Brontekst bekijken van Kabinet-Colijn V

{{Infobox kabinet Nederland
| naam              = Kabinet-Colijn V
| afbeelding        = Kabinet 1939-07-24 - SFA001012244.jpg
| onderschrift      = De ministers van het aantredende kabinet-Colijn V één dag voor de beëdiging op 24 juli 1939
| coalitie          = [[Anti-Revolutionaire Partij|ARP]], [[Christelijk-Historische Unie|CHU]], [[Liberale Staatspartij|LSP]]
| zetels            = 17 + 8 + 4 = 29
| premier           = [[Hendrikus Colijn|dr. H. (Hendrik) Colijn]]
| begindatum        = [[25 juli]]
| beginjaar         = [[1939]]
| demissionairdatum = [[27 juli]]
| demissionairjaar  = [[1939]]
| einddatum         = [[10 augustus]]
| eindjaar          = [[1939]]
| voorganger        = [[Kabinet-Colijn IV|Colijn IV]]
| opvolger          = [[Kabinet-De Geer II|De Geer II]]
| afbeelding2       =Taartdiagram Kabinet-Colijn V.png 
| onderschrift2     =Zetels in de [[Tweede Kamer der Staten-Generaal|Tweede Kamer]] 
| periode           = 1918-1940
}}
[[Bestand:VIJFDE KABINET COLIJN-PGM4011581.webm|thumbtime=0:02|thumb|[[Polygoonjournaal|Bioscoopjournaal]] uit 1939. Het vijfde kabinet Colijn, dat na twee dagen weer is afgetreden (25-07-'39 tot 10-08-'39).]]
Het '''vijfde [[Nederlands kabinet|kabinet]]-Colijn''' werd, toen het voor het eerst bijeen kwam, direct weer naar huis gestuurd. Het werd buiten partijen om gevormd door [[Hendrikus Colijn|Hendrik Colijn]], die volgens eigen zeggen de hem gegeven formatieopdracht heeft aanvaard als ware het een koninklijk bevel. Het kabinet telde meer [[Liberalisme|liberalen]] (vooral partijloze oud-Indische bestuurders) dan er in de [[Tweede Kamer der Staten-Generaal|Tweede Kamer]] zaten.

Op [[30 juni]] [[1939]] gaf koningin [[Wilhelmina der Nederlanden|Wilhelmina]] Colijn de opdracht om een nieuw kabinet te formeren. Het voorgaande [[kabinet-Colijn IV]] kwam ten val ([[29 juni]]) omdat Colijn weigerde de plannen van minister van Sociale Zaken [[Carl Paul Marie Romme|Carl Romme]] uit te voeren, waarop de ministers van de [[RKSP]] ([[Rooms-katholieke Kerk|Roomsch Katholieke]] Staatspartij) nog weigerden samen te werken met Colijn.<ref>''Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog'', door: Dr. Loe de Jong, derde druk [[1970]], blzn. 599-600</ref> Colijn trachtte een nieuw kabinet te vormen mét de RKSP. Op [[5 juli]] [[1939]] voerde hij gesprekken met de fractieleiders van de in de [[Tweede Kamer]] vertegenwoordigde partijen. Fractievoorzitters van de RKSP en [[Vrijzinnig-Democratische Bond]] (resp. [[Laurentius Nicolaas Deckers]] en [[Adolf Marcus Joekes|Dolf Joekes]]) maakten bezwaar tegen het feit dat Colijn wilde bezuinigen op alle posten, behalve defensie. Colijn vroeg de koningin te worden ontheven van zijn taak als formateur, maar zij weigerde dit omdat zij nog geen opvolger voor Colijn wist.<ref>''Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog'', door: Dr. Loe de Jong, derde druk [[1970]], blz. 600</ref> Pas nadat de koningin op [[7 juli]] op [[Paleis Noordeinde]] overleg had gepleegd met de voorzitters van de [[Eerste Kamer|Eerste-]] en [[Tweede Kamer]] en enkele andere hoogwaardigheidsbekleders, werd Colijn op [[8 juli]] van zijn taak als formateur ontheven. Voor hem in de plaats benoemde de koningin mr. [[Dionysius Adrianus Petrus Norbertus Koolen]], oud-minister en oud-voorzitter van de Tweede Kamer. Koolen behoorde tot de rechtervleugel van de RKSP en was niet in staat om enige vorderingen te maken: al op [[13 juli]] werd hij van zijn post als formateur ontheven. De koningin benoemde weer Colijn tot formateur, tot ergernis van de RKSP. Colijn had naar eigen zeggen weinig zin in zijn taak, maar als plichtsgetrouw man aanvaardde hij haar. Hij verklaarde later dat hij "meer de officier was die gehoorzaamt dan de staatsman die volgens eigen verantwoordelijkheid beslist".<ref>''Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog'', door: Dr. Loe de Jong, derde druk [[1970]], blz. 601</ref>

Colijn slaagde er op [[25 juli]] in om een kabinet te vormen bestaande uit behoudzuchtige persoonlijkheden afkomstig uit de [[Anti-Revolutionaire Partij|ARP]], de [[Christelijk-Historische Unie|CHU]], de [[Liberale Staatspartij]] en partijloze [[liberalisme|liberalen]]. Overigens werd het kabinet buiten de partijen om gevormd, wat inhield dat ministers op eigen gezag toetraden. Voor de RKSP, die de hele formatie een schertsvertoning vond,<ref>''Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog'', door: Dr. Loe de Jong, derde druk [[1970]], blz. 601-602</ref> was geen plek in het nieuwe kabinet.

