Brontekst bekijken van Keizer Ferdinand I (1503-1564)

{{Infobox heerser
| naam              =Ferdinand I
| afbeelding        =Hans Bocksberger der Aeltere 001.jpg
| onderschrift      =Portret van Ferdinand I door [[Hans Bocksberger de Oudere]].
| afbeeldingbreedte = 
| functie           =[[Heilige Roomse Rijk|Rooms-Duits]] [[Lijst van Rooms-Duitse koningen en keizers|koning en keizer]]
| regeerperiode     =[[1556]] - [[1564]]
| inauguratie-naam  =
| inauguratie       =
| voorganger        =[[Keizer Karel V|Karel V]]
| opvolger          =[[Keizer Maximiliaan II|Maximiliaan II]]
| functie2          =[[Lijst van heersers van Oostenrijk|Regerend aartshertog]] van [[Habsburgse erflanden|Oostenrijk]]
| regeerperiode2    =[[1522]] - [[1564]]
| inauguratie-naam2 =
| inauguratie2      =
| voorganger2       =[[Keizer Karel V|Karel V]]
| opvolger2         =[[Keizer Maximiliaan II|Maximiliaan II]] ([[Aartshertogdom Oostenrijk|Neder-Oostenrijk]])<br />[[Karel II van Oostenrijk|Karel II]] ([[Binnen-Oostenrijk]])<br />[[Ferdinand II van Tirol|Ferdinand II]] ([[Opper-Oostenrijk (Habsburgse monarchie)|Opper-Oostenrijk]])
| functie3          =[[Lijst van heersers van Bohemen|Koning]] van [[Koninkrijk Bohemen|Bohemen]]
| regeerperiode3    =[[1526]] - [[1564]]
| inauguratie-naam3 =
| inauguratie3      =
| voorganger3       =[[Lodewijk II van Hongarije|Lodewijk II]]
| opvolger3         =[[Keizer Maximiliaan II|Maximiliaan II]]
| functie4          =[[Lijst van koningen van Hongarije|Koning]] van [[Koninklijk Hongarije (1526-1867)|Hongarije]]
| regeerperiode4    =[[1526]] - [[1564]]
| mederegent-naam4  =Tegenkoning
| mederegent4       =[[Johan Zápolya]] ([[1526]] - [[1540]])
| inauguratie-naam4 =
| inauguratie4      =
| voorganger4       =[[Lodewijk II van Hongarije|Lodewijk II]]
| opvolger4         =[[Keizer Maximiliaan II|Maximiliaan II]]
| functie5          =[[Lijst van heersers van Württemberg|Hertog]] van [[Hertogdom Württemberg|Württemberg]]
| regeerperiode5    =[[1522]] - [[1534]]
| voorganger5       =[[Keizer Karel V|Karel V]]
| opvolger5         =[[Ulrich van Württemberg|Ulrich]]
| huis-naam         =Huis
| huis              =[[Huis Habsburg|Habsburg]]
| vader             =[[Filips I van Castilië|Filips ''de Schone'']]
| moeder            =[[Johanna van Castilië|Johanna ''de Waanzinnige'']]
| geboren           =[[10 maart]] [[1503]]
| geboren_in        =[[Alcalá de Henares]], [[Kroon van Castilië|Castilië]]
| gestorven         =[[25 juli]] [[1564]]
| gestorven_in      =[[Wenen]], [[Habsburgse monarchie|Oostenrijk]]
| begraven          =[[Sint-Vituskathedraal (Praag)|Sint-Vituskathedraal]], [[Praag]]
| partner-naam      =Echtgenote
| partner           =[[Anna van Bohemen en Hongarije|Anna van Bohemen]]
| religie           =[[Rooms-Katholieke Kerk|Rooms-katholiek]]
| handtekening      = 
| heraldiek         = Greater Coat of Arms of Ferdinand I, Holy Roman Emperor.svg
| heraldiek-uitleg  = Groot wapen als Heilig Rooms keizer
| website           = 
| portaal           = 
}}
'''Ferdinand I''' ([[Alcalá de Henares]], [[10 maart]] [[1503]] — [[Wenen]], [[25 juli]] [[1564]]) was keizer van het [[Heilige Roomse Rijk]], koning van [[Koninkrijk Bohemen|Bohemen]] en [[Koninkrijk Hongarije (1526-1867)|Hongarije]]. Hij was de jongere broer van [[keizer Karel V]].

