Kerstgebruiken wereldwijd

Uit Wiki Raamsdonks Erfgoed
Bestand:Map of Countries that do not recognize Christmas as Public Holiday.svg
Op deze wereldkaart is aangegeven in welke landen kerst niet een feestdag is op 24 of 25 december of 6 of 7 januari
Bestand:Greeting Card Christmas Rust Craft circa 1950.jpg
Kerstkaart, ca. 1950
Bestand:A Christmas Carol - Mr. Fezziwig's Ball.jpg
Afbeelding uit A Christmas Carol, een bekend kerstverhaal uit 1843
Bestand:Under the mistletoe.png
Een vrouw staat onder de maretak, ca. 1898
Bestand:Little Match Girl - Anne Anderson.jpg
Het meisje met de zwavelstokjes ziet haar oma

Dit is een overzicht van kerstgebruiken in verschillende landen. De gebruiken verschillen per gebied, maar er zijn elementen die in verschillende gebieden (soms in iets afwijkende vorm) voorkomen:

  • In veel gebieden wordt de kerstboom geplaatst en opgetuigd;
  • het gebruik van een adventskrans, kerstkrans of kerststuk en het oprichten van een kerststal;
  • er worden kerstliederen gezongen, toneelstukken opgevoerd of verhalen verteld over Christus, Santa Claus, de kerstman, Father Christmas, Père Noël, Christkindl, Kris Kringle, Joulupukki, Babbo Natal, Grootvadertje Vorst of Ded Moroz.
  • Ook worden er kerstwensen gewisseld, kerstkaarten verstuurd (vaak in combinatie met nieuwjaarswensen) en trekken er sterrenzangers rond. Verder wordt er gevast, gebruikt men een kerstdiner of bezoekt men de kerst-mis.
  • Traditioneel wordt een joelblok gehaald, verzorgd en (in de open haard) verbrand (zoals de Yule Log, de Butnik, Badnjak en Tió de Nadal. In Amerika wordt het branden van het hout in de haard zelfs uitgezonden op televisie) of wordt een eetbare variant opgediend (zoals de kerststronk).

Argentinië

Kerstmis wordt in Argentinië Navidad genoemd.

Azerbeidzjan

Bestand:Christmas decorations in Christmas bazaar, Azerbaijan.jpg
Decoraties op een kerstmarkt in Azerbeidzjan

In Azerbeidzjan wordt de nieuwjaarsboom yolka genoemd.

Australië

Zie ook Engelstalige landen
Bestand:Illustrated front cover from The Queenslander December 20 1934 (7960423232).jpg
Santa Claus met zijn opblaasbare rendier in zee op de voorpagina van de Queenslander, 20 december 1934

Het Australische kerstfeest is vrijwel hetzelfde als het Engelse kerstfeest. Toch is er een groot verschil, want in Australië is het met Kerstmis zomer. Alhoewel het zomer is, worden in Australië vaak winterse taferelen gebruikt. Er worden kerstoptochten gehouden, de kerstman komt voor met zijn slee en rendieren en er worden grote sportevenementen gehouden. Ook worden er carols gezongen, zoals Jingle Bells.

Vanaf november wordt kerstversiering opgehangen, zoals verlichting en lametta. Dit gebeurt in steden, bij winkelstraten en in en rondom huizen. Veel bedrijven organiseren een Christmas Party in december, maar dit wordt niet tijdens kerst gedaan. Veel mensen hebben vakantie tussen kerst en nieuwjaar. Ook scholen zijn gesloten door de zomervakantie.

Bestand:Christmas tree in Brisbane 12.2013 01.jpg
Gedekte tafel en cadeautjes onder de kerstboom, Brisbane
Bestand:MYER 2013 Christmas Window Display - Gingerbread Friends (11462069406).jpg
Gingerbread Friends in een etalage, 2013
Bestand:Australian Style of Christmas Ham.jpg
Kerstham op Australische wijze, 2016

Aan kinderen wordt verteld dat de kerstman op kerstavond langskomt en cadeautjes onder de kerstboom of in de sok of zak bij de haard plaatst. Er wordt lekkers (soms drank) aan de kerstman achtergelaten en de volgende ochtend worden de cadeautjes geopend. Families komen samen om te eten. Vaak gaat het om traditionele versierde hammen, gebraden kalkoen, gebraden kip, salades en groente. Voor men gaat eten, gebruikt men Christmas crackers. Meer recent worden aanpassingen gedaan in verband met het warme weer en eet men koud vlees en vis met salades. Als toetje eet men Christmas pudding, hard sauce, mincepie, trifle en Pavlovataart met vers fruit zoals bessen en kiwi. Kinderen krijgen vaak candy canes.

