Brontekst bekijken van Candidiasis

{{Infobox aandoening
| naam        = Candidiasis
| afbeelding  = Oral thrush Aphthae Candida albicans. PHIL 1217 lores.jpg
| caption     = Orale candidiasis
| ICD10       = {{ICD10|B|37||b|35}}
| ICD9        = {{ICD9|112}}
| MedlinePlus    = 001511
| eMedicineSubj  = med
| eMedicineTopic = 264
| eMedicine_mult = {{eMedicine2|emerg|76}} {{eMedicine2|ped|312}} {{eMedicine2|derm|67}}
| MeshID         = D002177
}}

'''Candidiasis''', '''candidose''' of '''candida''' is een schimmelinfectie ([[mycose]]) die veroorzaakt wordt door gistachtige [[schimmels]], voornamelijk ''[[Candida albicans]]''. Deze schimmel is bij vrijwel iedereen aanwezig als een normale [[commensalisme|commensaal]], onder andere in de [[Mond (orgaan)|mond]], in de darm, op de [[huid]] en in de [[Menselijke vagina|vagina]] en vormt met [[bacteriën]] een zeker evenwicht. Men spreekt echter van candidiasis wanneer de schimmels een overwicht krijgen op de bacteriën en het biologisch evenwicht verstoord wordt, waardoor een [[opportunistische infectie]] ontstaat.

== De meest voorkomende vormen van candidiasis ==
=== Mond ===
Spruw, klachten door ''Candida albicans'' in de mond. ''C. Albicans'' kan bij veel mensen in het speeksel worden aangetoond, zonder dat het mondslijmvlies aangetast is. In dit geval is er dan ook geen sprake van candidose. Het percentage van mensen waarbij Candida albicans in de mond kan worden aangetoond is 40%. <ref>{{cite book|author=Howard F. Jenkinson and L. Julia Douglas|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK2486/|title='' Interactions between Candida Species and Bacteria in Mixed Infections'' in ''Polymicrobial Diseases''. |date=2002|archiefurl=https://web.archive.org/web/20221116063913/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK2486/|archiefdatum=2022-11-16}}</ref>  Risicofactoren zijn een (slecht passend) kunstgebit, [[antibioticum|antibioticagebruik]], roken en [[aandoening|diabetes]]. Een andere oorzaak van orale candidiasis is echter het gebruik van hoge doses inhalatie[[corticosteroïden]], die deels in de mondholte neerslaan en ter plaatse de weerstand van het slijmvlies onderdrukken. Om deze reden wordt bij hoge doseringen van deze inhalatiegeneesmiddelen aanbevolen na het inhaleren de mond te spoelen. <ref>{{cite web |url=http://www.patient.co.uk/health/oral-thrush |title=Oral Thrush |publisher=Patient.co.uk}}</ref>  

Orale spruw bij volwassen is ongebruikelijk en kan het gevolg zijn van hiv of aids of [[chemotherapie]]. Ook malnutritie speelt een rol: het kan een gevolg zijn van een tekort aan vitamine B12 en ijzer. <ref>https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/infections-and-poisoning/oral-thrush-in-adults. [https://web.archive.org/web/20230512093541/https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/infections-and-poisoning/oral-thrush-in-adults Gearchiveerd] op 12 mei 2023.</ref> 

=== Infecties van de geslachtsorganen ===
In de huisartsenpraktijk ziet men geregeld [[vaginale candidainfectie]]s, waarbij deze normale commensaal zodanig toeneemt dat er klachten van jeuk, branderigheid, roodheid en een meestal witte, brokkelige afscheiding ontstaan. Dergelijke infecties treden soms zonder duidelijke oorzaak op, maar komen wat vaker voor in de zwangerschap, bij mensen met suikerziekte en na gebruik van breedspectrum-antibiotica, waardoor veel bacteriën sterven en de schimmels kans krijgen te gaan woekeren door het wegvallen van de concurrentie. Mannelijke partners herbergen het organisme dan ook vaak onder de voorhuid, waardoor het soms nodig is beide partners tegelijk te behandelen.

Candidiasis komt in het ziekenhuis ook veelal voor bij patiënten met verminderde weerstand, bijvoorbeeld bij behandeling met [[mitose|antimitotica]] (bij [[kanker]]), behandeling bij transplantatie, [[hiv]]/[[aids]], of ook nog bij behandeling met corticosteroïden.

=== Candida-infecties van de huid ===
Deze treden vaak op in vochtige huidplooien, zoals in de liezen, onder de borsten of onder een hangbuik, vaak bij bejaarden met [[Diabetes mellitus|diabetes]]. Dit is eveneens goed te behandelen met [[miconazol]] en goede hygiëne. Bij baby's treedt een candida-infectie soms op in de liezen in combinatie met smetten door luiers.

=== Nagels ===
De [[schimmelinfectie]] van de [[Nagel (anatomie)|nagel]] wordt [[Schimmelnagel|onychomycose]] genoemd en wordt vrijwel altijd veroorzaakt door andere schimmels, namelijk [[dermatofyt]]en. Candida-infecties van de nagel bestaan echter wel.

