Brontekst bekijken van Lijst van militaire rangen van de Nederlandse krijgsmacht

De [[Nederlandse krijgsmacht]] kent diverse '''rangen en standen'''. Deze zijn vastgesteld in het [[Koninklijk besluit|Koninklijk Besluit]] van 20 juni 1956, bepalende de volgorde van en de verhouding tussen de ''rangen en standen bij de zee-, de land- en de luchtmacht''. Het koninklijk besluit is ondertekend door [[Juliana der Nederlanden|koningin Juliana]], en de ministers van Oorlog en Vloot [[Kees Staf|C. Staf]] en Justitie [[Julius Christiaan van Oven|J. C. van Oven]]. De verschillende onderdelen van de Nederlandse krijgsmacht kennen, in aflopende orde van hoogte, de volgende [[militaire rang]]en en [[stand (militair)|stand]]en.

== Rangonderscheidingstekens ==
Aanspreektitels zijn cursief geschreven. De tweede cursieve regel zijn additionele aanspreekvormen voor militairen met een bijzondere functie dan wel taak.
{| class="wikitable"
|- 
! NAVO Schaal
! style="min-width:200px;" colspan="2" | [[Koninklijke Marine]] (KM) [[Bestand:Logo marine.svg|Logo marine]]
! style="min-width:200px;" colspan="2" | [[Koninklijke Landmacht]] (KL) [[Bestand:Logo landmacht.svg|Logo landmacht]]
! style="min-width:200px;" colspan="2" | [[Koninklijke Luchtmacht]] (KLu) [[Bestand:Logo luchtmacht.svg|Logo luchtmacht]]
! style="min-width:200px;" colspan="2" | [[Koninklijke Marechaussee]] (KMar) [[Bestand:Logo marechaussee.svg|Logo marechaussee]]
|- 
| colspan="9" | [[Opperofficier|'''Opper- of vlagofficieren''']]
|- 
| OF-10
| style="min-width:50px;" | [[Bestand:Nl-marine-vloot-admiraal.svg|50px]]
| [[Admiraal]]<br>''Admiraal''<br>(uit traditie, rang bestaat niet meer).
| style="min-width:50px;" |
<br>
|
<br>
| style="min-width:50px;" |
<br>
|
<br>
| style="min-width:50px;" |
<br>
|
<br>
|- 
| rowspan="2" | OF-9
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marine-vloot-luitenant admiraal.svg|50px]]
| [[Luitenant-admiraal]]<br>''Admiraal''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-landmacht-generaal.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Generaal]]<br>''Generaal''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-luchtmacht-generaal.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Generaal]]<br>''Generaal''
| rowspan="2" |
<br>
| rowspan="2" |
<br>
|- 
| Korps Mariniers: [[generaal]]
|- 
| rowspan="2" | OF-8
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marine-vloot-vice-admiraal.svg|50px]]
| [[Viceadmiraal]]<br>''Admiraal''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-landmacht-luitenant generaal.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Luitenant-generaal]]<br>''Generaal''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-luchtmacht-luitenant generaal.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Luitenant-generaal]]<br>''Generaal''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marechausee-luitenant generaal.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Luitenant-generaal]]<br>''Generaal''
|- 
| Korps Mariniers: [[luitenant-generaal]]
|- 
| rowspan="2" | OF-7
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marine-vloot-schout schout bij nacht.svg|50px]]
| [[Schout-bij-nacht]]<br>''Schout-bij-nacht''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-landmacht-generaal majoor.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Generaal-majoor]]<br>''Generaal''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-luchtmacht-generaal majoor.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Generaal-majoor]]<br>''Generaal''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marechausee-generaal majoor.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Generaal-majoor]]<br>''Generaal''
|- 
| Korps Mariniers: [[generaal-majoor]]
|- 
| rowspan="2" | OF-6
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marine-vloot-commandeur.svg|50px]]
| [[Commandeur (Koninklijke Marine)|Commandeur]]<br>''Commandeur''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-landmacht-brigade generaal.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Brigadegeneraal]]<br>''Generaal''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-luchtmacht-commodore.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Commodore (rang)|Commodore]]<br>''Commodore''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marechausee-brigade generaal.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Brigadegeneraal]]<br>''Generaal''
|- 
| Korps Mariniers: [[brigadegeneraal]]
|- 
| colspan="9" | [[Hoofdofficier|'''Hoofdofficieren''']]
|- 
| rowspan="2" | OF-5
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marine-vloot-kapitein ter zee.svg|50px]]
| [[Kapitein ter zee]]<br>''Kolonel''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-landmacht-kolonel.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Kolonel]]<br>''Kolonel''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-luchtmacht-kolonel.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Kolonel]]<br>''Kolonel''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marechaussee-kolonel.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Kolonel]]<br>''Kolonel''