== Biografie ==
In tegenstelling tot zijn oudere broer [[Keizer Karel V|Karel]], zijn oudere zusters [[Eleonora van Oostenrijk (1498-1558)|Eleonora]] en [[Isabella van Habsburg|Isabella]] en jongere zuster [[Maria van Hongarije (1505-1558)|Maria]] werd Ferdinand niet in [[Mechelen (stad)|Mechelen]] opgevoed maar in [[Spanje (personele unie)|Spanje]]. Hij was de zoon van [[Filips I van Castilië]] (Philips de Schone) en [[Johanna van Castilië]] en ontving bij zijn geboorte de titels aartshertog van Oostenrijk en infant van Castilië, León, Aragon en Navarra. Hij was genoemd naar zijn grootvader van moeders kant, [[Ferdinand II van Aragon|Ferdinand II]], die ook op 10 maart was geboren. Aanvankelijk was Ferdinand voorbestemd om die grootvader op te volgen.
Bij de aanstelling van Karel V als koning van Castilië en Aragon en als keizer van het Heilige Roomse Rijk liet hij het bestuur van [[aartshertogdom Oostenrijk|Oostenrijk]] en [[Hertogdom Krain|Slovenië]] over aan zijn broer Ferdinand. Door zijn verkiezing tot [[koning van Duitsland]] in [[1531]] werd voor Ferdinand een aanzet gegeven tot opvolging van Karel V na zijn abdicatie en nam hij al officieel in diens afwezigheid de keizerlijke taken waar.

Nadat sultan [[Süleyman I]] Ferdinands zwager [[Lodewijk II van Hongarije]], koning van Bohemen en Hongarije, had verslagen bij de [[Slag bij Mohács (1526)|Slag bij Mohács]] op [[29 augustus]] [[1526]] — waarbij Lodewijk was omgekomen — werd Ferdinand gekozen tot koning van Bohemen. De opvolging in Hongarije leidde tot een verhitte strijd tussen Ferdinand en [[Johan Zápolya|János Szapolyai]], [[vojvoda van Zevenburgen]], ieder gesteund door verschillende facties binnen de Hongaarse adel. Ferdinand werd daarbij ook gesteund door Karel V, terwijl János erin slaagde om de steun van Süleyman te verkrijgen.

Bij het [[Beleg van Wenen (1529)]] konden de legers van Ferdinand met succes de aanval van de [[Ottomaanse Rijk|Ottomanen]], onder leiding van Süleyman, weerstaan. Er zouden nog meerdere belegeringen volgen, maar in [[1533]] werd een vredesverdrag met de Ottomanen gesloten, waardoor ook het koninkrijk Hongarije ter sprake kwam. Bepaald werd dat het westelijk deel onder gezag kwam van Ferdinand en het oostelijk deel onder János’ gezag, namelijk het [[Oost-Hongaars koninkrijk]]. Met het [[Verdrag van Nagyvárad]] (1538) probeerde Ferdinand Hongarije tot een erfelijk gebiedsdeel te maken. 

Bij het bestuur van Oostenrijk, Bohemen en Hongarije regeerde hij als een [[Absolute monarchie|absolute monarch]]. Hij publiceerde een grondwet voor zijn erfelijke landen en stelde in [[Bratislava|Pressburg]], [[Praag]] en [[Wrocław|Breslau]] regeringsorganen aan naar Oostenrijks voorbeeld. Weerstand tegen deze centralisatie leidde er in [[1559]] toe, dat hij de onafhankelijkheid van deze organen moest erkennen.
In 1547 weigerde Bohemen zijn legers beschikbaar te stellen voor een strijd tegen de Duitse protestanten. Met de hulp van Spaanse troepen slaagde Ferdinand erin de opstand hiertegen neer te slaan, waarna de privileges van de Boheemse steden danig werden ingeperkt.

In 1556 werd Ferdinand keizer van het Heilige Roomse Rijk - hetgeen overigens pas in 1558 officieel bevestigd werd. Al in 1531 was bepaald dat de erfopvolging in zijn familie zou blijven en dat [[Filips II van Spanje|Filips II]], de toen vierjarige zoon van Karel V, uitgesloten werd voor eventuele opvolging.

Ferdinand stierf in Wenen en werd begraven in de [[Sint-Vituskathedraal (Praag)|Sint-Vituskathedraal]] te Praag. Hij werd als keizer van het Heilige Roomse Rijk opgevolgd door zijn zoon [[keizer Maximiliaan II|Maximiliaan II]].

