Brontekst bekijken van Engels

{{Zie dp}}
{{Infobox taal
| naam in Nederlands = Engels
| naam in taal = English
| gesproken = <nowiki/>
* [[Verenigd Koninkrijk]],
* [[Ierland (land)|Ierland]],
* [[Nieuw-Zeeland]],
* [[Australië (continent)|Australië]] en
* [[Oceanië]]
en grote delen van:
* [[Noord-Amerika]],
* [[Afrika]] en
* [[Azië]],
wereldwijd als ''[[lingua franca]]''
| sprekers = 335 miljoen moedertaalsprekers<ref name="ethnologue">{{en}} Lewis, M. Paul, Gary F. Simons & Charles D. Fennig (eds.). 2013. [https://www.ethnologue.com/statistics/size Ethnologue: Languages of the World] (17<sup>e</sup> editie), Dallas, Texas: SIL International. Geraadpleegd 14 april 2014.</ref>
| rang = 3 (moedertaal)<!--, 1 (totaal) ? -->
| taalfamilie = [[Indo-Europese talen|Indo-Europees]]
* [[Germaanse talen|Germaans]]
** [[West-Germaanse talen|West-Germaans]]
*** [[Ingveoonse talen|Ingveoons]] (Anglo-Fries)
**** [[Anglische talen|Anglisch]]
***** '''Engels'''
| dialecten = * [[Amerikaans-Engels]]
* [[Canadees-Engels]]
* [[Australisch-Engels]]
* [[Brits-Engels]]
** [[Noord-Engels]]
** [[Midlands-Engels]]
** [[Schots-Engels]]
* [[Zuid-Afrikaans-Engels]]
* [[Lijst van dialecten van de wereld - E|etc.]]
| creolen = <nowiki/>
* [[Bislama]]
* Jamaicaans [[Patois]]
* [[Nigeriaans Pidginengels]]
* Sierra Leoons [[Krio (taal)|Krio]]
* [[Tok Pisin]]
* [[Engelse creoolse talen|etc.]]
| alfabet = [[Latijns alfabet|Latijns]]
| officieelin = {{IN}} <br /> {{US}} <br /> {{PK}} <br /> {{NG}} <br /> {{PH}} <br /> {{GB}} <br /> {{ZA}} <br /> {{TZ}} <br /> {{KE}} <br /> {{CA}} <br /> {{UG}} <br /> {{GH}} <br /> {{AU}} <br /> {{LK}} <br /> {{TK}} <br /> {{CM}} <br /> {{ZW}} <br /> {{MW}} <br /> {{ZM}} <br /> {{RW}} <br /> {{HK}} <br /> {{SL}} <br /> {{PG}} <br /> {{PR}} <br /> {{SG}} <br /> {{CW}} <br /> {{AS}} <br /> {{NZ}} <br /> {{IE}} <br /> {{LR}} <br /> {{JM}} <br /> {{NA}} <br /> {{SX}} <br /> {{LS}} <br /> {{BW}} <br /> {{ER}} <br /> {{MU}} <br /> {{SZ}} <br /> {{TT}} <br /> {{FJ}} <br /> {{GY}} <br /> {{SB}} <br /> {{NU}} <br /> {{IO}} <br /> {{MT}} <br /> {{BS}} <br /> {{SD}} <br /> {{SS}} <br /> {{BZ}} <br /> {{BB}} <br /> {{NL}} ([[Saba]], [[Sint Eustatius]]) <br /> {{VU}} <br /> {{GU}} <br /> {{LC}} <br /> {{VC}} <br /> {{VI}} <br /> {{FM}} <br /> {{KI}} <br /> {{JE}} <br /> {{GG}} <br /> {{GS}} <br /> {{GD}} <br /> {{GB-VLAG}} [[Akrotiri en Dhekelia]] <br /> {{SC}} <br /> {{IM}} <br /> {{DM}} <br /> {{AG}} <br /> {{BM}} <br /> {{MH}} <br /> {{KY}} <br /> {{KN}} <br /> {{GI}} <br /> {{VG}} <br /> {{CK}} <br /> {{TC}} <br /> {{PW}} <br /> {{AI}} <br /> {{MS}} <br /> {{SH}} <br /> {{FK}} <br /> {{NF}} <br /> {{MP}} <br /> {{CX}} <br /> {{PN}} <br />{{Vlag Afrikaanse Unie}}<br />{{EU}}<br />{{NAVO}}<br />{{CARICOM}}<br />{{UZAN}}<br />{{UN}}<br />Zie ook: [[Lijst van landen waar Engels een officiële taal is]]
| organisatie = geen
| 639-1 = en
| 639-2 = eng
| 639-3 = eng
| portaal2 = Engels
| vitaliteit = 
| varianten = 
}}
Het '''Engels''' (''English'') is een [[Indo-Europese talen|Indo-Europese taal]], die vanwege de nauwe verwantschap met talen als het [[Friese talen|Fries]], ([[Nederduits|Neder]]-)[[Duits]] en [[Nederlands]] tot de [[West-Germaanse talen]] wordt gerekend. De [[taal]] is ontstaan in [[Engeland (hoofdbetekenis)|Engeland]] in de tijd van de [[Angelsaksen]]. Het is nu de [[lingua franca]] in grote delen van de [[aarde (planeet)|wereld]], als resultaat van de [[militair]]e, [[economie|economische]], [[cultuur|culturele]], [[wetenschap]]pelijke en [[politiek]]e invloed van het [[Britse Rijk]] gedurende de [[18<sup>e</sup> eeuw|18<sup>e</sup>]], [[19e eeuw|19e]] en begin [[20e eeuw]] <ref>[https://www.bartleby.com/224/1501.html The world-wide expansion of the English language]. [https://web.archive.org/web/20220321170940/https://www.bartleby.com/224/1501.html Gearchiveerd] op 21 maart 2022.</ref>  en de invloed van de [[Verenigde Staten]] vanaf het begin van de 20e eeuw tot op heden. Het Engels wordt tegenwoordig op grote schaal gebruikt als [[tweede taal]] of als [[officiële taal]] in de [[Gemenebest van Naties|Gemenebest]]landen, en is de voertaal van vele internationale [[organisatie]]s. Zo is het een van de zes officiële talen van de [[Verenigde Naties]].