|- 
| Korps Mariniers: [[kolonel]]
|- 
| rowspan="2" | OF-4
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marine-vloot-kapitein luitenant ter zee.svg|50px]]
| [[Kapitein-luitenant ter zee]]<br>''Overste''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-landmacht-luitenant kolonel.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Luitenant-kolonel]]<br>''Overste''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-luchtmacht-luitenant kolonel.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Luitenant-kolonel]]<br>''Overste''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marechaussee-luitenant kolonel.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Luitenant-kolonel]]<br>''Overste''
|- 
| Korps Mariniers: [[luitenant-kolonel]]
|- 
| rowspan="2" | OF-3
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marine-vloot-luitenant ter zee der 1e klasse.svg|50px]]
| [[Luitenant ter zee 1e klasse]]<br>''Mijnheer/Mevrouw''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-landmacht-majoor.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Majoor]]<br>''Majoor''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-luchtmacht-majoor.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Majoor]]<br>''Majoor''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marechaussee-majoor.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Majoor]]<br>''Majoor''
|- 
| Korps Mariniers: [[majoor]]
|- 
| colspan="9" | [[Subalterne officier|'''Subalterne officieren''']]
|- 
| OF-2
| [[Bestand:Nl-marine-vloot-luitenant ter zee der 2e klasse oudste categorie.svg|50px]]
| [[Luitenant ter zee 2e klasse oudste categorie]]<br>''Mijnheer/Mevrouw''<br>(bij het Korps Mariniers: [[Kapitein (rang)|kapitein]])
| [[Bestand:Nl-landmacht-kapitein ritmeester.svg|50px]]
| [[Kapitein (rang)|Kapitein]]<br>''Kapitein''<br>''Ritmeester''
| [[Bestand:Nl-luchtmacht-kapitein.svg|50px]]
| [[Kapitein (rang)|Kapitein]]<br>''Kapitein''
| [[Bestand:Nl-marechaussee-kapitein.svg|50px]]
| [[Kapitein (rang)|Kapitein]]<br>''Kapitein''
|- 
| rowspan="4" | OF-1
| [[Bestand:Nl-marine-vloot-luitenant ter zee der 2e klasse.svg|50px]]
| [[Luitenant ter zee 2e klasse]]<br>''Mijnheer/Mevrouw''<br>(bij het Korps Mariniers: [[eerste luitenant]])
| [[Bestand:Nl-landmacht-eerste luitenant.svg|50px]]
| [[Eerste luitenant]]<br>''Luitenant''
| [[Bestand:Nl-luchtmacht-eerste luitenant.svg|50px]]
| [[Eerste luitenant]]<br>''Luitenant''
| [[Bestand:Nl-marechaussee-eerste luitenant.svg|50px]]
| [[Eerste luitenant]]<br>''Luitenant''
|- 
| rowspan="3" | [[Bestand:Nl-marine-vloot-luitenant ter zee der 3e klasse.svg|50px]]
| rowspan="3" | [[Luitenant ter zee 3e klasse]]<br>''Mijnheer/Mevrouw''<br>(bij het Korps Mariniers: [[tweede luitenant]])
| [[Bestand:Nl-landmacht-tweede luitenant.svg|50px]]
| [[Tweede luitenant]]<br>''Luitenant''
| [[Bestand:Nl-luchtmacht-tweede luitenant.svg|50px]]
| [[Tweede luitenant]]<br>''Luitenant''
| [[Bestand:Nl-marechaussee-tweede luitenant.svg|50px]]
| [[Tweede luitenant]]<br>''Luitenant''
|- 
| [[Bestand:Nl-landmacht-vaandrig.svg|50px]]
| [[Vaandrig]]<br>''Vaandrig'' *<br>[[Kornet (militair)|Kornet]]
| [[Bestand:Nl-luchtmacht-vaandrig.svg|50px]]
| [[Vaandrig]]<br>''Vaandrig'' *
| [[Bestand:Nl-marechaussee-adjudant onderofficier.svg|50px]]
| [[Kornet (militair)|Kornet]]<br>''Kornet'' *
|- 
| [[Bestand:Nl-landmacht-vaandrig.svg|50px]]
| [[Kapelmeester]]
|
<br>
| [[Kapelmeester]]
|
<br>
|
<br>
|- 
| colspan="9" | [[Onderofficier|'''Onderofficieren''']]
''De militair die een onderofficiersopleiding heeft volbracht.''
|- 
| colspan="9" | De rang stafadjudant is in 2003 ingevoerd bij defensie. 
Stafadjudant: ''De onderofficier die ook de Joint Tertiaire Vorming heeft volbracht.'' <br>
Bron: [https://www.defensie.nl/onderwerpen/defensieacademie/opleidingen/loopbaanopleidingen-idl/joint-tertiaire-vorming-jtv]
|- 
| rowspan="3" | OR-10 OR-9
|
<br>
| [[Stafadjudant 1 | Stafadjudant onderofficier (SAOO1)]] Stafadjudant-onderofficier<br>''Adjudant''<br>
|
<br>
| [[Stafadjudant 1 | Stafadjudant onderofficier (SAOO1)]] Stafadjudant-onderofficier<br>''Adjudant''<br>
|
<br>
| [[Stafadjudant 1 | Stafadjudant onderofficier (SAOO1)]] Stafadjudant-onderofficier<br>''Adjudant''<br>
|
<br>
| [[Stafadjudant 1 | Stafadjudant onderofficier (SAOO1)]] Stafadjudant-onderofficier<br>''Adjudant''<br>
|- 
|
<br>
| [[Stafadjudant 2 | Stafadjudant onderofficier (SAOO2)]] Stafadjudant-onderofficier<br>''Adjudant''<br>
|
<br>
| [[Stafadjudant 2 | Stafadjudant onderofficier (SAOO2)]] Stafadjudant-onderofficier<br>''Adjudant''<br>
|
<br>
| [[Stafadjudant 2 | Stafadjudant onderofficier (SAOO2)]] Stafadjudant-onderofficier<br>''Adjudant''<br>
|
<br>
| [[Stafadjudant 2 | Stafadjudant onderofficier (SAOO2)]] Stafadjudant-onderofficier<br>''Adjudant''<br>
|- 
|
<br>