Er worden grote sportevenementen gehouden zoals Sydney to Hobart Yacht Race. In Adaleide wordt de Adelaide Christmas Pageant gehouden, deze parade is de grootste in zijn soort. Tijdens deze parade kan de kerstman bezocht worden in zijn Magic Grot in het warenhuis van David Jones Limited. Ook in andere plaatsen worden parades gehouden. Een ander groot evenement is Carols by Candlelight waarbij mensen carols zingen bij kaarslicht. Het evenemtn in Sidney Myer Music Bowl wordt op nationale tv uitgezonden.

In Zuid-Australië viert men geen Boxing Day maar Proclamation Day.

België

Bestand:KerststalOmmegang.png
Kerststal ommegang, Denijs van Alsloot, 1616

In België wordt Kerstmis meestal in familiekring gevierd, op 24 december 's avonds of op 25 december overdag. De genodigden nemen pakjes mee voor elkaar, of er wordt vooraf geloot (of verdeeld, zie lootjes trekken) voor wie men een cadeau moet kopen. Geschenken geven aan kinderen is altijd een heel speciale gelegenheid voor hen.

Bestand:Christmas dinner is almost ready (4219869752).jpg
Een tafel gedekt voor het kerstdiner, Brussel, 2009
Bestand:Kerst in kloosterschool (3117494423).jpg
Kerst in een kloosterschool van de Benedictijnen (abdij van Sint Andries) in het Belgische Loppem, bij Brugge. Monnik dirigeert tijdens de kerstdagen een koortje van jongens in religieuze gewaden, die met een brandende kaars in de hand kerstliederen zingen bij een kerststal met ster, 1935.
Bestand:Twelfth-Night Feast - Jan Steen - MFA.jpg
Het Driekoningenfeest, Jan Steen, 1662

Op het kerstmenu staan vaak grote stukken vlees zoals fazant, met een variëteit aan groenten en aardappelkroketjes en aanverwanten. Maar het typische Belgische feestmaal blijft echter: vol-au-vent, groentekrans (wortelen, erwten, schorseneren, witloof) met kroketten en gebraad, en een kerststronk of een biscuitgebak.

Praktiserende christenen gaan op 24 december naar de middernachtmis, traditioneel om middernacht, maar vaak vroeger op de avond zodat de kinderen deel kunnen uitmaken van het kerstspel.

In België kent men het koningspel met Driekoningen, waarbij een taart wordt gebakken met daarin een boon. Degene die het stuk taart met de boon toevallig krijgt, wordt koning voor één dag. De gelukkige die de boon vond, mocht een papieren kroon op het hoofd zetten en de leiding over het feest nemen. Dit ritueel is afgebeeld op een schilderij van Jan Steen.

Brazilië

Bestand:Christmas decoration (DSC04820).jpg
Kerstversiering in Brazilië
Bestand:Nativity scenes 00.jpg
Kerststal

Bulgarije

In Bulgarije wordt Koleduvane uitgevoerd.

Canada

Zie ook Engelstalige landen

In Canada vinden optochten plaats tijdens kerst, deze worden Défilé du Père Noël of Santa Claus Parade genoemd.

In Toronto klimt de Kerstman aan het eind van de optocht via een ladder naar het warenhuis Eaton's in Eaton's Santa Claus Parade.

Colombia

Congo

In Congo is Kerstmis het belangrijkste feest van het jaar. Een traditioneel kerstgerecht is kip.

Denemarken

Bestand:Stjernekaster.jpg
Sterretjes in een kerstboom, Denemarken
Een kerststuk met een kaars om de dagen tot kerst af te tellen

In Denemarken wordt traditioneel kerstavond gevierd met een diner met gans of eend, en gerechten als brunede kartofler (gekaramelliseerde aardappelen). Het diner wordt afgesloten met rijstpudding met gehakte amandelen en warme kersensaus (Riz à l'Amande, door de Denen verbasterd tot iets dat klinkt als "risalamang"). Het is traditie om een hele amandel in de pudding achter te laten, degene die de hele amandel vindt krijgt een prijs, een cadeautje. Er zijn verscheidene trucs om ervoor te zorgen dat kinderen altijd een hele amandel vinden, en dus een prijs krijgen.

Na het eten wordt er rond de kerstboom gedanst terwijl er kerstliederen gezongen worden. Daarna is het tijd om de cadeautjes die onder de kerstboom liggen uit te pakken.

Eerder op de dag van kerstavond gaan Denen die een godsdienst belijden naar de kerk.

Op eerste en tweede kerstdag gaan veel Denen op familiebezoek en eten een kerstlunch ("julefrokost") met onder andere gemarineerde haring samen met een glas akvavit en bier.

In Denemarken wordt ook het Luciafeest gevierd.