== Godsdienstkwestie ==
Ferdinand was een overtuigd [[Rooms-Katholieke Kerk|katholiek]] en aanvankelijk een groot tegenstander van de [[Protestantisme|protestantse]] bewegingen. Al snel besefte hij, dat hij in de strijd tegen Ottomanen afhankelijk was van de steun van de protestantse adel, waardoor hij meer tolerantie betuigde.

Eén beweging werd echter wel fel bestreden, de [[Anabaptisme|anabaptisten]]. Via diverse mandaten trad hij hard op tegen deze stroming. Zo liet hij vooraanstaande figuren oppakken en op de brandstapel zetten. In 1529 werd een mandaat afgekondigd waarin bepaald werd dat alle ketters (lees: anabaptisten) de dood moesten vinden door verbranding. Door dit mandaat kreeg de vervolging een legitiem karakter. De gebeurtenissen in [[Münster (stad)|Münster]] (1534-1535) bevestigden Ferdinands afkeer van deze beweging. Door zijn optreden nam de invloed van de anabaptisten in Ferdinands rijk af.

Hij was in zijn laatste levensjaren een overtuigd aanhanger van de [[Contrareformatie]] en stond dan ook open voor hervormingen binnen de Kerk. Tijdens de [[Godsdienstvrede van Augsburg|Rijksdag van Augsburg]] in 1555 die hij voorzat namens Karel V kwamen de Duitse keurvorsten tot een vergelijk en leken de problemen rondom de godsdienstpolitiek opgelost. Een van de motto’s tijdens deze bijeenkomst was ''cuius regio eius religio'', wat betekende, dat de vorst van een gebied het geloof binnen zijn gebied kon bepalen. Overtuigd door deze godsdienstvrede trachtte Ferdinand samen met de [[Jezuïeten|jezuïetenorde]] in de landen onder zijn beheer het [[katholicisme|katholieke geloof]] opnieuw te vestigen, maar slaagde hierin nauwelijks. Een succesje was het herstel van het aartsbisdom Praag, dat door de protestanten was opgeheven.

== Samenwerking met Karel V ==
Als plaatsvervanger van Karel V volgde hij aanvankelijk het beleid van zijn broer. Door de weigering van Karel om hem opnieuw te benoemen als hertog van [[Württemberg]] en Karels pogingen om de opvolging van Filips II voor de keizerlijke kroon te regelen bekoelde de verstandhouding tussen de twee broers.

Ook stond hij toleranter ten opzichte van de protestanten in vergelijking tot Karel V, puur gebaseerd op politieke overwegingen. Toen echter zijn zuster Isabella, die getrouwd was met de Deense koning [[Christiaan II van Denemarken|Christiaan II]], overging naar de leer van [[Maarten Luther|Luther]] beschouwde hij haar als ''persona non grata''.

== Huwelijk ==
[[Bestand:Annajagiello.jpg|thumb|Portret van [[Anna van Bohemen en Hongarije|Anna van Bohemen]] door [[Hans Maler zu Schwaz]].]]

Op 25 mei 1521 trouwde Ferdinand te Linz met [[Anna van Bohemen en Hongarije]], dochter van [[Wladislaus II van Hongarije]], koning van Bohemen en Hongarije. Dit huwelijk was voortgekomen uit een verdrag tussen Ferdinands grootvader [[keizer Maximiliaan I|Maximiliaan I]] en Wladislaus. De huwelijksinzegening vond op 22 juli 1515 in de [[Stephansdom (Wenen)|Stephansdom]] in Wenen plaats tijdens een beroemde dubbele plechtigheid (de Wiener Doppelhochzeit), waarbij ook Ferdinands jongere zus [[Maria van Hongarije (1505-1558)|Maria]] werd uitgehuwelijkt aan Anna's jongere broer en latere koning [[Lodewijk II van Hongarije]]. Maximiliaan was daarbij zelf plaatsvervanger voor zijn afwezige kleinzoon Ferdinand.

Uit dit huwelijk werden vijftien kinderen geboren.