| [[Stafadjudant 3 | Stafadjudant onderofficier (SAOO3)]] Stafadjudant-onderofficier<br>''Adjudant''<br>
|
<br>
| [[Stafadjudant 3 | Stafadjudant onderofficier (SAOO3)]] Stafadjudant-onderofficier<br>''Adjudant''<br>
|
<br>
| [[Stafadjudant 3 | Stafadjudant onderofficier (SAOO3)]] Stafadjudant-onderofficier<br>''Adjudant''<br>
|
<br>
| [[Stafadjudant 3 | Stafadjudant onderofficier (SAOO3)]] Stafadjudant-onderofficier<br>''Adjudant''<br>
|- 
| colspan="9" | Bron: [https://ambtenarensalaris.nl/salarisschalen-defensie-militairen/]
|- 
| OR-9
| [[Bestand:Nl-marine-vloot-adjudant onderofficier.svg|50px]]
| [[Adjudant (rang)|Adjudant-onderofficier]]<br>''Adjudant''<br>Operationele dienst / Nautische dienst<br>''Opperschipper''<br>[[Korps Mariniers]]: adjudant marinier<br>''Adjudant''
|- 
| OR-8
| [[Bestand:Nl-marine-vloot-sergeant majoor.svg|50px]]
| [[Sergeant-majoor]]<br>''Majoor''<br>''Schipper'' <br>[[Korps Mariniers]]: sergeant-majoor marinier<br>''Majoor''
| [[Bestand:Nl-landmacht-adjudant onderofficier.svg|50px]]
| [[Adjudant (rang)|Adjudant-onderofficier]]<br>''Adjudant''
| [[Bestand:NL_KLu_adjudant_blokstrepen_68-120.png|50px]]
| Adjudant-onderofficier<br>''Adjudant''
| [[Bestand:Nl-marechaussee-adjudant onderofficier.svg|50px]]
| Adjudant-onderofficier<br>''Adjudant''
|- 
| OR-7
| [[Bestand:Nl-marine-vloot-sergeant.svg|50px]]
| Sergeant<br>''Sergeant''<br>''Bootsman''[[Korps Mariniers]]: sergeant marinier<br>''sergeant''
| [[Bestand:Nl-landmacht-sergeant majoor-opperwachtmeester.svg|50px]]
| Sergeant-majoor<br>''Sergeant-majoor''<br>''Opper''
| [[Bestand:Nl-luchtmacht-sergeant majoor.svg|50px]]
| Sergeant-majoor<br>''Sergeant-majoor of majoor''
| [[Bestand:Nl-marechaussee-opperwachtmeester.svg|50px]]
| Opperwachtmeester<br>''Opper''
|- 
| OR-6
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marine-vloot-korporaal.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Korporaal]]<br>''Korporaal''<br>''Kwartiermeester''<br>Korps Mariniers: "korporaal"
| [[Bestand:Nl-landmacht-sergeant der 1e klasse-wachtmeester-der-1e-klasse.svg|50px]]
| Sergeant der 1e klasse<br>''Sergeant''<br>''Wachtmeester''
| [[Bestand:Nl-luchtmacht-sergeant der 1e klasse.svg|50px]]
| Sergeant der 1e klasse<br>''Sergeant''
| [[Bestand:Nl-marechaussee-wachtmeester der 1e klasse.svg|50px]]
| Wachtmeester der 1e klasse<br>''Wachtmeester''
|- 
| OR-5
| [[Bestand:Nl-landmacht-sergeant-wachtmeester.svg|50px]]
| [[Sergeant]]<br>''Sergeant''<br>''Wachtmeester''
| [[Bestand:Nl-luchtmacht-sergeant.svg|50px]]
| [[Sergeant]]<br>''Sergeant''
| [[Bestand:Nl-marechaussee-wachtmeester.svg|50px]]
| [[Wachtmeester]]<br>''Wachtmeester''
|- 
| colspan="9" | '''[[Manschappen]]''' 
''De militair die geen volledige onderofficiersopleiding heeft volbracht.''
|- 
| rowspan="2" | OR-4 OR-3
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marine-vloot-matroos der 1e klasse.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Matroos]] der 1e klasse<br>''Matroos''<br>Korps Mariniers: "Marinier"
| [[Bestand:Nl-landmacht-korporaal der 1e klasse.svg|50px]]
| Korporaal der 1e klasse<br>''Korporaal''
| [[Bestand:Nl-luchtmacht-korporaal der 1e klasse.svg|50px]]
| Korporaal der 1e klasse<br>''Korporaal''
| [[Bestand:Nl-marechaussee-marechaussee der 1e klasse.svg|50px]]
| Marechaussee der 1e klasse<br>''Marechaussee''
|- 
| [[Bestand:Nl-landmacht-korporaal.svg|50px]]
| [[Korporaal]]<br>''Korporaal''<br>
| [[Bestand:Nl-luchtmacht-korporaal.svg|50px]]
| [[Korporaal]]<br>''Korporaal''
| [[Bestand:Nl-marechaussee-marechaussee der 2e klasse.svg|50px]]
| [[Koninklijke Marechaussee|Marechaussee]] der 2e klasse<br>''Marechaussee''
|- 
| rowspan="2" | OR-2
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marine-vloot-matroos der 2e klasse.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Matroos]] der 2e klasse<br>''Matroos''<br>Korps Mariniers: "Marinier"''Marinier''
| [[Bestand:Nl-landmacht-soldaat der 1e klasse.svg|50px]]
| [[Soldaat]] der 1e klasse<br>''Soldaat''''Huzaar/Kanonnier''
| [[Bestand:Nl-luchtmacht-soldaat der 1e klasse.svg|50px]]
| [[Soldaat]] der 1e klasse<br>''Soldaat''
| rowspan="2" | [[Bestand:Nl-marechaussee-marechaussee der 3e klasse.svg|50px]]
| rowspan="2" | [[Koninklijke Marechaussee|Marechaussee]] der 3e klasse<br>''Marechaussee''
|- 
| [[Bestand:Nl-landmacht-soldaat der 2e klasse.svg|50px]]
| Soldaat der 2e klasse<br>''Soldaat''<br>''Huzaar/Kanonnier''
| [[Bestand:Nl-luchtmacht-soldaat der 2e klasse.svg|50px]]
| Soldaat der 2e klasse<br>''Soldaat''
|- 
|- 
| OR-1
| [[Bestand:Nl-marine-vloot-matroos.svg|50px]]
| Matroos der 3e klasse<br>''Matroos''<br>Korps Mariniers: marinier der 3e klasse''Marinier''
| [[Bestand:Nl-landmacht-soldaat-der-3e-klasse.svg|50px]]
| Soldaat der 3e klasse<br>''Soldaat''''Huzaar/Kanonnier''
| [[Bestand:Nl-luchtmacht-soldaat der 3e klasse.svg|50px]]
| Soldaat der 3e klasse<br>''Soldaat''
| [[Bestand:Nl-marechaussee-marechaussee der 4e klasse.svg|50px]]
| Marechaussee der 4e klasse<br>''Marechaussee''
|- 
|}