Dominicaanse republiek

Duitsland

Bestand:Stamps of Germany (BRD) 1972, MiNr 749.jpg
De wijzen uit het oosten op een postzegel uit Duitsland, 1972
Bestand:Weihnachtspyramide Erfurt.jpg
Een kerstpiramide op een kerstmarkt in Duitsland

In Midden- en Noord-Duitsland kijkt Vrouw Holle tussen 23 december en 5 januari of mensen dat jaar vlijtig of lui waren. In de overige gebieden kent men Perchta, een vergelijkbare figuur. Perchta rijdt vanaf de winterzonnewende tot 6 januari als aanvoerster van de Wilde Jacht. In verschillende gebieden bestaat nog de Perchtenlauf.

De Krampus komt in de Alpenregio voor en knecht Ruprecht is de hulp van Sinterklaas in Midden- en Noord-Duitsland.

Ook trekken de Sternsinger langs de huizen tijdens de kerstperiode.

Kerstpiramides zijn een traditionele kerstversiering en er worden in veel steden kerstmarkten georganiseerd.

Engelstalige landen

Bestand:UK Santa.jpg
Father Christmas in het Verenigd Koninkrijk
Bestand:Old Father Christmas Image.jpg
Old Father Christmas, 1855

Kerst in Engelstalige landen zoals Engeland, Canada, Australië enz. wordt vaak op kerstavond gevierd met het speciale kerstdiner, kalkoen en kerstpudding. Een kerstpudding is een pudding die grotendeels uit rozijnen bestaat. Verder speelt de Kerstman een grote rol.

Een andere traditie is het zingen en opvoeren van Christmas carols (toneeltjes met als thema Kerstmis).

Ook wordt een bezoek aan de kerk gebracht. Volgens een onderzoek dat in december 2005 werd gepubliceerd in de Daily Telegraph, is meer dan 4 op de 10 Britten van plan om in 2005 naar de kerk te gaan met kerst. In vergelijking met de jaren daarvoor zou dit een recordaantal betekenen. Uit het onderzoek volgde ook dat van de volwassenen die zich niet tot het christendom rekenen, toch 22 procent van plan was om naar de kerk te gaan.

Tweede kerstdag wordt door de Engelsen Boxing Day genoemd.

Estland

Bestand:Raekoja Plats.jpg
Een kerstboom op Raekoja plats, Estland

Faeröer

Filipijnen

Bestand:May the Peace of Christ be with You - NARA - 5729963.jpg
Amerikaanse kerstwens aan de bevolking van de Filipijnen, 1952

In de Filipijnen, een katholiek land bij uitstek, wordt kerst ingeluid door de zogenaamde Misas de Aguinaldo. Negen dagen lang, beginnend op 16 december, wordt bij het aanbreken van de dag een mis gevierd. In het Filipijns staan deze missen bekend als Simbang Gabi. Op kerstavond wordt traditioneel het kerstfeest gevierd, waarbij na de middernachtmis de familieleden gezamenlijk eten met traditionele gerechten zoals queso de bola en hamon.

Finland

Bestand:Sodai-Marcinkoniu etnografinis muziejus.jpg
Himmeli, kerstversiering in Zweden en Finland

In Finland wordt kerst Joulu genoemd, zie ook joelfeest.

Joulupöytä is het voedsel dat tijdens kerst wordt gegeten, het kan vertaald worden met joel-tafel. Het belangrijkst is de ham, die gegeten wordt met mosterd en brood. Ook wordt er vis geserveerd. Andere gerechten zijn laatikkos, verschillende ovenschotels, karjalanpaisti, zure haring en er wordt Koskenkorva Viina, bier, wijn of melk bij gedronken. Een traditioneel nagerecht is gemberkoek, rijstpudding en koffie, thee of glögi. In de pan met rijstpudding wordt een amandel verstopt, degene die dit krijgt opgediend mag zijn cadeautje als eerste openen of een wens doen.

Joulupukki is de Kerstman en hij woont met zijn vrouw in Rovaniemi. Joulupukki vliegt niet op zijn ar met rendieren door de lucht zoals de Amerikaanse kerstman, maar rijdt over de grond. Joulupukki is erg oud en maakt soms gebruik van een wandelstok. Kerstelfen bekijken of kinderen goed of slecht zijn en Joulupukki brengt cadeautjes rond.

De oorspronkelijke figuur (Nuuttipukki) zette hoorns op zijn hoofd, droeg een omgekeerde vacht en een masker van berkenschors en hij kon kinderen laten schrikken. De Nuuttipukki eiste drank en kwam de huizen binnen. Tegenwoordig gaan kinderen verkleed langs de huizen.

Er treden sterrenzangers op tijdens de kerstperiode. Ook brengen mensen kaarsen naar het kerkhof om de doden te herdenken.

In Finland wordt ook het Luciafeest gevierd.

