Prima divisio: verschil tussen versies

Uit Wiki Raamsdonks Erfgoed
(Nieuwe pagina aangemaakt met '{{Infobox verdrag | verdragsnaam = Prima divisio | afbeelding = | onderschrift = | type = Huisverdrag | rechtsgebied = | onderwerp = Verdeling van het graafschap Nassau | datumontworpen = | datumgetekend = 16 december 1255 | plaatsgetekend = de Burcht Nassau | datuminwerking = 16 december 1255 | voorwaarden =...')
 
kGeen bewerkingssamenvatting
 
Regel 26: Regel 26:


[[Bestand:Nassau_wapen.svg|thumb|Het wapen van het graafschap Nassau]]
[[Bestand:Nassau_wapen.svg|thumb|Het wapen van het graafschap Nassau]]
'''Prima divisio''' (Latijn voor eerste deling of verdeling) is de term die historici gebruiken voor het [[huisverdrag]] met de eerste verdeling van het [[graafschap Nassau]] tussen de broers [[Walram II van Nassau|Walram II]] en [[Otto I van Nassau]] uit 1255.
'''Prima divisio''' (Latijn voor eerste deling of verdeling) is de term die historici gebruiken voor het [[huisverdrag]] met de eerste verdeling van het [[graafschap Nassau]] tussen de broers [[Walram II van Nassau|Walram II]] en [[Otto I van Nassau]] uit 1255.


Regel 36: Regel 35:
== Het verdrag ==
== Het verdrag ==
[[Bestand:Nassau Luftbild 071.jpg|thumb|De Burcht Nassau]]
[[Bestand:Nassau Luftbild 071.jpg|thumb|De Burcht Nassau]]
Het verdrag werd op [[16&nbsp;december]] [[1255]] <ref>In Nederlandse bronnen wordt altijd de datum 17&nbsp;december 1255 genoemd. In buitenlandse bronnen echter de datum 16&nbsp;december 1255. De beschrijving op de officiële website [http://www.koninklijkeverzamelingen.nl/collectie-online/detail/9ad22a96-c05d-542b-aa48-a4ec0350ab96 koninklijkeverzamelingen.nl] geeft de datum 16&nbsp;december 1255.</ref> door de gevolmachtigden van Walram en Otto op de [[Kasteel Nassau|Burcht Nassau]] gesloten. Het graafschap werd in twee gelijke delen verdeeld met de rivier [[Lahn]] als grens.
Het verdrag werd op [[16&nbsp;december]] [[1255]]<ref group="noot">In Nederlandse bronnen wordt altijd de datum 17&nbsp;december 1255 genoemd. In buitenlandse bronnen echter de datum 16&nbsp;december 1255. De beschrijving op de officiële website [http://www.koninklijkeverzamelingen.nl/collectie-online/detail/9ad22a96-c05d-542b-aa48-a4ec0350ab96 koninklijkeverzamelingen.nl] geeft de datum 16&nbsp;december 1255.</ref> door de gevolmachtigden van Walram en Otto op de [[Kasteel Nassau|Burcht Nassau]] gesloten. Het graafschap werd in twee gelijke delen verdeeld met de rivier [[Lahn]] als grens.