* [[Elisabeth van Oostenrijk (1526-1545)]], in 1543 gehuwd met [[Sigismund II August van Polen]]
* [[Keizer Maximiliaan II]] (1527–1576), gehuwd met [[Maria van Spanje]]
* [[Anna van Oostenrijk (1528-1590)]], in 1546 gehuwd met [[Albrecht V van Beieren]]
* [[Ferdinand II van Tirol|Ferdinand II van Oostenrijk]] (1529–1595), gehuwd met Filippina van Welser en Anna-Catharina van Mantua
* [[Maria van Oostenrijk]] (1531-1581), in 1546 gehuwd met [[Willem V van Kleef|Willem V hertog van Kleef, Gullik en Berg]]
* [[Magdalena van Oostenrijk (1532-1590)]], ongehuwd, medestichtster en eerste abdis van het Haller Damesstift in Tirol
* [[Catharina van Oostenrijk (1533-1572)]], in 1549 gehuwd met [[Francesco III Gonzaga]] en ín 1553 Sigismund II August van Polen, waarmee haar oudere zus Elisabeth al eerder was gehuwd
* [[Eleonora van Oostenrijk (1534-1594)]], in 1561 gehuwd met [[Guglielmo I Gonzaga]]
* Margaretha van Oostenrijk (1536-1566), ongehuwd, medestichtster en stiftdame van het Haller Damesstift in Tirol (overleden voordat het stiftgebouw in gebruik genomen werd)
* Johan van Oostenrijk (1538-1539)
* [[Barbara van Oostenrijk]] (1539-1572), in 1565 gehuwd met [[Alfonso II d'Este]], hertog van Ferrara, Modena en Reggio
* [[Karel II van Oostenrijk]] (1540–1590), gehuwd met [[Maria Anna van Beieren (1551-1608)]]
* Ursula van Oostenrijk (1541-1543)
* Helena van Oostenrijk (1543-1574), ongehuwd, medestichtster en stiftdame van het Haller Damesstift in Tirol
* [[Johanna van Oostenrijk]] (1547–1578), in 1565 gehuwd met [[Francesco I de' Medici]]

Anna van Bohemen stierf in 1547 in het kraambed van haar dochter Johanna. Keizer Ferdinand hertrouwde niet.

== Voorouders ==
{| class="wikitable"
|+'''De voorouders van Keizer Ferdinand I'''
|-
| rowspan="8" align="center"| ''''''<br />Keizer Ferdinand I (1503-1564)<br />
| rowspan="4" align="center"| '''Vader:'''<br />[[Filips I van Castilië]] (1478-1506)<br />
| rowspan="2" align="center"| '''Grootvader:'''<br />[[Keizer Maximiliaan I]] (1459-1519)<br />
| align="center"| '''Overgrootvader:'''<br />[[Keizer Frederik III (1415-1493)]]<br />
|-
| align="center"| '''Overgrootmoeder:'''<br />[[Eleonora Helena van Portugal]] (1434-1467)<br />
|-
| rowspan="2" align="center"| '''Grootmoeder:'''<br />[[Maria van Bourgondië (1457-1482)]]<br />
| align="center"| '''Overgrootvader:'''<br />[[Karel de Stoute]] (1440-1476)<br />
|-
| align="center"| '''Overgrootmoeder:'''<br />[[Isabella van Bourbon (1436-1465)]]<br />
|-
| rowspan="4" align="center"| '''Moeder:'''<br />[[Johanna van Castilië]] (1479-1555)<br />
| rowspan="2" align="center"| '''Grootvader:'''<br />[[Ferdinand II van Aragon]] (1452-1516)<br />
| align="center"| '''Overgrootvader:'''<br />[[Johan II van Aragón]] (1397-1479)<br />
|-
| align="center"| '''Overgrootmoeder:'''<br />[[Johanna Enríquez]] (1425-1468)<br />
|-
| rowspan="2" align="center"| '''Grootmoeder:'''<br />[[Isabella I van Castilië]] (1451-1504)<br />
| align="center"| '''Overgrootvader:'''<br />[[Johan II van Castilië]] (1405-1454)<br />
|-
| align="center"| '''Overgrootmoeder:'''<br />[[Isabella van Portugal (1428-1496)]]<br />
|}

== Externe links ==

{{Navigatie Rooms-Duitse keizers en koningen}}
{{Navigatie koningen Hongarije}}


{{DEFAULTSORT:Ferdinand I}}
[[Categorie:Aartshertog van Oostenrijk]]
[[Categorie:Koning van Duitsland]]
[[Categorie:Habsburg]]
[[Categorie:Keizer van het Heilige Roomse Rijk]]
[[Categorie:Koning van Hongarije]]
[[Categorie:Koning van Bohemen]]
[[Categorie:Keurvorst van Bohemen]]
[[Categorie:Persoon in de 16e eeuw|Keizer Ferdinand I]]