Frankrijk

Bestand:Gateau des rois1.jpg
Koningentaart, Frankrijk

Kerstmis wordt in Frankrijk Noël genoemd. Het wordt hoofdzakelijk op religieuze wijze gevierd, alhoewel de wereldlijke viering ook voorkomt. Katholieken in Frankrijk geven cadeaus uit naam van Christus tijdens kerst. Mensen bezoeken de mis in de kerk en er worden kerststalletjes opgericht. De Duitse heersers vervingen in de 18e eeuw christelijke symbolen door Germaanse, zoals feeën en elfen.

Père Noël (of Papa Noël) kan vertaald worden met Vader Kerst. Andere benamingen zijn Paire Nadau (Occitaans), Tad Nedeleg (Bretons), Bizarzuri of Aita Noel (Baskisch) en Babbu Natale (Corsicaans). Mère Noël (Moeder Kerst) is de vrouw van Père Noël en de lutins helpen Père Noël.

Kinderen zetten hun schoen bij de haard of onder de kerstboom.

Na de Tweede Wereldoorlog werd het Amerikaanse karakter van de Kerstman in Frankrijk geïntroduceerd als onderdeel van het Marshall Plan. De jonge priester Jacques Dijon Nourissat veroordeelde het karakter tot de brandstapel, hij was verontwaardigd over de beeltenis van het karakter in warenhuizen in Dijon. De brandstapel werd op 23 december 1951 opgericht bij de kathedraal van Dijon. Deze gebeurtenis gaf aanleiding tot verhitte debatten tussen katholieke schrijvers Gilbert Cesbron en François Mauriac (die kritiek hebben op de commercialisering van de Kerstman) en Rene Barjavel, Jean Cocteau en Claude Levi-Strauss.

De acht rendieren worden in het Frans Tornade, Danseur, Furie, Fringant, Comète, Cupidon, Éclair en Tonnerre genoemd. Het, later geïntroduceerde, negende rendier heet Rudolphe.

Kinderen schrijven brieven aan Père Noël. In 1962 opende Jacques Marette, minister van PTT, een postbus voor Père Noël in Hôtel des Postes. In 1967 werd deze door Robert Boulin verplaatst naar Libourne. De eerste reactie aan de schrijvers van de brieven werd geschreven door Françoise Dolto. In 2007 heeft Père Noël meer dan 1,6 miljoen brieven ontvangen, waaronder 1.430.000 brieven en 181.200 e-mails (via het internetportaal van de La Poste groep en de speciale website voor Père Noël van La Poste).

Tante Arie heeft in Franche-Comté de rol van cadeautjesbrenger tijdens kerst. Ook bekend zijn oude man Chalende en Barbassionne. De Santon zijn figuurtjes voor de kerststal uit de Provence, er zijn 55 verschillende figuren.

Frankrijk kent traditionele gerechten voor kerst, zoals Bûche de Noël (kerststronk) en treize desserts. Réveillon is de naam voor het kerstdiner, het kan vertaald worden met waken (het is gebruikelijk om tot na 12 uur 's nachts wakker te blijven).

Griekenland

In Griekenland worden de cadeautjes niet met kerst gegeven maar op nieuwjaarsdag. Ze zouden door de Kerstman (Άι Βασίλης, Agios Vasilis) in de oudejaarsnacht gebracht zijn. Oudejaar is de naamdag van Basilius van Caesarea waarnaar de Kerstman (Agios Vasislis) in Griekenland genoemd is.

In vroeger tijden geloofde men in de Kallikantzaros die van 25 december tot 6 januari rondwaarden. In sommige dorpen wordt nog steeds op kerstavond een zwart kruis op de deuren geschilderd als bescherming. De wezens zouden door deuren en schoorstenen het huis kunnen betreden en allerlei problemen veroorzaken zodat de haard die niet goed brandt of de melk die zuur wordt. Ook zouden ze een enorme rommel maken. Er zijn allerlei gebruiken om hen te verjagen, zoals door de eskakantzalos, vergelijkbaar met het joelblok en soms oude schoenen in de open haard te verbranden of wijwater in de kamers te sprenkelen.

Kinderen in Griekenland gaan langs de deuren met kerst en zingen z.g. Kalanda begeleid met een triangel. Dit zijn oude liedjes in het Oudgrieks die met kerst gezongen worden. Als op de vraag Na ta poume'? (Mogen we zingen?) ja gezegd wordt zingen de kinderen de Kalanda. Gebruikelijk is het wat snoep te geven.

Op 24 december begint de kerstliturgie in de kerken. Op 25 december gaat men zeer vroeg naar de kerk waarna men elkaar een goed kerstfeest (Kala Christouyenna) wenst. Het orthodoxe kerstfeest is 14 dagen later op 7 januari.