* ''De aanduidingen OF-1 t/m OF-10 en OR-1 t/m OR-10 geven de hoogte van de rang in [[NAVO]]-verband aan.''
* ''De rangonderscheidingstekens van de [[Militaire Administratie]] en [[Cavalerie]] worden niet in goud maar in zilver gedragen bij de rangen van sergeant/wachtmeester tot en met sergeant-majoor / opperwachtmeester. De rangen korporaal en korporaal der eerste klasse worden in wit gedragen''

== Opmerkingen en toelichtingen ==
=== Vervallen rangen ===
[[Bestand:TechOpzKlu.jpg|thumb|75px|[[Epaulet]] Technisch Opzichter KLu (vervallen)]]
*(Veld)[[maarschalk]]. Bij de [[Koninklijke Landmacht]] (KL) in 1914 verdwenen.
*De rang van [[admiraal]] bij de [[Koninklijke Marine]] is bij Koninklijk Besluit van 20 juni 1956 nr. 35 (Staatsblad 361) afgeschaft.
*In een verder verleden kwamen ook andere rangen voor: [[admiraal-generaal]], [[luitenant-admiraal-generaal]] (2x) en [[kapitein-generaal]].
*De rang Technisch Opzichter is in 1977 vervallen.
*De rang van kapelmeester is vervallen.
*In het KNIL ([[Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger]]) bestond de rang ''[[onderluitenant]]''. Een onderluitenant was herkenbaar door twee [[Adjudant (rang)|adjudanten]]stippen (Landmacht) naast/boven elkaar. Na het demobiliseren van het KNIL mochten beroepsmilitairen terug of overstappen naar de KL. Onderluitenanten die overstapten naar de KL, mochten bij wijze van uitzondering deze unieke rang gedurende hun diensttijd bij de KL behouden.

=== Nieuwe rangen ===
[[Bestand:Nl-luchtmacht-koning.png|thumb|75px|KLu-'rang' van de Neder&shy;landse koning]]
*De rang [[brigadegeneraal]] is bij de [[Koninklijke Landmacht]] in 1952 ingevoerd.
*De rang [[Commandeur (marine)|commandeur]] bij de marine is in 1955 ingevoerd.
* De rang majoor der mariniers is in 1945 bij de mariniersbrigade ingevoerd.
* De rang Luitenant ter zee 2e klasse oudste categorie, LTZ2OC, is in 1945 bij de vloot ingevoerd.
* Sinds 2000 bestaan de rangonderscheidingstekens van [[stafadjudant]]en (Koninklijke Landmacht). Dit is geen nieuwe rang, maar wel een aanstelling voor bepaalde functies. Veelal als onderofficier naast de commandant (overste en hoger). Een andere functie van een stafadjudant is pelotonscommandant op de [[Koninklijke Militaire School (Nederland)|Koninklijke Militaire School]] in Ermelo.
*Sinds 2007 is er binnen de landmacht een [[rangonderscheidingsteken]] voor leidinggevende korporaals gekomen. Korporaals die de 'opleiding leidinggevende korporaal' (OLK) of de 'opleiding plaatsvervangend groepscommandant' (OPG) hebben gevolgd en in de functie zijn van plaatsvervangend groepscommandant, krijgen hun korporaalstre(e)p(en) met 2 gekruiste gele [[diemaco|diemaco's]] erboven. Verder bestaan er zilveren diemaco's, die zijn bestemd voor korporaals die in het verleden de opleiding met succes hebben voltooid, maar geen plaatsvervangend groepscommandantfunctie meer hebben en nog wel een leidinggevende functie bekleden.
* Ceremoniële KLu-rangonderscheidingsteken koning Willem-Alexander (zie rechts, dubbele brede galon of 'dubbele commodorestreep'). Dit wordt toegepast naast het [[koninklijk distinctief]]. <ref>[http://wetten.overheid.nl/BWBR0033442/2013-07-01 Vaststelling van het Koninklijk Distinctief], Afkondigingsblad 2013</ref> 