== Natuurlijke weerstand ==
Het speeksel van de meeste mensen heeft een anti-schimmelwerking. Deze werking komt door [[histatine]]n, die in het speeksel aangetoond kunnen worden. Histatinen zijn eiwitten en worden vooral aangetoond in het speeksel van de [[speekselklier|wangspeekselklier]] (glandula parotis). Schimmels kunnen in twee vormen voorkomen in de mond, namelijk als gist of als ontkiemende vorm.

== Behandeling ==
Candidiasis van mond, huidplooien of vagina wordt in de praktijk meestal lokaal behandeld met anti-schimmelmedicijnen zoals [[miconazol]], [[ciclopirox]], [[terbinafine]] of [[nystatine]]. Als een lokale behandeling niet het gewenste effect heeft (zeer zelden) kan gekozen worden voor een behandeling met tabletten, bijvoorbeeld met [[fluconazol]]. Daarnaast is het van belang een goede mondhygiëne na te streven, door bijvoorbeeld spoelmiddelen te gebruiken en een eventueel kunstgebit regelmatig te reinigen. <ref>Hoofdstuk ''Middelen bij orofaryngeale mycose'' uit het [http://www.farmacotherapeutischkompas.nl/ ''Farmacotherapeutisch Kompas''].</ref> 

== Spruw bij baby's ==
Bij pasgeboren baby's komt een lichte vorm van spruw, meestal in de eerste vier levensweken, zeer vaak voor (tientallen procenten); dit hoeft alleen behandeld te worden als het duidelijk aanleiding tot klachten geeft (pijn, slecht drinken hierdoor). Het candida-organisme is immers een normale [[commensalisme|commensaal]] en de baby, die bij de geboorte onvermijdelijk al wordt gekoloniseerd zal er hoe dan ook weerstand tegen moeten ontwikkelen, het is niet mogelijk zich levenslang tegen de gist te beschermen. Huisartsen en kinderartsen zijn daarom zeer terughoudend met het behandelen van spruw bij baby's, zeker als er geen klachten bij voorkomen. [[Lactatiekundige]]n en consultatiebureauverpleegkundigen staan in Nederland vaak een wat agressiever beleid voor, omdat zij claimen dat de borstvoeding weleens kan mislukken als moeder bv. tepelkloven krijgt of heeft, waarvoor de candida dan vaak als (mede)schuldige wordt aangewezen. Wetenschappelijk bewijs hiervoor ontbreekt echter.

== Alternatieve zienswijze: systemische candidiasis en candidemie ==
Systemische candidiasis is volgens de wetenschappelijke geneeskunde een ernstige ziekte die alleen voorkomt bij ernstig immuun-gecompromitteerde mensen. Deze ernstige ziekte leidt tot een verstoring van de werking van het aangedane orgaan of organen, er kan bijvoorbeeld leverfalen ontstaan. 

Alternatieve 'behandelaars' wijten echter een breed scala aan gezondheidsklachten en aandoeningen aan "systemische candidiasis". De kinderarts William Crook <ref>Crook, William G. (1986). ''Yeast Connection: A Medical Breakthrough.'' Vintage Books. ISBN 0-394-74700-3.</ref>  veronderstelde dat een grote verscheidenheid van symptomen veroorzaakt kan worden door een 'systemische candidiasis'. Hij bedacht ook 'behandelingen' hiervoor, zoals een dieet en [[klysma]]'s. 

Kurt Consback ziet 'systemische candidiasis' als de oorzaak van alle degeneratieve ziekten. <ref>Pitchford, Paul (2002). ''Healing with Whole Foods. Page 72'' North Atlantic Books. ISBN 1-55643-430-8.</ref> 

Overigens stellen alternatieve behandelaars de diagnose systemische candidiasis niet door daadwerkelijk ''Candida'' aan te tonen in de bloedbaan of in organen. Veelal wordt het beeld slechts 'vermoed', op grond van vage klachten en een breed scala aan aandoeningen of vermeende aandoeningen, zoals astma, [[Premenstrueel syndroom|PMS]], seksueel disfunctioneren, psoriasis, intestinale klachten, plasproblemen, multiple sclerose en spierpijn. Voor een relatie tussen 'systemische candidiasis' en al deze aandoeningen ontbreekt echter ieder bewijs. <ref>{{cite web |author=Weil A |title=Concerned About Candidiasis? |url=http://www.drweil.com/u/QA/QA125503/ |date=10/25/2002 |publisher=Weil Lifestyle |accessdate=2008-03-12}}</ref>  <ref>{{cite web |author=Barrett S |title=Dubious "Yeast Allergies" |url=https://www.quackwatch.org/01QuackeryRelatedTopics/candida.html |date=October 8, 2005 |publisher=QuackWatch |accessdate=2008-03-12}}</ref>  Ook voor de werkzaamheid van alternatieve therapieën gericht op het behandelen van de vermoede systemische candidiasis bestaat dan ook geen enkel bewijs.

Het gebruik van de term 'systemische candidiasis' binnen de alternatieve behandelwijzen is volgens de [[geneeskunde]] ten onrechte.

{{Appendix||2=
== Voetnoten ==
{{References}}
}}

[[Categorie:Mondaandoening]][[Categorie:Schimmelziekte]]