De verdeling was als volgt: <ref>Huberty, et al. (1981).</ref>  
De verdeling was als volgt:<ref name="huberty">Huberty, et al. (1981).</ref>
* Het gebied ten noorden van de Lahn, de [[Heerlijkheid (bestuursvorm)|heerlijkheden]] [[Siegen]],{{refn|group=noot|“Vóór 1224 hadden de graven van Nassau de helft van de stad Siegen afgestaan aan het aartsbisdom Keulen.” <ref>}} [[Dillenburg (stad)|Dillenburg]], [[Herborn (Hessen)|Herborn]],{{refn|group=noot|“In 1342 bezat Hendrik&nbsp;I van Nassau-Siegen de totale Herborner Mark.”<ref name="huberty" />}} [[Tringenstein]], [[Stein-Neukirch|Neukirch]] en [[Rennerod|Emmerichenhain]], een deel van de ''Kalenberger Zent''{{refn|group=noot|“De ''Kalenberger Zent'' was een gebied gelegen tussen de Oberlahn, de Dill en Wetzlar en omvatte de gebieden Mengerskirchen, Nenderoth en Beilstein.”<ref name="huberty" />}} (ambt Kalenberg) en de [[Proosdij (sticht)|proosdijen]] [[Dietkirchen]] en [[Bad Ems|(Bad) Ems]], werd toegewezen aan Otto.
* Het gebied ten noorden van de Lahn, de [[Heerlijkheid (bestuursvorm)|heerlijkheden]] [[Siegen]],{{refn|group=noot|“Vóór 1224 hadden de graven van Nassau de helft van de stad Siegen afgestaan aan het aartsbisdom Keulen.”<ref name="huberty" />}} [[Dillenburg (stad)|Dillenburg]], [[Herborn (Hessen)|Herborn]],{{refn|group=noot|“In 1342 bezat Hendrik&nbsp;I van Nassau-Siegen de totale Herborner Mark.”<ref name="huberty" />}} [[Tringenstein]], [[Stein-Neukirch|Neukirch]] en [[Rennerod|Emmerichenhain]], een deel van de ''Kalenberger Zent''{{refn|group=noot|“De ''Kalenberger Zent'' was een gebied gelegen tussen de Oberlahn, de Dill en Wetzlar en omvatte de gebieden Mengerskirchen, Nenderoth en Beilstein.”<ref name="huberty" />}} (ambt Kalenberg) en de [[Proosdij (sticht)|proosdijen]] [[Dietkirchen]] en [[Bad Ems|(Bad) Ems]], werd toegewezen aan Otto.
** Het gebied ten zuiden van de Lahn, de heerlijkheden [[Wiesbaden]], [[Idstein]], de ambten [[Weilburg]] (met de Wehrholz) en [[Bleidenstadt]], werd toegewezen aan Walram.
* Het gebied ten zuiden van de Lahn, de heerlijkheden [[Wiesbaden]], [[Idstein]], de ambten [[Weilburg]] (met de Wehrholz) en [[Bleidenstadt]], werd toegewezen aan Walram.
** De Burcht Nassau en onderhorigheden (''Dreiherrische''{{refn|group=noot|“Kasteel en ambt Nassau droeg de naam ''Dreiherrische'' omdat het tot 1778 bezit was van de Ottoonse Linie en twee takken van de Walramse Linie (Nassau-Usingen en Nassau-Weilburg).”<ref name="huberty" />}}), de ambten [[Miehlen]] en Schönau{{refn|group=noot|“De ambten Miehlen en Schönau bleven gezamenlijk bezit tot 1303, daarna gingen ze over naar de Walramse Linie waarbij beide takken ze gezamenlijk bezaten tot 1778.”<ref name="huberty" />}} ([[Klooster Schönau]] bij [[Strüth|Strüth über Nastätten]]), alsmede het ''Vierherrengericht'',{{refn|group=noot|“Het ''Vierherrengericht'' was genoemd naar zijn vier bezitters, de graven van Katzenelnbogen (Hessen), Diez (Nassau-Diez), Nassau-Usingen en Nassau-Weilburg. In 1774 werden deze gebieden, verenigd rond de stad Nastätten en samengesteld uit achtendertig dorpen, gedeeld.”<ref name="huberty" />}} de [[Burcht Laurenburg]], de ''[[Esterau]]'' (dat in gezamenlijk bezit was met de [[Graafschap Diez|graven van Diez]]) en de [[Leen (feodalisme)|leengoederen]] in [[Hessen (regio)|Hessen]] bleven gezamenlijk bezit.
* De Burcht Nassau en onderhorigheden (''Dreiherrische''{{refn|group=noot|“Kasteel en ambt Nassau droeg de naam ''Dreiherrische'' omdat het tot 1778 bezit was van de Ottoonse Linie en twee takken van de Walramse Linie (Nassau-Usingen en Nassau-Weilburg).”<ref name="huberty" />}}), de ambten [[Miehlen]] en Schönau{{refn|group=noot|“De ambten Miehlen en Schönau bleven gezamenlijk bezit tot 1303, daarna gingen ze over naar de Walramse Linie waarbij beide takken ze gezamenlijk bezaten tot 1778.”<ref name="huberty" />}} ([[Klooster Schönau]] bij [[Strüth|Strüth über Nastätten]]), alsmede het ''Vierherrengericht'',{{refn|group=noot|“Het ''Vierherrengericht'' was genoemd naar zijn vier bezitters, de graven van Katzenelnbogen (Hessen), Diez (Nassau-Diez), Nassau-Usingen en Nassau-Weilburg. In 1774 werden deze gebieden, verenigd rond de stad Nastätten en samengesteld uit achtendertig dorpen, gedeeld.”<ref name="huberty" />}} de [[Burcht Laurenburg]], de ''[[Esterau]]'' (dat in gezamenlijk bezit was met de [[Graafschap Diez|graven van Diez]]) en de [[Leen (feodalisme)|leengoederen]] in [[Hessen (regio)|Hessen]] bleven gezamenlijk bezit.
Daarnaast bevatte het verdrag de verplichting voor Walram om zijn broer Otto –&nbsp;met alle middelen die hem ter beschikking stonden&nbsp;– te steunen in de [[Dernbachse Vete]] tegen [[Landgraafschap Hessen|Hessen]], als dit geschil niet kon worden beslecht met de hulp van de koning of door andere vriendschappelijke bemiddeling.<ref>Becker (1983), p.&nbsp;13.</ref>
Daarnaast bevatte het verdrag de verplichting voor Walram om zijn broer Otto –&nbsp;met alle middelen die hem ter beschikking stonden&nbsp;– te steunen in de [[Dernbachse Vete]] tegen [[Landgraafschap Hessen|Hessen]], als dit geschil niet kon worden beslecht met de hulp van de koning of door andere vriendschappelijke bemiddeling.<ref>Becker (1983), p.&nbsp;13.</ref>
Het verdrag werd, behalve door Walram en Otto, ook ondertekend door graaf [[Emico&nbsp;IV van Leiningen]], B.&nbsp;van Brunsberg en de [[Abt (abdij)|abt]] van Bleidenstadt. <ref>[http://www.koninklijkeverzamelingen.nl/collectie-online/detail/9ad22a96-c05d-542b-aa48-a4ec0350ab96 De Prima divisio] op: [http://www.koninklijkeverzamelingen.nl koninklijkeverzamelingen.nl] (officiële website).</ref>  