De val van het kabinet werd nog dezelfde dag bewerkstelligd door aanneming van een door [[Roomsch-Katholieke Staatspartij|RKSP]]-fractievoorzitter [[Laurentius Nicolaas Deckers|Deckers]] ingediende motie, waarin het optreden van het kabinet werd afgekeurd. Deze kreeg steun van de RKSP, [[Sociaal-Democratische Arbeiderspartij|SDAP]], [[Vrijzinnig-Democratische Bond|VDB]], [[Christen-Democratische Unie (Nederland)|CDU]] en de [[Communistische Partij van Nederland|Communisten]]. Tegen stemden de [[Anti-Revolutionaire Partij|ARP]], [[Christelijk-Historische Unie|CHU]], de [[Liberale Staatspartij]], [[Nationaal-Socialistische Beweging|NSB]] en de [[Staatkundig Gereformeerde Partij|SGP]].

Aanvankelijk leek het er op dat Colijn het oordeel van de Tweede Kamer naast zich neer zou leggen.<ref>''Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog'', door: Dr. Loe de Jong, derde druk [[1970]], blz. 602</ref> Hij werd in deze gedachtegang gesteund door de autoritaire [[Utrecht (stad)|Utrechtse]] [[hoogleraar]] [[Carel Gerretson]].<ref>idem</ref> Kamerlid [[Anne Anema]] (ARP) overtuigde Colijn ervan dat het oordeel van de Kamer hem geen keus liet dan het aanbieden van het ontslag van het kabinet. Vanaf [[27 juli]] was het kabinet demissionair en op [[10 augustus]] kwam het centrum-linkse [[kabinet-De Geer II]] (CHU/ARP/SDAP/RKSP/lib.) aan de macht.