De woorden Engels en [[Engeland]] zijn afgeleid van de benaming [[Angelen]], een volk dat in de [[5e eeuw]] vanuit [[Sleeswijk-Holstein]] de [[Noordzee]] overstak richting [[Groot-Brittannië (eiland)|Groot-Brittannië]]. Dit volk was afkomstig van het schiereiland [[Anglia]]. <ref>{{Citeer boek|achternaam= Crystal|voornaam= David|auteurlink= |medeauteurs= |datum= 2018|titel= The Cambridge Encyclopedia of the English Language|hoofdstuk= |uitgever= |plaats= |ISBN= |NUR= |pagina= 7|taal= en|URL= https://books.google.nl/books?id=PBnCDwAAQBAJ&pg=PA7|bezochtdatum= 2021-03-19|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230628175851/https://books.google.nl/books?id=PBnCDwAAQBAJ&pg=PA7|archiefdatum=2023-06-28}}</ref> 

== Betekenis ==
[[Bestand:EN English Language Symbol ISO 639-1 IETF Language Tag Icon.svg|thumb|upright|left|EN: Engels gesymboliseerd door taalcode [[ISO 639-1]]]]
Modern Engels wordt soms beschreven als de eerste wereldwijde lingua franca <ref>{{Citeer web |title=Global English: gift or curse? |url=https://journals.cambridge.org/action/displayAbstract;jsessionid=92238D4607726060BCBD3DB70C472D0F.tomcat1?fromPage=online&aid=291932 |accessdate=4 april 2005|archiefurl=https://web.archive.org/web/20080220140436/http://journals.cambridge.org:80/action/displayAbstract;jsessionid=92238D4607726060BCBD3DB70C472D0F.tomcat1?fromPage=online&aid=291932|archiefdatum=2008-02-20|dodeurl=nee}}</ref>  <ref> en is de belangrijkste [[Kunsttaal|internationale taal]] voor [[communicatie]], [[wetenschap]], [[luchtvaart]], [[toerisme]], [[radio]], [[diplomatie]] en in de [[Bedrijfsleven|zakenwereld]].<ref name="triumph">{{Citeer web |url=https://www.economist.com/node/883997 |title=The triumph of English |accessdate=26 maart 2007 |date=20 december 2001 |publisher=The Economist|archiefurl=https://web.archive.org/web/20101108081210/http://www.economist.com:80/node/883997?|archiefdatum=2010-11-08|dodeurl=nee}}</ref>  De uitbreiding van de taal vanaf de Britse eilanden over de hele wereld begon tegelijk met de groei van het [[Britse Rijk]], en aan het eind van de [[19e eeuw]] was de taal werkelijk wereldwijd verspreid. <ref>{{Citeer web |url=http://www.ehistling-pub.meotod.de/01_lec06.php |title=Lecture 7: World-Wide English |accessdate=26 maart 2007 |publisher=eHistLing |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090703200110/http://www.ehistling-pub.meotod.de/01_lec06.php |archivedate=3 juli 2009}}</ref>  De taal is dominant in de [[Verenigde Staten]], en door de groeiende economische en culturele invloed en status van dit land als [[Grote mogendheid|wereldmacht]] sinds het einde van de [[Tweede Wereldoorlog]] is ook de positie van de Engelse taal wereldwijd versterkt, <ref>{{Citeer web |url=http://www.britishcouncil.org/de/learning-elt-future.pdf |format=PDF|title=The Future of English? |accessdate=15 april 2007 |year=1997 |author=David Graddol |publisher=The British Council|archiefurl=https://web.archive.org/web/20070809034211/http://www.britishcouncil.org/de/learning-elt-future.pdf|archiefdatum=2007-08-09|dodeurl=nee}}</ref>  waardoor ze zich tot een echte [[wereldtaal]] heeft ontwikkeld.