Later, wellicht reeds kort na het sluiten van het verdelingsverdrag, toonde Walram zich ontevreden met enkele bepalingen uit het verdrag en vocht deze aan. Of hij hierbij al handelde onder invloed van de geestesziekte, waaraan hij leed, is onbekend. Wel zeker is dat hij in een aanval van krankzinnigheid het voor hem gemaakte originele exemplaar van het verdelingsverdrag verbrand heeft. <ref>Sauer (1896).</ref>  
Het verdrag werd, behalve door Walram en Otto, ook ondertekend door graaf [[Emico&nbsp;IV van Leiningen]], B.&nbsp;van Brunsberg en de [[Abt (abdij)|abt]] van Bleidenstadt.<ref name="prima">[http://www.koninklijkeverzamelingen.nl/collectie-online/detail/9ad22a96-c05d-542b-aa48-a4ec0350ab96 De Prima divisio] op: [http://www.koninklijkeverzamelingen.nl koninklijkeverzamelingen.nl] (officiële website).</ref>


Het voor Otto gemaakte originele exemplaar van het verdelingsverdrag is bewaard gebleven. Het wordt bewaard in het [[Koninklijk Huisarchief (Nederland)|Koninklijk Huisarchief]] te [[Den Haag]]. <ref> Het werd tussen 25&nbsp;mei en 19&nbsp;augustus 2018 tentoongesteld in [[Kasteel Vianden]].<ref>[https://web.archive.org/web/20190830072056/https://www.castle-vianden.lu/programme-2019/archive-2017/archive-2018/index.html Archive 2018] op: [http://www.castle-vianden.lu Kasteel Vianden] (officiële website).</ref> De huidige hoofden van de Walramse en Ottoonse linies, groothertog [[Hendrik van Luxemburg|Henri van Luxemburg]] en koning [[Willem-Alexander der Nederlanden]], en hun echtgenotes, bekeken het in Kasteel Vianden tentoongestelde exemplaar van de ''Prima divisio'' bij de opening van de tentoonstelling op 24&nbsp;mei 2018. <ref>[https://www.koninklijkhuis.nl/onderwerpen/staatsbezoeken/uitgaande-staatsbezoeken/staatsbezoek-luxemburg/donderdag-24-mei-2018 Staatsbezoek naar Luxemburg] op: [https://www.koninklijkhuis.nl Koninklijk Huis] (officiële website).</ref> <ref>[https://www.koninklijkeverzamelingen.nl/tentoonstellingen/115-luxemburg Tentoonstellingen] op: [https://www.koninklijkeverzamelingen.nl koninklijkeverzamelingen.nl] (officiële website).</ref> <ref>[https://gpdhome.typepad.com/nieuwsberichten/2018/05/willem-alexander-treedt-met-bezoek-aan-kasteel-vianden-in-voetspoor-voorgangers.html Willem-Alexander treedt met bezoek aan kasteel Vianden in voetspoor voorgangers] op: [https://gpdhome.typepad.com/nieuwsberichten/ Royal Blog.nl].</ref>  
Later, wellicht reeds kort na het sluiten van het verdelingsverdrag, toonde Walram zich ontevreden met enkele bepalingen uit het verdrag en vocht deze aan. Of hij hierbij al handelde onder invloed van de geestesziekte, waaraan hij leed, is onbekend. Wel zeker is dat hij in een aanval van krankzinnigheid het voor hem gemaakte originele exemplaar van het verdelingsverdrag verbrand heeft.<ref>Sauer (1896).</ref>
 