==Ambtsbekleders==
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|-
!colspan=3|Ambtsbekleders
!colspan=2|[[Lijst van Nederlandse ministers|Ministers]] / [[Lijst van Nederlandse ministeries|Ministerie]]
!Termijn
!Partij
|-
| rowspan=2 style="background-color: #008F90"|
| rowspan=2|[[Bestand:Hendrik Colijn (1925).jpg|120px|H. (Hendrik) Colijn]]
| rowspan=2|[[Hendrikus Colijn|dr. <br /> H. (Hendrik) Colijn]] <br /> <small>(1869–1944)</small>
| [[Lijst van premiers van Nederland|Voorzitter]] / <br /> [[Lijst van Nederlandse ministers van Algemene Zaken|Minister]]
| [[Ministerie van Algemene Zaken|Algemene Zaken]]
| 26 mei 1933 – <br /> 10 augustus 1939
| rowspan=2|[[Anti-Revolutionaire Partij|ARP]]
|-
| |[[Lijst van Nederlandse ministers van Economische Zaken|Minister]]
| [[Ministerie van Economische Zaken en Klimaat|Economische Zaken]]
| 25 juli 1939 – <br /> 10 augustus 1939
|-
| style="background-color: #006F70"|
| [[Bestand:Hendrik van Boeijen 1942.jpg|120px|H. (Hendrik) van Boeijen]]
| [[Hendrik van Boeijen|H. (Hendrik) van Boeijen]] <br /> <small>(1889–1947)</small>
| [[Lijst van Nederlandse ministers van Binnenlandse Zaken|Minister]]
| [[Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties|Binnenlandse Zaken]]
| 24 juni 1937 – <br /> 31 mei 1944
| [[Christelijk-Historische Unie|CHU]]
|-
| style="background-color: #C0C0C0"|
| [[Bestand:1918, Burgemeester Jacob Patijn van Den Haag.jpg|120px|J.A.N. (Jacob) Patijn]]
| [[Jacob Adriaan Nicolaas Patijn|mr. <br /> J.A.N. (Jacob) Patijn]] <br /> <small>(1873–1961)</small>
| [[Lijst van Nederlandse ministers van Buitenlandse Zaken|Minister]]
| [[Ministerie van Buitenlandse Zaken (Nederland)|Buitenlandse Zaken]]
| 1 oktober 1937 – <br /> 10 augustus 1939
| [[Onafhankelijken|O]] <br /> <small>''(Liberaal)''</small>
|-
| style="background-color: #C0C0C0"|
| [[Bestand:Christiaan Wilhelm Bodenhausen.jpg|120px|Ch.W. (Christiaan) Bodenhausen]]
| [[Christiaan Wilhelm Bodenhausen|Ch.W. (Christiaan) <br /> Bodenhausen]] <br /> <small>(1869–1966)</small>
| [[Lijst van Nederlandse ministers van Financiën|Minister]]
| [[Ministerie van Financiën (Nederland)|Financiën]]
| 25 juli 1939 – <br /> 10 augustus 1939
| [[Onafhankelijken|O]] <br /> <small>''([[Conservatief-liberalisme|Conservatief-<br />Liberaal]])''</small>
|-
| style="background-color: #006F70"|
| [[Bestand:Mr. J.A. de Visser. Johannes Anthonie de Visser (1883-1950).jpg|120px|J.A. (Johannes) de Visser]]
| [[Johannes Anthonie de Visser|mr. <br /> J.A. (Johannes) <br /> de Visser]] <br /> <small>(1883–1950)</small>
| [[Lijst van Nederlandse ministers van Justitie|Minister]]
| [[Ministerie van Justitie en Veiligheid|Justitie]]
| 25 juli 1939 – <br /> 10 augustus 1939
| [[Christelijk-Historische Unie|CHU]]
|-
| style="background-color: #008F90"|
| [[Bestand:Jannes Johannes Cornelis van Dijk.jpg|120px|J.J.C. (Jannes) van Dijk]]
| [[Jannes Johannes Cornelis van Dijk|dr. <br /> J.J.C. (Jannes) <br /> van Dijk]] <br /> <small>(1871–1954)</small>
| [[Lijst van Nederlandse ministers van Defensie|Minister]]
| [[Ministerie van Defensie (Nederland)|Defensie]]
| 24 juni 1937 – <br /> 10 augustus 1939
| [[Anti-Revolutionaire Partij|ARP]]
|-
| style="background-color: #C0C0C0"|
| [[Bestand:Marinus Damme.jpg|120px|M.H. (Marinus) Damme]]
| [[Marinus Damme|dr. <br /> M.H. (Marinus) Damme]] <br /> <small>(1876–1966)</small>
| [[Lijst van Nederlandse ministers van Sociale Zaken en Werkgelegenheid|Minister]]
| [[Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid|Sociale Zaken]]
| 25 juli 1939 – <br /> 10 augustus 1939
| [[Onafhankelijken|O]] <br /> <small>''(Liberaal)''</small>
|-
| style="background-color: #C0C0C0"|
| [[Bestand:Bep Schrieke.jpg|120px|B.J.O. (Bep) Schrieke]]
| [[Bep Schrieke|dr. <br /> B.J.O. (Bep) Schrieke]] <br /> <small>(1890–1945)</small>
| [[Lijst van Nederlandse ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap|Minister]]
| [[Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap|Onderwijs, Kunsten <br /> en Wetenschappen]]
| 25 juli 1939 – <br /> 10 augustus 1939
| [[Onafhankelijken|O]] <br /> <small>''(Liberaal)''</small>
|-
| style="background-color: #5A5CBD"|
| [[Bestand:Otto Cornelis Adriaan van Lidth de Jeude (1942).jpg|120px|O.C.A. (Otto) van Lidth de Jeud]]
| [[Otto Cornelis Adriaan van Lidth de Jeude|jhr.ir. <br /> O.C.A. (Otto) van <br /> Lidth de Jeude]] <br /> <small>(1881–1952)</small>
| [[Lijst van Nederlandse ministers van Verkeer en Waterstaat|Minister]]
| [[Ministerie van Verkeer en Waterstaat|Waterstaat]]
| 25 juli 1939 – <br /> 10 augustus 1939
| [[Liberale Staatspartij|LSP]]
|-
| style="background-color: #C0C0C0"|
| [[Bestand:Cornelis van den Bussche.jpg|120px|Cornelis van den Bussche]]
| [[Cornelis van den Bussche|C. (Cornelis) van <br /> den Bussche]] <br /> <small>(1884–1941)</small>
| [[Lijst van Nederlandse bewindspersonen van Koninkrijksrelaties en van Koloniën|Minister]]
| [[Ministerie van Koloniën (Nederland)|Koloniën]]
| 25 juli 1939 – <br /> 10 augustus 1939
| [[Onafhankelijken|O]] <br /> <small>''([[Conservatief-liberalisme|Conservatief-<br />Liberaal]])''</small>
|-
| colspan=7|<small>Bron: [https://www.parlement.com/id/vh8lnhrp8wry/kabinet_colijn_v_1939 Kabinet-Colijn V] Parlement & Politiek
|}

{{Appendix|1=alles|2=
* {{Bronvermelding parlement.com}}
{{References}}
}}
{{Navigatie kabinetten Nederland}}

[[Categorie:Nederlands kabinet|Colijn V]]
[[Categorie:Nederlandse politiek in 1939]]