Goede kennis van het Engels is een vereiste in een aantal werkgebieden en beroepen zoals [[geneeskunde]] en [[informatica]]; ten gevolge daarvan kennen ten minste één [[miljard]] mensen op zijn minst de beginselen van het Engels.

Taalkundigen als [[David Crystal]] wijzen erop dat een van de gevolgen van de groei van het Engels (net als andere wereldwijd gesproken talen) is dat de taalkundige diversiteit op veel plekken ter wereld verloren gaat, met name in [[Australazië]] en [[Noord-Amerika]].

== Geschiedenis ==
{{Zie ook|Zie ook: [[Grote klinkerverschuiving (Engels)]].}}
Oorspronkelijk is de Engelse taal ontstaan uit vele dialecten ([[Oudengels]]), die naar Engeland werden overgebracht door de Angelsaksische [[Pionier|kolonisten]], beginnend in de [[5e eeuw]]. De taal werd sterk beïnvloed door de [[Oudnoords|Oudnoorse taal]] van de [[Vikingen]]. Na de Normandische verovering van Engeland in [[1066]], ontwikkelde Oudengels zich tot [[Middelengels]]. Onderdeel van die verandering was het gebruik van veel leenwoorden uit de Normandische woordenschat en het gebruik van [[Normandisch]]e spellingsregels. Het hedendaagse Engels ontwikkelde zich daarvandaan, en ging door met het opnemen van buitenlandse woorden, met name uit het [[Latijn]] en [[Grieks]].

Het Engels vindt zijn oorsprong in de Germaanse talen die in [[Groot-Brittannië (eiland)|Groot-Brittannië]] gesproken werden, in het bijzonder de taal van de [[Angelen]], de [[Saksen (volk)|Saksen]] en de [[Juten (volk)|Juten]]. <ref>Robert McCrum, William Cran, Robert MacNeil: ''The Story of English'' hoofdstuk 2 'The Mother Tongue': ''"In the simplest terms, the language was brought to Britain by Germanic tribes, the Angles, the Saxons, and Jutes"''</ref>  Het is sterk beïnvloed door het [[Oudnoords]] (dankzij de vele [[Vikingen]] die er zich vestigden tussen 800-1000) en vooral het [[Oudfrans]] (na de verovering door de [[Normandië]]rs in 1066). De [[grammatica]]le structuur van het Engels is dus nog steeds overwegend Germaans op enkele aan de [[Romaanse talen]] ontleende zinsconstructies na, maar van de totale Engelse [[woordenschat]] is veel (circa 60%) ontleend aan het [[Oudfrans]] en [[Latijn]]. Men noemt het Engels daarom soms ook wel een brugtaal tussen de wereld van de Germaanse en die van de Romaanse talen.

Het Engels wordt doorgaans als volgt geperiodiseerd:
* [[Oudengels]], ook bekend als Angelsaksisch, vanaf midden [[5e eeuw]] tot midden [[12e eeuw]], geattesteerd in [[Beowulf (gedicht)|Beowulf]]
* [[Middelengels]], [[12e eeuw|12e]]-[[15e eeuw]], met invloed vanuit het [[Normandisch]] (een [[Frans]] [[dialect]]) na de [[slag bij Hastings]]
* Nieuw-Engels, ongeveer midden [[16e eeuw]] tot heden

== Modern gebruik ==
De Engelse taal is vanaf de [[20e eeuw]] de invloedrijkste taal ter wereld. Dit is deels het gevolg van de Britse expansie in de [[19e eeuw]] waardoor het ''Engels'' in veel voormalige koloniën nog steeds de voornaamste (ambtelijke en bestuurlijke) taal is maar vooral door de [[cultuur|cultureel]] en [[wetenschap]]pelijk dominerende Verenigde Staten.