Het voor Otto gemaakte originele exemplaar van het verdelingsverdrag is bewaard gebleven. Het wordt bewaard in het [[Koninklijk Huisarchief (Nederland)|Koninklijk Huisarchief]] te [[Den Haag]].<ref name="prima" /> Het werd tussen 25&nbsp;mei en 19&nbsp;augustus 2018 tentoongesteld in [[Kasteel Vianden]].<ref>[https://web.archive.org/web/20190830072056/https://www.castle-vianden.lu/programme-2019/archive-2017/archive-2018/index.html Archive 2018] op: [http://www.castle-vianden.lu Kasteel Vianden] (officiële website).</ref> De huidige hoofden van de Walramse en Ottoonse linies, groothertog [[Hendrik van Luxemburg|Henri van Luxemburg]] en koning [[Willem-Alexander der Nederlanden]], en hun echtgenotes, bekeken het in Kasteel Vianden tentoongestelde exemplaar van de ''Prima divisio'' bij de opening van de tentoonstelling op 24&nbsp;mei 2018.<ref>[https://www.koninklijkhuis.nl/onderwerpen/staatsbezoeken/uitgaande-staatsbezoeken/staatsbezoek-luxemburg/donderdag-24-mei-2018 Staatsbezoek naar Luxemburg] op: [https://www.koninklijkhuis.nl Koninklijk Huis] (officiële website).</ref><ref>[https://www.koninklijkeverzamelingen.nl/tentoonstellingen/115-luxemburg Tentoonstellingen] op: [https://www.koninklijkeverzamelingen.nl koninklijkeverzamelingen.nl] (officiële website).</ref><ref>[https://gpdhome.typepad.com/nieuwsberichten/2018/05/willem-alexander-treedt-met-bezoek-aan-kasteel-vianden-in-voetspoor-voorgangers.html Willem-Alexander treedt met bezoek aan kasteel Vianden in voetspoor voorgangers] op: [https://gpdhome.typepad.com/nieuwsberichten/ Royal Blog.nl].</ref>


== Gevolgen van de verdeling ==
== Gevolgen van de verdeling ==
Regel 53: Regel 53:


== Vervanging van het verdrag ==
== Vervanging van het verdrag ==
De ''Prima divisio'' werd in 1783 vervangen door de door prins [[Willem&nbsp;V van Oranje-Nassau]] en de vorsten [[Karel Christiaan van Nassau-Weilburg]], [[Karel Willem van Nassau-Usingen]] en [[Lodewijk van Nassau-Saarbrücken]] gesloten ''[[Erneuerte Nassauische Erbverein]]''. <ref>{{Citeer boek|datum=1786 |titel=Des Fürstlichen Gesamthauses Nassau im Jahre 1783 erneuerter Erbverein |uitgever=M.J.&nbsp;Molitor |taal=de }}</ref> Dat verdrag is nog altijd van toepassing op de [[troonopvolging]] in het [[groothertogdom Luxemburg]]. <ref>Artikel 3 van de Grondwet van het Groothertogdom Luxemburg.</ref>  
De ''Prima divisio'' werd in 1783 vervangen door de door prins [[Willem&nbsp;V van Oranje-Nassau]] en de vorsten [[Karel Christiaan van Nassau-Weilburg]], [[Karel Willem van Nassau-Usingen]] en [[Lodewijk van Nassau-Saarbrücken]] gesloten ''[[Erneuerte Nassauische Erbverein]]''.<ref>{{Citeer boek|datum=1786 |titel=Des Fürstlichen Gesamthauses Nassau im Jahre 1783 erneuerter Erbverein |uitgever=M.J.&nbsp;Molitor |taal=de }}</ref> