Brontekst bekijken van Geschiedenis

[[Bestand:Nikolaos Gyzis - Historia.jpg|thumb|''Historia'' ([[Allegorie (beeldende kunst)|allegorie]] van geschiedenis), [[Nikolaos Gyzis]], 1892]]
'''Geschiedenis''' is onder meer de [[Vakwetenschap|vakdiscipline]] die zich bezighoudt met de studie van [[Chronologie|chronologische]] ordening van gebeurtenissen in het [[verleden]], zich daarbij baserend op een kritisch onderzoek van [[Historische bron|bronnen]].

Geschiedenis in de ruime betekenis is ook alles wat in het verleden heeft plaatsgevonden, dus ook alle fenomenen die verandering ondergaan, met of zonder de mens. Een voorbeeld is de [[geschiedenis van de aarde]].

Geschiedenis wordt gebaseerd op een grote diversiteit aan bronnen, zoals geschreven en gedrukte bronnen, interviews ([[mondelinge geschiedenis]]) en ongeschreven bronnen uit de [[archeologie]]. Sommige benaderingen zijn in de ene periode gebruikelijker dan in de andere. De periode van de gebeurtenissen uit de tijd vóór het [[schrift (hoofdbetekenis)|schrift]] staat bekend als de [[prehistorie]].

== Deelterreinen ==
De geschiedenis kent allerlei deelterreinen die op verschillende onderwijsinstellingen worden onderwezen, waaronder:
* [[agrarische geschiedenis]]
* [[Geschiedenis van de bouwkunst|architectuurgeschiedenis]]
* [[economische geschiedenis]]
* [[bedrijfsgeschiedenis]]
* [[boekgeschiedenis]]
* [[gendergeschiedenis]]
* [[geschiedenis van de filosofie]]
* [[geschiedenis van het christendom]]
* [[geschiedenis van internationale betrekkingen]]
* [[godsdienstgeschiedenis]]
* [[historische demografie]]
* [[historische geografie]]
* [[ideeëngeschiedenis]]
* [[institutionele geschiedenis]]
* [[intellectuele geschiedenis]]
* [[Geschiedenis van het christendom|kerkgeschiedenis]]
* [[krijgsgeschiedenis]]
* [[kunstgeschiedenis]]
* [[literatuurgeschiedenis]]
* [[maritieme geschiedenis]]
* [[mentaliteitsgeschiedenis]]
* [[Krijgsgeschiedenis|militaire geschiedenis]]
* [[muziekgeschiedenis (klassiek)|geschiedenis van de klassieke muziek]]
* [[muziekgeschiedenis (populair)|geschiedenis van de populaire muziek]]
* [[onderwijsgeschiedenis (historische pedagogiek)]]
* [[rechtsgeschiedenis]]
* [[sociale geschiedenis]]
* [[theoretische geschiedenis]]
* [[transnationale geschiedenis]]
* [[vaderlandse geschiedenis]]
* [[vrouwengeschiedenis]]
* [[wetenschapsgeschiedenis]]
* [[Cultuurgeschiedenis]]

=== Disciplines binnen de geschiedenis ===
* [[Mythologie]] is een onderwerp dat bestudeerd wordt door historici, maar ook door [[antropologen]].
* [[Agrarische geschiedenis]]
* [[Genealogie (geschiedkunde)|Genealogie]]
* [[Geschiedschrijving|Historiografie]]
* [[Paleontologie]]
* [[Monografie]]
* [[Stadsgeschiedenis]]
* [[Economische geschiedenis]]
* [[Boekgeschiedenis]]
* [[Kunstgeschiedenis]]
* [[Psychohistorie]]

=== Geschiedenis per onderwerp ===
* [[geschiedenis van de wereld]]
* [[Geschiedenis van het bibliotheekwezen]]
* [[Geschiedenis van het boeddhisme]]
* [[Geschiedenis van het christendom]]
*[[Geschiedenis van de computer]]
* [[Geschiedenis van het Esperanto]]
* [[Geschiedenis van de film]]
* [[Geschiedenis van de geschiedschrijving]]
*[[Geschiedenis van de keramiek]]
* [[Geschiedenis van de islam]]
* [[Geschiedenis van de klassieke muziek]]
* [[Geschiedenis van de muzieknotatie]]
* [[Geschiedenis van de oudheid]]