Hongarije

De Hongaarse term voor kerstmis is Karácsony. In Hongarije wordt kecskézés opgevoerd, het verhaal van de geboorte van Christus door de ogen van een herder. Het spel wordt opgevoerd in de huizen. Een van de figuren is een domme geit, die vragen stelt en met deze dialoog wordt het hele verhaal over de komst van Christus verteld. Na de opvoering worden de bewoners gezegend en wordt hen een prettige kerst gewenst. Als dank wordt voedsel of soms geld gegeven. Het gebruik is aangepast, tegenwoordig wordt het vaak opgevoerd in de kathedraal.

Hongkong

Ierland

Bestand:Is she old enough to drive that thing? (6520270503).jpg
Een wagen vol kerstbomen in Ierland, 1929

IJsland

In IJsland stopt in de 13 nachten voor kerst steeds een andere trollenzoon kleine cadeautjes in de schoenen van kinderen. Dit zijn de Juul- of Kerstjongens, de Jólasveinar. Ook Grýla wordt in verband gebracht met kerst. Haar huisgenoot is Jólaköttur (de kerstkat), de vlijtige kinderen krijgen Jólaföt (Kerstmiskleren) van Grýla.

In IJsland wordt ook het Luciafeest gevierd.

Het kerstfeest wordt in familiekring gevierd. Over het hele land begint men met eten om 18.00 's avonds; dit gaat gepaard met een aankondiging op de radio dat het nu 18.00 is en dat iedereen smakelijk eten wordt gewenst. Het kerstmenu bestaat meestal uit een rijstebrij met rozijnen en kaneel waarin een boon verstopt zit; degene die deze vindt krijgt een extra cadeau. Het hoofdgerecht omvat vooral een groot stuk vlees, ham of hangikjöt (gerookt schapenvlees), vergezeld door naar IJslandse normen veel groenten en fruit. Groentesalades met veel mayonaise en fruitsla met slagroom. Verder worden er ook gekaramelliseerde aardappelen gegeten.

Een ander traditioneel kerstgerecht is laufabrauð (blad-brood of sneeuwvlok-brood). Meerdere generaties van de familie komen bijeen om het brood te decoreren.

India

Bestand:India - Sights & Culture - 004 - Xmas in Chennai (342050433).jpg
Kerstversiering in India

In India is Kerstmis een officiële feestdag. De viering door christenen is grotendeels gebaseerd op de Amerikaanse media. De echte liefhebbers wonen de kerkdiensten bij. In veel scholen die door christelijke missionarissen worden geleid, doen Hindoe kinderen actief mee aan de kerstviering. In India hebben de meeste onderwijsinstellingen vakantie rond kerst, die een paar dagen voor kerst begint en een paar dagen na Nieuwjaar eindigt.

Kerst wordt ook wel Bada DIN genoemd in het Hindi.

Indonesië

Bestand:COLLECTIE TROPENMUSEUM Kerstfeest TMnr 60026540.jpg
Kerstfeest in Indonesië, Tropenmuseum, begin 20e eeuw

Iran

Zie Yalda voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In Iran viert men shab-e yalda, de langste nacht van het jaar. Er worden noten en meloen gegeten. De ceremonie heeft haar oorsprong in het oude Perzië van zo'n duizend jaar geleden.

Italië

Bestand:Home made panettone by Nicola (5300955223).jpg
Panettone
Bestand:Babbo Natale Grignano.jpg
Babbo Natale

In Italië heet het kerstfeest Natale, dat betekent geboortedag. In bijna elke kerk en in bijna elk huis staat een kerststal. De Italianen versieren hun huis met hulst en maretak en met kaarsen en een ceppo. Dat is een soort open piramide waarin kerstspulletjes worden gezet, net zoiets als de kerstboom in Nederland.

Een traditioneel gerecht dat wordt gegeten met kerst is de Panettone.

In Italië brengt de kerstheks La Befana cadeautjes rond op Driekoningen. Zij is op zoek naar Jezus Christus en brengt lieve kinderen snoep, stoute kinderen krijgen kool of donker snoep.

In Italië wordt ook het Luciafeest gevierd.

Japan

Kroatië

Bestand:Božićni ukrasi siječanj 2009.jpg
Kerstversiering in Kroatië, 2009

In Kroatië wordt in de kerstperiode makowiec gegeten.

Mexico

In Mexico begint het kerstfeest al op 16 december. Tot 24 december zijn er dan de posada's. Dat zijn optochten van kinderen en volwassenen, waarbij beelden van Maria en Jozef worden meegedragen. Er wordt nagespeeld hoe Maria en Jozef op zoek waren naar een logeeradres. Op de laatste dag wordt de baby Jezus meegedragen, die op het einde van de avond in een kribbe wordt gelegd.