== Taaldag van de Verenigde Naties ==
De officiële taaldag van de [[Verenigde Naties]] voor het Engels wordt wereldwijd gevierd op 23 april. <ref>{{en}} [https://www.un.org/en/sections/about-un/official-languages/ Official Languages], Verenigde Naties.</ref> 

== Eerste taal ==
Engels is de officiële [[taal]] van onder andere [[Australië (land)|Australië]], [[Belize (land)|Belize]], [[Nieuw-Zeeland]] en [[Nigeria]], en een van de officiële talen van onder andere [[Canada]], [[Ierland (land)|Ierland]] en [[Zuid-Afrika]]. Engels fungeert ''de facto'' als officiële taal van het [[Verenigd Koninkrijk]] en de [[Verenigde Staten|Verenigde Staten van Amerika]].
[[Bestand:Anglospeak (subnational version).svg|300px|left|thumb| Landen en staten van de wereld waar het Engels een officiële of ''de facto'' officiële functie vervult.{{Legenda|#004288|Landen en staten waar het Engels de officiële taal is of de moedertaal van de meerderheid.}}
{{Legenda|#79C1FF|Landen en staten waar het Engels een officiële maar niet de meest gesproken taal is.}}]]

De gezamenlijke Engelstalige landen en hun gewoonten worden soms aangeduid als '''Angelsaksisch''', om verwarring te voorkomen met de andere betekenis van 'Engels', namelijk 'uit [[Engeland (hoofdbetekenis)|Engeland]]'.

== Tweede taal ==
{{Zie ook|Zie ook [[Lijst van landen waar Engels een officiële taal is]].}}
Het Engels wordt door een zeer groot deel van de [[wereldbevolking]] als tweede taal gesproken. Beschouwt men alleen de eerstetaalsprekers, dan wordt het Engels overtroffen door zowel het [[Mandarijn (taal)|Mandarijn]] als het [[Spaans (hoofdbetekenis)|Spaans]]. <ref><ref>{{sv}} [http://www.ne.se/språk/världens-100-största-språk-2010 Världens 100 största språk 2010], ''Nationalencyklopedin'', 2010. Geraadpleegd 14 april 2014.</ref>  De taal fungeert als [[lingua franca]] bij de communicatie in wetenschap, techniek en het internationale politieke en economische verkeer over de gehele wereld.

Een initiatief van de [[Universiteit van Cambridge]] is de [[University of Cambridge ESOL examination]] een serie [[Schoolexamen|examens]] die de beheersing van de Engelse taal toetst van personen die Engels niet als [[moedertaal]] spreken. Wereldwijd nemen jaarlijks twee miljoen mensen deel aan de examens, die in meer dan 130 landen wordenafgenomen.

Het Engels is ook in Nederland voor veel mensen hun [[Engels in Nederland|tweede taal]], en voor een aantal hun eerste taal. In Vlaanderen is het de derde taal. In het [[voortgezet onderwijs]] is Engels een verplicht [[eindexamen]]vak.

== Woordenschat ==
Het Engels heeft vergeleken met andere talen een zeer grote woordenschat. Dit ligt mede aan het feit dat er vaak twee woorden zijn voor één begrip: een [[Germaanse talen|Germaans]] en een [[Romaanse talen|Romaans]] (zo betekenen bijvoorbeeld de woorden ''freedom'' en ''liberty'' allebei 'vrijheid'). Het verschil in gebruik wordt grotendeels bepaald door het [[register (taalkunde)|register]]: de Germaanse woorden worden bij voorkeur in het dagelijks leven gebruikt, de Romaanse [[Synoniem (taalkunde)|synoniemen]] in officiële [[geschreven taal]]. <ref>Dit is overigens niet alleen in het Engels zo; vgl. in het Nederlands bijv. 'op prijs stellen' met 'appreciëren'.</ref> 
Het totaal aantal woorden in de Engelse taal is onderwerp van discussie, maar volgens de ''Oxford Dictionary'' zijn het er minimaal 500.000.