=== Viersterrenfunctie ===
De Nederlandse strijdkrachten kennen doorgaans één viersterrenfunctie, die van de [[commandant der Strijdkrachten]] (CDS). De functie rouleert doorgaans tussen de krijgsmachtdelen (een generaal als hij afkomstig is uit land- of luchtmacht of een luitenant-admiraal als hij afkomstig is uit de Marine). De afzonderlijke krijgsmachtdelen worden geleid door een driesterrenfunctionaris, een luitenant-generaal bij land- en luchtmacht en een viceadmiraal bij de Marine. De commandant van het [[Korps Mariniers]], een onderdeel van de Marine, is een [[brigadegeneraal]]. Sinds 2005 heeft de commandant der Marechaussee eveneens de rang van [[luitenant-generaal]].

De huidige CDS is generaal [[Onno Eichelsheim]], afkomstig van de [[Koninklijke Luchtmacht]]. Hij volgde op 15 april 2021 luitenant-admiraal [[Rob Bauer]] op, afkomstig van de Koninklijke Marine.

Buiten de Nederlandse strijdkrachten kan het zo zijn dat er gevraagd wordt om een viersterren generaal/admiraal en dat er daarmee meerdere Nederlanders in deze rang zijn. Dit is sinds juni 2021 het geval sinds Rob Bauer is benoemd als voorzitter van het [[NAVO Militair Comité|NAVO militair comité]].

=== Driesterrengeneraals ===

De Nederlandse strijdkrachten kennen momenteel twaalf driesterrengeneraals:
* de plaatsvervangend Commandant der Strijdkrachten (PCDS): vice-admiraal [[Boudewijn Boots]]
* de [[commandant Zeestrijdkrachten]] (C-ZSK): vice-admiraal [[René Tas]]
* de [[commandant Landstrijdkrachten]] (C-LAS): luitenant-generaal [[Jan Swillens]]
* de [[commandant Luchtstrijdkrachten]] (C-LSK): luitenant-generaal [[André Steur]]
* de commandant [[Koninklijke Marechaussee]] (C-KMar): luitenant-generaal (r) [[Annelore Roelofs]] <ref>https://magazines.defensie.nl/kmarmagazine/2023/08/02_interview_ckmar_08-2023. [https://web.archive.org/web/20231113195706/https://magazines.defensie.nl/kmarmagazine/2023/08/02_interview_ckmar_08-2023 Gearchiveerd] op 13 november 2023.</ref> 
* de commandant [[Defensie Ondersteuningscommando]] (C-DOSCO): luitenant-generaal Jan-Willem Maas <ref>[https://www.defensie.nl/actueel/nieuws/2023/09/01/defensie-ondersteuningscommando-in-handen-van-luitenant-generaal-maas 43 bedrijven van Defensie Ondersteuningscommando in handen van luitenant-generaal Maas] Nieuwsbericht Defensie.nl, 1 september 2023</ref> 
* de commandant [[Commando Materieel en IT]] (COMMIT): vice-admiraal (TD) Jan Willem Hartman
* de [[Inspecteur-generaal der Krijgsmacht|Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht]] (IGK): luitenant-generaal Frank van Sprang
* de Permanente Militaire Vertegenwoordiger (PMV) in het [[NAVO-hoofdkwartier]] in Brussel: luitenant-generaal Dick van Ingen <ref>[https://www.nato.int/cps/en/natohq/who_is_who_216944.htm Lieutenant General Dick van Ingen, Military Representative – Netherlands] Website NAVO, Last updated: 23 Aug. 2023 12:43</ref> 
* het hoofd van de [[Europese Militaire Staf]], luitenant-generaal Michiel van der Laan  <ref>[https://www.defensie.nl/actueel/nieuws/2023/06/28/eu-military-staff-onder-leiding-van-luitenant-generaal-van-der-laan EU Military Staff onder leiding van luitenant-generaal Van der Laan] nieuwsbericht Ministerie van Defensie, 28 juni 2023]</ref>  (deze functie rouleert tussen de EU-landen)
* de Commandant van het [[Eerste Duits-Nederlandse Legerkorps]] 1 (GE/NL) Corps: Nico Tak <ref>De hoogste generaal van 1 (GE/NL) Corps wordt bij toerbeurt geleverd door Nederland en Duitsland</ref> 
* de plaatsvervangend directeur-generaal van het Directoraat-Generaal Beleid (DGB) : luitenant-generaal [[Elanor Boekholt-O'Sullivan]]

=== Herkenbaarheid ===
Voor de herkenning kennen militaire rangen [[rangonderscheidingsteken]]s en [[aanspreekvorm]]en. Binnen de Koninklijke Marine ([[Koninklijke Marine|KM]]) wordt onderscheid gemaakt tussen ''vloot'' en ''mariniers''. De Koninklijke Landmacht ([[Koninklijke Landmacht|KL]]) kent verschillende aanspreekvormen voor militairen van ''cavalerie'', ''artillerie'' en andere wapens en [[dienstvak]]ken.

