het [[Spoorwegemplacement|spoorwegemplacement]] om zonder bezwaar een stuk [[Spoorlijn|spoorlijn]] terug te brengen.

Met het hergebruik van de in voldoende matige aanwezig zijnde originele materialen zou een stukje van de in 1885-1887 aangelegde [[Langstraatspoorlijn|Langstraatspoorlijn]] “[[Het_Halve_Zolenlijntje|Het Halve Zolenlijntje]]” genoemd, voor het nageslacht bewaard kunnen blijven!!

[[Jan van Strien]] (Voorzitter Raamsdonks Erfgoed)

[[Cees Bouwens]] (Secretaris Raamsdonks Erfgoed)
[[Category:Erfgoed]]