Letland

Bestand:19921121 10rub Latvia Postage Stamp.jpg
Kerst-postzegel uit Letland, 2009

Moldavië

Bestand:Stamps of Moldova 002.jpg
Kerst-postzegel uit Moldavië, 2007

Monaco

Nederland

Bestand:Kinderen spelen met speelgoed bij de kerstboom 1842.jpg
Kinderen spelen met speelgoed bij de kerstboom, terwijl moeder toekijkt bij de deur, Nederland
Bestand:Woonkamer vol keurig geklede kinderen die bij de kerstboom dansen.jpg
Woonkamer vol keurig geklede kinderen die bij de kerstboom dansen, 1877

In Nederland zijn er, net als in sommige andere Europese landen, twee kerstdagen. In de week voor kerst worden er in veel kerken en instellingen kerstzangdiensten met bekende kerstliederen gehouden. Er zijn ook klassieke muziekuitvoeringen van onder meer het Weihnachtsoratorium. Naast het traditionele kerstdiner wordt er twee dagen lang veel gegeten en gedronken, en ook wisselt men soms geschenken uit.

Met kerst gaan relatief veel mensen met een christelijke achtergrond naar de kerk. De Rooms-Katholieke Kerk houdt een kerstnachtdienst op kerstavond (24 december). In veel Protestantse Kerken is dit sinds een aantal jaren ook gebruikelijk. Vaak worden er nog aparte kinderkerstdiensten georganiseerd. Ook de ochtenddienst op eerste kerstdag (25 december) wordt druk bezocht; er worden kerstliederen gezongen en de kinderen krijgen extra aandacht.

Tweede kerstdag is de dag voor bezoek aan familie, een woonboulevard of kerstmarkt.

In het oosten van Nederland is het op sommige plaatsen traditie om tussen de eerste zondag van de Advent en Driekoningen op de midwinterhoorn te blazen. Sint-Thomasluiden is ook een oud gebruik dat uitgevoerd wordt in de kerstperiode, het komt niet meer op veel plaatsen voor. Het heeft overeenkomsten met kloksmeer.

Macedonië

In Macedonië wordt Koleduvane uitgevoerd.

Noorwegen

Bestand:Jul i Norge av Oscar Arnold Wergeland.jpg
Kersttradities uit Noorwegen

Kerst wordt in Noorwegen Jul genoemd, zie ook joelfeest.

In Noorwegen worden cadeaus uitgewisseld op kerstavond. Als er jonge kinderen aanwezig zijn worden deze uitgedeeld door de Kerstman, anders worden ze onder de boom gelegd en uitgedeeld door de jongste aanwezige.

Noren vieren Kerstmis op 24 december; het kerstmenu (Julebord, wat joel-tafel betekent) bestaat traditioneel uit varken of lam en in de westerse streken ook wel schapenhoofd. Dit wordt vergezeld van aardappelen en koolrapen (bij het lam) of zuurkool (bij het varken). Als toetje eten ze riskrem (rijstepap met slagroom). Daar zit een amandel in verstopt en degene die hem vindt krijgt een klein cadeautje (vaak een marsepeinen varkentje). Andere kerstgerechten zijn risengrysgrøt, ribbe, juletorsk, pinnekjøtt, medisterpølse, lutefisk en als drank wordt vaak Aquavit geserveerd.

In Noorwegen wordt ook het Luciafeest gevierd.

Oekraïne

Bestand:Christmas Stamp of Ukraine 2001.jpg
Kerst-postzegel, Oekraïne, 2001

Oostenrijk

Bestand:Weihnachskrippe.jpg
Kerststal in een notendop, Oostenrijk

Palestina

Peru

Bestand:Pastorcitos.jpg
Negritos en angelitas zingen kerstliederen in Peru

Polen

Bestand:Orthodox Christmas in Poland - Koliada.jpg
Orthodoxe kerst in Polen

In Polen wordt Kerstmis gezien als het belangrijkste feest van het jaar, een echt familiefeest. In Polen begint kerst op de avond van 24 december, deze avond heet Wigilia. Op deze avond wil iedereen thuis zijn met familie. Vanaf de ochtend wordt in vrijwel ieder huishouden gekookt en gebakken voor deze avond. Een traditioneel gerecht is Makowiec.

Tijdens het diner, dat traditioneel uit 12 of 13 gerechten moet bestaan, wordt er vaak barszcz, pierogi, verschillende soorten vis en kompot, een vruchtendrank, gedronken. Vlees en alles wat onder de categorie "vette en zoete happen" valt, wordt de hele dag buiten beschouwing gelaten, omdat op de dag voor Kerstmis wordt gevast. Het is gebruik om onder het tafelkleed wat stro te leggen, als symbool voor de kribbe van Jezus. Zeer belangrijk is voor aanvang van het diner het uitdelen van opłatek, flinterdunne wafelbrood (vergelijkbaar met de hostie), waarvan iedereen een deel van elkaars opłatek opeet en het allerbeste wenst. Gebruikelijk is ook een extra plek met bord aan de tafel voor een onvoorziene gast, als symbool van gastvrijheid en als plek voor eventueel overleden familieleden.

Na het diner worden cadeaus uitgedeeld en gaan de meeste mensen naar de nachtmis (pasterka).

Portugal

Bestand:Rabanadas, Christmas cakes (2135990222).jpg
Rabanadas, kerstcake uit Portugal

Roemenië

Rusland

Bestand:1997. Stamp of Belarus 0253.jpg
Kerst-postzegel met Koleduvane uit Wit-Rusland, 1997
Bestand:Каверзнев Ряженые XIX.jpg
Een beer, grootvader ziend-oog, een oude vrouw en een geit (Koleduvane), Rusland, 19e eeuw

In de orthodoxe kerken wordt Kerstmis gevierd op 7 januari.

De Russen kennen niet de Kerstman zelf, maar wel de figuur Ded Moroz. Deze Ded Moroz werd geïntroduceerd in Rusland toen alle vormen van religie verboden werden door het communistische regime. Ded Moroz komt bij de kinderen in de periode tussen 1 december en 10 januari.

In Rusland wordt Koleduvane uitgevoerd.

Scandinavië

Bestand:Pukki ja muori.jpg
Joulupukki en muori, 2008

De Tomte of Nisse wordt in verband gebracht met Kerstman en julbocken.

Tijdens de kerstperiode brengen de Wichtelmännchen cadeautjes voor de personen die lootjes trekken.

Joulutonttu is de Finse kerstelf, zie Haltija.

Servië en Montenegro

Bestand:Christmas-Serbian Ortodox Golden Coin.jpg
Een gouden munt in een traditioneel kerstbrood, 7 januari 2013, Servië

In Servië is ook de orthodoxe kerk de grootste kerk, en wordt Kerstmis (Božić, spreek uit als »bozhjitj«) daardoor op 7 januari gevierd. Zoals alles in de orthodoxe kerk gaat dit veel minder uitbundig maar innerlijk dieper dan bij bijvoorbeeld de Rooms-Katholieke Kerk. Oud en Nieuw, de week ervoor, wordt echter door de niet-gelovigen wel gevierd, in huiselijke kring met een speciale maaltijd en met nieuwjaarparty's in het nieuwe jaar. Dit is echter het resultaat van de westerse oriëntatie van de twintigste-eeuwse staatsleiders die de oeroude nationale erfenis de rug toekeerden. In Servië wordt van oudsher 13/14 januari als Oud en Nieuw gevierd, wat de laatste twee decennia in stabiele opkomst is.

In Servië wordt Koleduvane uitgevoerd.

Singapore

Bestand:Xmas deco along Orchard road. Rated PG (8252291262).jpg
Kerstversiering in Singapore, 2012

Slowakije

In Slowakije spelen de drie magi een rol tijdens de kerstperiode.

Slovenië

Sovjet-Unie

In de Sovjet-Unie was elke vorm van religie verboden. In plaats van een kerstman werd hier de figuur van Ded Moroz (Grootvadertje Vorst) geïntroduceerd.

Spanje

Bestand:Miscellaneous facades in Madrid - santa.jpg
De kerstman hangt aan een balkon in Madrid

In Spanje wordt kerst Navidad genoemd en de Kerstman Papá Noel. Ook de drie Magi spelen een rol tijdens de kerstperiode, zoals bij de Driekoningenoptocht. Olentzero is een Baskisch kerstpersonage, soms komt ook Mari Domingo voor.

De duende wordt in verband gebracht met kerstmis. Ook de Kakker speelt een rol. De De Tió de Nadal is een soort joelblok.

Taiwan

Tsjechië

In Tsjechië begint de Kerstmis met de kerstavond 24 december. Er wordt traditioneel karper/en of schnitzel met aardappelsalade gegeten. De karpers worden een paar dagen voor de kerst massaal verkocht, vaak in grote vaten die buiten op de straat staan. Op tafel mag een kerststol en vele soorten kerstkoekjes niet ontbreken, meestal thuis zelfgebakken. Deze avond is vooral voor de kinderen heel spannend. Na de avondmaaltijd wordt de kerstboom verlicht met de sterretjes en worden er kerstliedjes gezongen. En dan brengt het Jezusje/Kerstkindje (Ježíšek) cadeautjes. Voor groot en klein. De middernacht wordt gevierd in de kerken met kerstconcerten. Op vele plaatsen zijn de kerststallen te bezichtigen. De Kerstmis wordt in Tsjechië 25 en 26 december gevierd. Tijdens het communistische regime mocht de Kerstmis gevierd worden maar dit feest werd gehouden als een feest van de winterzonnewende. De religieuze achtergrond werd toen verzwegen zoals alles wat de religie betrof. Naast vele kerstliederen wordt er geluisterd naar ´Böhmische Hirtenmesse´ van Jakub Jan Ryba.