=== Aanpassingen aan het rangenstelsel ===
Sinds 1956 zijn diverse malen kleine aanpassingen gedaan in het rangenstelsel, voornamelijk bij manschappen en onderofficieren. Zo werd de stand van soldaat der tweede klasse in 2000 ingevoerd. Vóór 2000 was het onderscheidingsteken van de soldaat der eerste klasse een enkele rode [[Chevron (onderscheidingsteken)|chevron]]. Vanaf 2000 werd dat een dubbele rode chevron, en werd de soldaat der tweede klasse herkenbaar aan de enkele rode chevron.

=== Soldaten ===
Na 1945 worden militairen in de stand van soldaat (der 1e / 2e klasse) bij verschillende wapens, (garde)regimenten en korpsen van de [[Koninklijke Landmacht]] anders genoemd. Bij de [[cavalerie]] "[[huzaar]]", bij de [[veldartillerie|veld-]] en [[luchtdoelartillerie]] "kanonnier", bij de rijdende artillerie "rijder", bij de (Limburgse) jagers "(Limburgse) jager", bij de grenadiers "grenadier", bij de [[Prinses Irene Brigade|fuseliers]] "fuselier" en bij de [[Korps Commandotroepen|commandotroepen]] "commando".

=== Rangen en standen, (on)gegradueerden en manschappen ===
Bij soldaten (soldaat of bijvoorbeeld soldaat der eerste klasse) wordt niet gesproken over rangen maar over standen. Ook wordt onderscheid gemaakt in gegradueerde militairen (korporaal of hoger) en ongegradueerden (soldaten). Daarnaast worden de soldaten aangeduid als manschappen.

=== Militairen in opleiding ===
Militairen in opleiding aan de [[Koninklijke Militaire Academie]] (''MA'' met een kroontje erboven) hebben de rang/stand van cadet (=soldaat in casu ''officier in opleiding''), cadet-korporaal (resp. cadet-marechaussee der tweede klasse), cadet-sergeant (resp. cadet-wachtmeester) of vaandrig (kornet) (aanspreektitel: jonker). Een en ander afhankelijk van het jaar of de fase van de opleiding van de toekomstige officier. Na het succesvol afronden van de z.g. beroepsopleiding 1 (BO-1) wordt de student bevorderd tot cadet-korporaal.

Militairen in opleiding op het [[Koninklijk Instituut voor de Marine]] (KIM) hebben de rang van [[adelborst]] (aanspreektitel: jonker). Na het beginnen als adelborst (in stand gelijkgesteld aan matroos eerste klasse) wordt de student na het behalen van het eerste jaar bevorderd tot korporaal-adelborst, om vervolgens na het voltooien van het tweede jaar te worden bevorderd tot sergeant-adelborst.

=== Verschillen tussen marine en andere krijgsmachtdelen ===
Officiersrangen bij de marine hebben andere namen dan bij de land- en luchtmacht maar zijn verder redelijk daarmee vergelijkbaar. Manschappen en onderofficiersrangen hebben deels dezelfde namen als bij land- en luchtmacht maar hebben hierbij niet altijd dezelfde betekenis m.b.t. functie of salarisschaal. Bij de korporaals en sergeanten zijn deze verschillen het grootst: een korporaal bij de marine heeft meer verantwoordelijkheden dan een korporaal bij land- of luchtmacht. Zo wordt bijvoorbeeld een militair verpleegkundige bij de marine korporaal en bij de land- en luchtmacht minimaal sergeant (meestal sergeant 1e klasse, soms sergeant-majoor). Het verschil is ook terug te zien in de salarisschalen; zo verdient een marinekorporaal ongeveer hetzelfde als een sergeant of sergeant 1e klasse bij land- of luchtmacht. In situaties waarbij de verschillende onderdelen samenwerken (bijvoorbeeld uitzendingen) kan dit wel tot misverstanden en irritaties leiden op de werkvloer of in de verblijven van de verschillende rangen. Een korporaal bij de marine is, in tegenstelling tot zijn collega's bij de andere krijgsmachtdelen, volwaardig onderofficier en heeft dus de kaderschool voor onderofficieren doorlopen. De marinekorporaals aan boord hebben ook hun eigen verblijf als een soort 'voorportaal' voor het onderofficiersverblijf. 

Binnen de korporaals bij de landmacht zijn er twee varianten: de korporaal ingedeeld bij alle wapens en dienstvakken, en daarnaast de leidinggevend korporaal (ook geplaatst bij de meeste wapens- of dienstvakken) die een speciale opleiding (OLK) heeft gekregen op de [[Koninklijke Militaire School (Nederland)|Koninklijke Militaire School]] te Ermelo. De leidinggevende korporaals krijgen de functie van plaatsvervangend groepscommandant; zij zijn te herkennen aan de gekruiste Diemaco geweren boven de korporaalsstrepen.

=== Bijzondere functies ===
Voorts zijn te noemen de verschillende muziekkorpsen van de verschillende krijgsmachtdelen, die zo ook hun bijzonderheden kennen als bijvoorbeeld de functie van [[kapelmeester]].