Naar aanleiding van een onderzoek dat werd uitgevoerd op 80.000 woorden in de ''Shorter Oxford Dictionary'' (derde editie) in 1973 <ref>{{Citeer boek |last=Finkenstaedt |first=Thomas |coauthors=Dieter Wolff |title=Ordered profusion; studies in dictionaries and the English lexicon |publisher=C. Winter |year=1973 |isbn=3-533-02253-6}}</ref>  wordt de oorsprong van de Engelse woorden als volgt ingeschat:
* [[Langues d'oïl]], inclusief [[Frans]] en [[Oudnormandisch]]: 28,3%
* [[Latijn]], inclusief modern wetenschappelijk en technisch Latijn: 28,24%
* Andere [[Germaanse talen]], inclusief [[Oudengels]]: 25%
* [[Grieks]]: 5,32%
* Onbekend: 4,03%
* Afgeleid van eigennamen: 3,28%
* Overige talen: minder dan 1%

=== Franse oorsprong ===
Een groot deel van de Engelse woordenschat is van Franse of ''langues d'oïl''-oorsprong. Deze woorden werden overgenomen in het Engels via de [[Anglo-Normandisch]]e taal die werd gesproken door de [[bovenklasse]] in Engeland in de eeuwen na de [[Normandische verovering van Engeland]]. Woorden van Normandisch-Franse herkomst zijn onder andere ''competition, mountain, art, table, publicity, police, role, routine, machine'' en ''force''. In de loop van de tijd zijn deze woorden verder verengelst, waardoor ze beter passen bij de Engelse regels op het gebied van [[fonologie]], uitspraak en spelling.

Sommige Franse woorden werden pas later overgenomen, van de 17<sup>e</sup> tot de 19e eeuw, toen het Frans de dominante taal was van de westerse internationale politiek en handel. Deze woorden kunnen normaal gesproken van de andere worden onderscheiden, doordat ze de Franse regels voor uitspraak en spelling met inbegrip van diakritische tekens hebben behouden. Het zijn vaak ook frases in plaats van losse woorden. Voorbeelden hiervan zijn ''façade, table d'hôte'' en ''affaire de cœur''. Typisch voor deze woorden en frasen is dat ze hun oorspronkelijke Franse spelling en uitspraak hebben behouden, omdat historisch gezien de nadruk werd gelegd op de Franse herkomst om te benadrukken dat de gebruiker van de woorden goed opgeleid en wel bereisd was, wat duidde op een hogere [[sociale status]] van de gebruiker.

=== Nederlandse woorden in het Engels ===
{{Zie hoofdartikel|Lijst van Nederlandse leenwoorden in het Amerikaans-Engels}}
Het [[Nederlands]] heeft ook een aanzienlijke bijdrage geleverd aan het Engels, vooral in woorden die te maken hebben met de scheepvaart. Enkele redelijk gangbare Engelse (vaak Amerikaanse) woorden met een Nederlandse oorsprong zijn: ''cookie'' ([[koekje]]), ''cruise'' (doorkruisen), ''dike'' ([[Dijk (waterkering)|dijk]]), ''[[Kerstman|Santa Claus]]'' (van [[Sinterklaas]]), ''waffle'' (wafel), ''bourse'' (beurs) en ''yacht'' (jacht (boot)). Ook het woord apartheid is een woord dat via Zuid-Afrika van het Nederlands naar het Engels verhuisd is.

== Spelling ==
Het Engels heeft een zeer ''diepe'' [[Spelling|orthografie]], dat wil zeggen, er is weinig verband tussen uitspraak en schrijfwijze. 44 klanken kunnen op 75 hoofdwijzen worden geschreven. Het leren gaat makkelijker als uitgegaan wordt van 75 fonogrammen en 31 spellingregels, die ook worden gebruikt bij het leren van Engels aan dyslectici, zoals Denise Eide beschrijft in haar boek Uncovering the Logic of English. Volgens onderzoeker [[Eraldo Paulesu]] van de Milaanse universiteit is dit er de oorzaak van, dat in Engelstalige landen tweemaal zoveel [[dyslexie]]-diagnoses worden gesteld als in [[Italië]]. In het Italiaans worden 25 klanken op slechts 33 verschillende wijzen geschreven. Het Italiaans laat zich echter moeilijk met het Engels vergelijken, omdat het Engels drie keer zoveel klinkers heeft.

Die onregelmatigheid van de Engelse spelling en uitspraak kan geïllustreerd worden met het gedicht ''[[The Chaos]]'' van [[Charivarius]].

== Zie ook ==
* [[Ghoti]]
* [[Estuary English]]
* [[Cockney]]
* [[Steenkolenengels|Steenkolenengels of Dunglish]], het Engels gesproken door Nederlandstaligen
* [[Jenglish]], het Japanse Engels
* [[Tinglish]], het Thaise Engels
* [[Singlish]], het Engels uit Singapore
* [[Received Pronunciation]]
{{Appendix||2=
===Referenties===
{{References}}
=== Noten ===
{{References|group=noten}}
}}
{{InterWiki|code=en}}
{{Navigatie Germaanse talen}}
{{Navigatie talen Zuid-Afrika}}

[[Categorie:Engels| ]]