Venezuela

In Venezuela worden voor het kerstfeest negen dagen lang vroegmissen gehouden. Dat zijn kerkdiensten die al om half vijf 's morgens beginnen. Op kerstdag wordt er vuurwerk afgestoken en worden de klokken geluid om de mensen op te roepen om uit bed te komen.

Verenigde Staten

Zie ook Engelstalige landen
Bestand:Christmas Shopping, 1910.jpg
Kinderen kijken naar kerstkaarten in een etalage in New York, 1910
Bestand:Christmas Card 1950 - The Shamrock Houston.jpg
The Shamrock in Houston is feestelijk versierd tijdens kerst, 1950

Kerstmis in de Verenigde Staten is in de eerste plaats een familiefeest. Tweede kerstdag is er onbekend. In tegenstelling tot Thanksgiving Day is er geen standaardprogramma dat iedereen volgt. Familietradities bepalen vaak hoe men Kerstmis viert. Vaak worden de tradities van het land van de voorvaders gevolgd, bijvoorbeeld Scandinaviërs eten een traditioneel diner met eend of gans op kerstavond. Italianen eten vis. Christelijke Amerikanen gaan naar de kerk op kerstavond of op kerstdag, afhankelijk van tot welke Kerk ze behoren. In de ochtend van de kerstdag vinden veel Amerikanen geschenken onder de kerstboom en in een grote kous die aan de schoorsteenmantel hangt. Die zijn daar achtergelaten door Santa Claus, de Kerstman.

Daar komt nog bij dat niet iedereen in de Verenigde Staten Kerstmis viert. Joodse families vieren in dezelfde periode Chanoeka, en sommige Afro-Amerikanen die Kerstmis als een feest van de blanke cultuur beschouwen, vieren het Afrikaanse feest Kwanzaa.

Om mensen niet te kwetsen, worden onbekenden meestal niet een "Merry Christmas" toegewenst, maar een neutraler "Happy Holidays". President George W. Bush werd in 2005 door fundamentele christenen kwalijk genomen dat hij op de jaarlijkse kaart voor de feestdagen van het Witte Huis "Happy Holidays" toewenst, in plaats van een "Merry Christmas".

Omdat de Amerikaanse grondwet een scheiding van kerk en staat voorschrijft, kunnen openbare scholen geen Kerstmis vieren. De schoolvakantie aan het einde van het jaar heet "wintervakantie", en ieder jaar worden openbare instellingen geconfronteerd met rechtszaken, omdat zij bijvoorbeeld een kerststal op openbaar terrein toelaten.

Zuurstokken worden in verband gebracht met kerst, ze worden opgehangen in huis of de kerstboom. Kerstdorpen worden vaak opgericht onder de kerstboom.

Zuid-Afrika

Zuid-Afrika kent geen tweede kerstdag. De eerste kerstdag is er altijd een kerkelijke bijeenkomst en zitten de kerken vol. De Engelstaligen in Zuid-Afrika hebben grotendeels nog de Engelse kerstgebruiken, zoals kalkoen, kerstpudding en de cadeaus op kerstavond openen. De Afrikaanstaligen doen dit meestal niet. De cadeaus worden op kerstavond of met kerst zelf uitgepakt. Er is verder niet echt een vast kerstdiner voor de Afrikaanstaligen. Dit kan een speciaal diner zijn of gewoon buiten met de familie, vrienden of buren barbecueën (braaien).

Bij de Xhosa en andere Afrikaanse stammen houdt kerst vooral in naar de kerk gaan en kerstliederen zingen. Kerstbomen zijn vaak te duur en vaak ook niet te vinden.

Zweden

Bestand:Julbocken 1912.jpg
Julbock, Zweden, 1912
Bestand:Carl Larsson Christmas Morning 1894.jpg
Kerstochtend, Zweden
Bestand:Julaftonen av Carl Larsson 1904.jpg
Kerstavond, Zweden

In Zweden wordt het Luciafeest gevierd, dit feest markeert het begin van de kerstperiode.

Een traditioneel kerstmenu wordt Julbord (joel-bord) genoemd, een type Smörgåsbord.

Zwitserland

Bestand:Bellevue-Quaibrücke - Märtlitram 2011-12-09 16-26-10 (SX230).jpg
De Märtlitram in Zürich
Zie de categorie [[commons:#mw-subcategories|]] van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://wiki-raamsdonk.nl/index.php?title=Kerstgebruiken_wereldwijd&oldid=150722"