In het algemeen zijn de erkend opgeleide geestelijk verzorgers in rang gelijkgesteld aan [[kapitein (rang)|kapitein]], [[majoor]] of [[luitenant-kolonel|overste]]. De hoofden van dienst van de geestelijk verzorgers zijn in rang gelijkgesteld met kolonel. Voorbeelden zijn vloot[[predikant]], legerpredikant ([[protestantisme|protestants-christelijk]]), luchtmacht[[aalmoezenier]] ([[rooms-katholiek]]), [[humanistisch raadsman]] (of -vrouw) ([[Modern humanisme|humanisme]]), [[rabbijn]] ([[Jodendom|joods]]), [[imam]] ([[islamitisch]]) en [[pandit]] ([[Hindoestanen|Hindoestaans]]). Zij bekleden formeel niet de rang want zijn aangesteld als burgerambtenaar, maar genieten wel dezelfde rechten als een militair met de equivalente rang. Bij de Koninklijke Marine is hun rangonderscheidingsteken niet voorzien van de krul op de bovenste streep. Voorts kent het Nederlands [[episcopaat]] de functie van [[legerbisschop]] (r.-k.) welke sinds 1995 door mgr. dr. [[Jos Punt]] <ref>[http://www.gcatholic.org/dioceses/diocese/neth0.htm Nederlands militair ordinariaat op GCatholic]</ref>  en sinds 2001 door de [[Lijst van bisschoppen van Haarlem-Amsterdam|bisschop van Haarlem]] wordt bekleed.

=== Draagwijze en kleur ===
De rangonderscheidingstekens kunnen op verschillende plaatsen op het uniform worden gedragen. De volgende plaatsen komen over het algemeen in aanmerking: onder aan de mouw, (officieren en adjudant-onderofficieren van de Marine of Luchtmacht), halverwege de bovenarm (veelal bij onderofficieren en manschappen) en op de schouders (alle rangen en b.v. op overhemden, gevechtskleding of werkkleding).

In het verleden werden rangonderscheidingstekens ook op de boorden (revers) gedragen. Ook worden de rangonderscheidingstekens soms gedragen op het hoofddeksel (of helm).

Op gala-uniformen zijn de rangonderscheidingstekens soms zilver of goudkleurig. Bij onderofficieren van de Landmacht zijn de rangonderscheidingstekens op het dagelijkse tenue (DT) goudkleurig of zilverkleurig voor de cavalerie en militaire administratie. De rangonderscheidingstekens van onderofficieren van de Luchtmacht zijn op het DT blauw van kleur en op het gala-tenue goudkleurig. Ook zijn de rangonderscheidingstekens op ceremoniële tenues of op de tenues van muzikanten van afwijkende vorm en kleur.

=== Titulatuur, titels ===
Zie [[Aanspreektitel#Militairen|titulatuur]] voor aanhef bij correspondentie.
Indien een militair ook een andere titel heeft (bv ir.) dan wordt dit na de militaire titel bij de naam toegepast (b.v. Lkol ir. M. Naam). Indien de titel achter de naam staat dan blijft deze ook achter de naam gebruikt worden.

=== Majoor ===
Omdat bij de Koninklijke Marine zowel naar de sergeant-majoor (onderofficier) als naar de majoor (officier) wordt verwezen als de 'majoor', wordt de majoor (officier) ook aangeduid als groot-majoor. Bij het Korps Mariniers is de aanspreektitel voor beide rangen 'majoor', bij de rest van de Marine wordt de officier aangesproken met 'mijnheer'.

Een sergeant-majoor wordt door zijn meerderen aangesproken met sergeant-majoor en door zijn ondergeschikten met majoor.

=== Luchtmacht adjudant ===
Het rangonderscheidingsteken van de adjudant veranderde in de tachtiger jaren van de zogenaamde blokstrepen naar het rangonderscheidingsteken dat gelijk is dat van de vaandrig (smalle streep). In de praktijk was dit vaak verwarrend; is het een jonge adjudant of een oude vaandrig? In juli 2017 werden, mede om de rol van de adjudant te versterken, de blokstrepen in iets modernere vorm weer ingevoerd. <ref>[https://magazines.defensie.nl/vliegendehollander/2017/06/04_in-formatie In-Formatie | 04 | de Vliegende Hollander], 7 juli 2017. [https://web.archive.org/web/20231209181121/https://magazines.defensie.nl/vliegendehollander/2017/06/04_in-formatie Gearchiveerd] op 9 december 2023.</ref> 

=== Aanstelling, bevordering en ontslag ===
[[Bestand:Koninklijk Besluit bevordering.jpg|thumb|Afschrift van een Koninklijk Besluit voor bevordering officier van de Koninklijke Luchtmacht.]]
Officieren worden aangesteld, bevorderd en ontslagen bij [[koninklijk besluit]] op voordracht van de [[minister van Defensie]].