=== Geschiedenis per locatie ===

* Geschiedenis per [[werelddeel]]:
*: [[Geschiedenis van Afrika|Afrika]] – [[Geschiedenis van Antarctica|Antarctica]] – [[Geschiedenis van Australië|Australië]] – [[Geschiedenis van Azië|Azië]] – [[Geschiedenis van Europa|Europa]] – [[Geschiedenis van Noord-Amerika|Noord-Amerika]] – [[Geschiedenis van Midden-Amerika|Midden-Amerika]] – [[Geschiedenis van Zuid-Amerika|Zuid-Amerika]] – [[Geschiedenis van Oceanië|Oceanië]]
* Geschiedenis per [[Land (geografie)|land]]:
*: [[Geschiedenis van Afghanistan|Afghanistan]] – [[Geschiedenis van België|België]] – [[Bhutan#Geschiedenis|Bhutan]] - [[Geschiedenis van Bulgarije|Bulgarije]] – [[Myanmar#Geschiedenis|Birma]] - [[Geschiedenis van China|China]] – [[Geschiedenis van Cyprus|Cyprus]] – [[Geschiedenis van Denemarken|Denemarken]] – [[Geschiedenis van Duitsland|Duitsland]] – [[Geschiedenis van Engeland|Engeland]] – [[Geschiedenis van Egypte|Egypte]] – [[Geschiedenis van Frankrijk|Frankrijk]] – [[Geschiedenis van Griekenland|Griekenland]] – [[Geschiedenis van Hongarije|Hongarije]] – [[Geschiedenis van Ierland|Ierland]] – [[Geschiedenis van Indonesië|Indonesië]] – [[Geschiedenis van Irak|Irak]] – [[Geschiedenis van Israël|Israël]] – [[Geschiedenis van Italië|Italië]] – [[Geschiedenis van Japan|Japan]] – [[Geschiedenis van Letland|Letland]] – [[Geschiedenis van Litouwen|Litouwen]] – [[Geschiedenis van Mexico|Mexico]] – [[Myanmar#Geschiedenis|Myanmar]] - [[Geschiedenis van Nederland|Nederland]] – [[Geschiedenis van Noorwegen|Noorwegen]] – [[Geschiedenis van Polen|Polen]] – [[Geschiedenis van Rusland|Rusland]] – [[Geschiedenis van Suriname|Suriname]] – [[Geschiedenis van Turkije|Turkije]] – [[Geschiedenis van het Verenigd Koninkrijk|Verenigd Koninkrijk]] – [[Geschiedenis van de Verenigde Staten|Verenigde Staten]] – [[Geschiedenis van Vietnam|Vietnam]]

== Hulpwetenschappen van de geschiedenis ==
* [[Archeologie]] (oudheidkunde); de studie naar de overblijfselen van oude culturen
* [[Chronologie]] (tijdrekenkunde); de studie voor het lokaliseren van gebeurtenissen in de tijd
* [[Codicologie]] de studie van samengebonden manuscripten in een codex gezien als materieel voorwerp
* [[Cryptografie]] (geheimschrift); de studie van het ontcijferen van geheimschriften
* [[Epigrafie]] (opschriftkunde); de studie van inscripties die zijn aangebracht op steen of andere harde materialen
* [[Faleristiek]] de studie van de vorm en de geschiedenis van de ridderorden én andere onderscheidingen
* [[Hagiografie]] (heiligenleven); de studie van biografieën van (christelijke) heiligen
* [[Heraldiek]] de studie van de betekenis van wapenschilden
* [[Metrologie]] de studie van meting (maten, meetprocessen en meetfouten)
* [[Onomastiek]] (naamkunde); de studie van de betekenis, de oorsprong en de verspreiding van namen
* [[Numismatiek]] (muntkunde); de studie van alle tastbare vormen en geschiedenis van geld
* [[Oorkondeleer]] de studie van het ontstaan, de vorm en geschiedenis van oorkonden
* [[Paleografie]] de studie (het bestuderen en ontcijferen) van oude handschriften en archiefstukken
* [[Zegelkunde|Sigillografie]] (zegelkunde); de studie van zegels die als waarborg voor de echtheid van documenten gebruikt zijn
* [[Vexillologie]] (vlaggenkunde) de studie die zich bezighoudt met vlaggen
* [[Wiskunde|Mathematiek]] (wiskunde) de studie van patronen en structuren