=== Afkortingen ===
In correspondentie kan de rang worden afgekort. De volgende afkortingen worden onder andere gebruikt. Achter een afkorting wordt geen punt geplaatst:

[[CLAS]] en [[CLSK]]
* Soldaat der Derde Klasse: Sld3
* Soldaat der Tweede Klasse: Sld2
* Soldaat der Eerste Klasse: Sld1
* Korporaal: Kpl
* Korporaal der Eerste Klasse: Kpl1
* Sergeant: Sgt
* Sergeant der Eerste Klasse: Sgt1
* Sergeant-majoor: Sm
* Adjudant onderofficier: Aoo
* Tweede luitenant: Tlnt (CLAS), Tlt (CLSK)
* Eerste luitenant: Elnt (CLAS), Elt (CLSK)
* Kapitein: Kap (CLAS en CLSK), Ritmeester, Ritm (CLAS)
* Majoor: Maj
* Luitenant-kolonel: LKol (CLAS), Lt-Kol (CLSK)
* Kolonel: Kol
* Brigadegeneraal (CLAS): BGen; Commodore (CLSK): Cdre
* Generaal-majoor: GenM (CLAS), Gen-Maj (CLSK)
* Luitenant-generaal: LGen (CLAS), Lt-Gen (CLSK)
* Generaal: Gen
Bij CLSK-officieren in de rang van luitenant tot en met kolonel die vlieger of arts zijn, wordt soms die kwalificatie aan de rangaanduiding toegevoegd, dus bijvoorbeeld majoor-vlieger of kolonel-arts.

Koninklijke Marechaussee:

* Marechaussee der 4e klasse: Mar4
* Marechaussee der 3e klasse: Mar3
* Marechaussee der 2e klasse: Mar2
* Marechaussee der 1e klasse: Mar1
* Wachtmeester: Wmr
* Wachtmeester der 1e klasse: Wmr1
* Opperwachtmeester: OW
* Adjudant Onderofficier: AOO
* Kornet/Vaandrig: VDG
De rangen hierboven zijn gelijkgesteld aan die van de Koninklijke Landmacht.

[[CZSK]] <br>
Vloot
* Matroos der 3de klasse: MATR3
* Matroos der 2de klasse: MATR2
* Matroos der 1ste klasse: MATR1
* Korporaal: KPL
* Sergeant: SGT
* Sergeant-majoor: SMJR
* Adjudant-onderofficier: AOO
* Stafadjudant niv 2: AOO
* Stafadjudant niv 1: AOO
* Luitenant ter zee 3e klasse: LTZ3
* Luitenant ter zee 2e klasse: LTZ2
* Luitenant ter zee 2e klasse oudste categorie: LTZ2OC
* Luitenant ter zee 1e klasse: LTZ1
* Kapitein-luitenant ter zee: KLTZ
* Kapitein ter zee: KTZ
* Commandeur: CDR
* Schout-bij-nacht: SBN
* Viceadmiraal: VADM
* Luitenant-admiraal: LTADM
* Admiraal: ADM
Korps Mariniers
* Marinier der 3de klasse: MARN3
* Marinier der 2de klasse: MARN2
* Marinier der 1ste klasse: MARN1
* Korporaal: KPLMARNALG
* Sergeant: SGTMARNALG
* Sergeant-majoor: SMJRMARNALG
* Adjudant-onderofficier: AOOMARNALG
* Stafadjudant niv 2: AOO MARNS
* Stafadjudant niv 1: AOO MARNS
* Tweede luitenant: TLNTMARNS
* Eerste luitenant: ELNTMARNS
* Kapitein: KAPTMARNS
* Majoor: MAJMARNS
* Luitenant-kolonel: LNTKOLMARNS
* Kolonel: KOLMARNS
* Brigadegeneraal: BRIGGENMARNS
* Generaal-majoor: GENMAJMARNS
* Luitenant-generaal: LNTGENMARNS
* Generaal: GENMARNS
Bij CZSK wordt ook altijd het dienstvak of korps direct achter de rang vermeld.

Schepelingen:
* Operationele dienst: OD
subdienstvakken: nautische dienst (ODND), operaties (ODOPS), verbindingen (ODVB)
* Logistieke dienst: LD
subdienstvakken: administratie (LDA), verzorging (LDV), goederenbeheer (LDGB), geneeskundige dienst (LDGD)
* Technische dienst: TD
subdienstvakken: werktuigbouw (TDW), elektro (TDE), vliegtuig (TDV)
* wapentechnische dienst: WD
subdienstvakken: elektro (WDE), werktuig (WDW), systemen (WDS), vliegtuig (WDV),
* Bijzondere diensten: BD
subdienstvakken: tandartsassistente (BDTA), marine transportdienst (BDMTD)
* Voorbeelden: MATR1TDW, KPLLDV, SGTODND, SMJRWDV, AOOODOPS, etc.
Officieren:
* Zeeofficieren: geen toevoeging
* Administratie: A
* Technische dienst: T
* Electrotechnische dienst: E
* Vlieger: V
* Waarnemer: W
* [[officier van gezondheid|Arts]]: AR
* Tandarts: TA
* Apotheker: AP
* Speciale dienst: SD
* voorbeelden: LTZA 3, LTZE2OC, LTZV1, KLTZAR, CDRT, etc.

== Zie ook ==
* [[Inspecteur-generaal der Krijgsmacht]]
* [[Militaire rang]] voor overzichten van rangen bij andere krijgsmachten.
* [[Lijst van rangen bij de Nederlandse politie]]
* [[Douaneambtenaar#Nederland|Lijst van rangen bij de Nederlandse douane]]
* [[Lijst van rangen bij de Nederlandse brandweer]]

== Externe link ==
* [https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/brochures/2016/04/12/de-rangonderscheidingstekens-van-de-krijgsmacht/digi-rangonderscheidingstekens-nl-12-04-2016.pdf De rangonderscheidingstekens van de krijgsmacht], Ministerie van Defensie
{{Appendix}}

[[Categorie:Krijgsmacht van Nederland]][[Categorie:Lijsten van militaire rangen|Nederland]]