== Geschiedenis als leervak ==
=== Nederland ===
Het vak geschiedenis wordt in Nederland op de verschillende onderwijsinstellingen verschillend onderwezen:
* Bij geschiedenis op de [[Basisonderwijs in Nederland|basisschool]] staat het verhaal van de geschiedenis centraal. Belangrijke gebeurtenissen en personen worden daarbij in een breder kader geplaatst.
* In het [[voortgezet onderwijs]] is het [[Geschiedenisonderwijs (Nederland)|geschiedenisonderwijs]] vooral toegespitst op het aanleren van historische [[Vaardigheid|vaardigheden]] en wordt de kennis verder uitgediept. In de [[theoretische leerweg]] van het vmbo ligt de nadruk op het opdoen van kennis en in het [[Voorbereidend wetenschappelijk onderwijs|vwo]] bij het aanleren van de vaardigheden. Met ingang van 2007 werd in Nederland de geschiedenis in het basis- en voortgezet onderwijs cyclisch gebracht. Leerlingen krijgen de geschiedenis dan driemaal geleerd (basisonderwijs - onderbouw - bovenbouw), waarbij de diepgang telkens groter wordt. De leidraden hierbij vormen de [[Geschiedenisonderwijs (Nederland)|tien tijdvakken]] met 49 kenmerkende aspecten en de [[Canon van Nederland|canon van de geschiedenis]] met 50 gebeurtenissen en personen die elke Nederlander zou moeten kennen.
* Op universitair niveau is geschiedenis een volwaardige studierichting, veelal binnen de letterenfaculteit. Daarnaast zijn er op [[hoger beroepsonderwijs]] (hbo) en [[universiteit|universitair niveau]] lerarenopleidingen geschiedenis.

=== Vlaanderen ===
In het Vlaamse basisonderwijs worden geschiedkundige thema's weleens besproken binnen het vak wero (wereldoriëntatie). In Vlaanderen is geschiedenis een vak in de meeste studierichtingen van het [[secundair onderwijs]]. Afhankelijk van de gekozen studierichting krijgen de leerlingen één of twee lesuren geschiedenis per week. In alle [[Algemeen secundair onderwijs|ASO]]-richtingen is geschiedenis een verplicht vak. Ook in de meeste [[Technisch secundair onderwijs|TSO]] en [[KSO]]-richtingen wordt geschiedenis onderwezen.

In het vak geschiedenis wordt de (westerse) wereldgeschiedenis chronologisch overlopen, beginnende bij de [[prehistorie]] en het [[Oude Nabije Oosten]] in het eerste jaar en de geschiedenis van de twintigste eeuw in het zesde (laatste) jaar. In elk leerjaar wordt dus een ander tijdvak onder de loep genomen:
* Eerste jaar: prehistorie en [[Oude Nabije Oosten]]
* Tweede jaar: de [[klassieke oudheid]] (Romeinen en Grieken)
* Derde jaar: de [[middeleeuwen]]
* Vierde jaar: de [[nieuwe tijd]] (16de-18de eeuw)
* Vijfde jaar: de [[nieuwste tijd]] en eerste helft van de [[twintigste eeuw]] (19de-eeuw-1945)
* Zesde jaar: de geschiedenis van de rest van de [[twintigste eeuw]] tot heden (1945-heden)

Aan de universiteit kan de academische bachelor Geschiedenis gevolgd worden. Aan de hogescholen is er ook een opleiding voor geschiedenisleerkracht op professioneel bachelorniveau.

=== Periodiseringen ===
Over het algemeen wordt voor de geschiedenis van de Oude Wereld de volgende globale indeling van tijdsperioden aangehouden:
# De prehistorie: voor 2000 v.Chr.
# het oude nabije oosten: 2000 voor Chr. - 800 v.Chr.
# klassieke oudheid 800 v.Chr. - 500
# De middeleeuwen: 500 - 1500
# de vroegmoderne tijd : 1500 - 1800
# de moderne tijd: 1800 - 1945
# De eigentijdse geschiedenis (nu tijd): 1945-heden

In het Belgisch onderwijssysteem (vanaf secundair onderwijs) wordt de volgende indeling in tijdvakken gehanteerd:
# De [[prehistorie]]: tot 3500 v.Chr.
# De [[stroomculturen]] (Oude Nabije Oosten): 3500 v.Chr. tot 800 v.Chr.
# De [[klassieke oudheid]]: 800 v.Chr. tot 500
# De [[middeleeuwen]]: 500-1500
# De [[nieuwe tijd]]: 1500-1750
# De [[Moderne tijd|nieuwste tijd]]: 1750-1945
# de [[eigen tijd]]: 1945-nu

Of

# De prehistorie: tot 3500 v.Chr.
# De oudheid: 3500 v.Chr. tot 500
# De middeleeuwen: 500-1450
# De nieuwe tijd: 1450-1750
# De nieuwste tijd: 1750-1945
# De eigen tijd: 1945-nu

Of

# De prehistorie: tot 3000 v.Chr.
# De oudheid: 3000 v.Chr. tot 500 n.Chr.
# De middeleeuwen: 500-1500
# De vroegmoderne tijd: 1500-1800
# De moderne tijd: 1800-nu

Of (specifiek)

# De prehistorie: tot 3500 v.Chr.
# Het Oude Nabije Oosten: 3500 v.Chr. tot 800 v.Chr.
# De klassieke oudheid: 800 v.Chr. tot 476
# De middeleeuwen: 476 tot 1492
# De nieuwe tijd: 1492 tot 1789
# De nieuwste tijd: 1789 tot 1945
# De eigen tijd: 1945 tot nu

Of

# De prehistorie: tot 3300 v.Chr.
# De oudheid: van 3300 v.Chr. tot 476 n.Chr.
# De middeleeuwen: van 476 n.Chr. tot 1453 n.Chr./1492 n.Chr.
# De nieuwe tijd: van 1453 n.Chr./1492 n.Chr. tot 1789 n.Chr.
# De nieuwste tijd: van 1789 n.Chr. tot 1945 n.Chr.
# De eigen tijd: van 1945 n.Chr. tot nu

De gebeurtenissen
# 3500 v.Chr. (1): Het ontstaan van het schrift
# 800 v.Chr.: De stichtingsdatum van Rome{{Bron?|Volgens de legende was dat in 753 v.Chr.|2018|12|20}}
# 476 n.Chr.: Val van het West Romeinse Rijk
# 1453 n.Chr.: Val van het Oost Romeinse Rijk
# 1492: De ontdekking van Amerika
# 1789: Het begin van de Franse Revolutie
# 1945: Het einde van de 2de wereldoorlog

In het Nederlandse basis- en voortgezet onderwijs wordt tegenwoordig een indeling in [[Geschiedenisonderwijs (Nederland)|tien tijdvakken]] gehanteerd:
# Tijd van jagers en boeren (~[[prehistorie]]): tot 3000 v.Chr.
# Tijd van Grieken en Romeinen (~[[oudheid (hoofdbetekenis)|oudheid]]): 3000 v.Chr. tot 500
# Tijd van monniken en ridders (~[[vroege middeleeuwen]]): 500-1000
# Tijd van steden en staten (~hoge en late [[middeleeuwen]]): 1000-1500
# Tijd van ontdekkers en hervormers (~[[renaissance (hoofdbetekenis)|renaissance]]/[[Reformatie]]): 1500-1600
# Tijd van regenten en vorsten (~[[Gouden Eeuw (Nederland)|Gouden Eeuw]]): 1600-1700
# Tijd van pruiken en revoluties (~[[Verlichting (stroming)|Verlichting]]): 1700-1800
# Tijd van burgers en stoommachines (~[[industrialisatie]]): 1800-1900
# Tijd van de wereldoorlogen (eerste helft [[20e eeuw|twintigste eeuw]]): 1900-1950
# Tijd van televisie en computer (tweede helft [[20e eeuw|twintigste eeuw]]): 1950-nu

== Periodes ==
* [[Jaar|Jaren]] en [[Lijst van eeuwen|eeuwen]]
* [[365 dagenschema]]
* Westerse geschiedenis: [[Prehistorie]] – [[protohistorie]] - [[oudheid (hoofdbetekenis)|oudheid]] – [[middeleeuwen]] – [[renaissance (hoofdbetekenis)|renaissance]] – [[Verlichting (stroming)|verlichting]] – [[Moderne tijd|nieuwste tijd]]
*Prehistorie van [[Sub-Sahara|Sub-Saharaans Afrika]]: [[Early Stone Age]] – [[Middle Stone Age]] – [[Later Stone Age]]
*[[Precolumbiaanse periode|Precolumbiaanse geschiedenis]]: [[Lithische periode]] – [[Archaïsche periode (Amerika)|Archaïsche periode]] – [[Formatieve periode]] – [[Klassieke periode (Amerika)|Klassieke periode]] – [[Postklassieke periode]]
* [[De klassieken]]

== Historische lijsten ==
* [[Lijst van presidenten van de Verenigde Staten]]
* [[Lijst van geschiedkundigen]]
* [[Lijst van historische plaatsnamen]]
* [[Lijst van oorlogen (chronologisch)]]
* [[Lijst van pausen]]
* [[Lijst van theologen]]
* [[Lijst van veldslagen]]
* [[Lijst van verdragen]]

== Lijsten van A tot Z ==
* [[Franse Revolutie van A tot Z]]
* [[Napoleontische tijd van A tot Z]]
* [[Ontdekkingsreizen van A tot Z]]
* [[Prehistorie van A tot Z]]
* [[Tachtigjarige Oorlog van A tot Z]]

== Zie ook ==
{{Link portaal|Geschiedenis}}
* [[Archeoloog]]
* [[Clio (muze)]]
* [[Futurologie]]
* [[Geschiedvorsing]]
* [[Historicus]]
* [[Lijst van Nederlandse geschiedkundigen]]
* [[Natuurlijke historie]]
* [[Paleontologie]]

{{Appendix|2=
{{References}}
}}
{{prefixindextabel|geschiedenis}}
{{Wikisource|Hoofdportaal:Geschiedenis}}
{{Woordenboek}}

[[Categorie:Geschiedenis| ]]
[[Categorie:Schoolvak]]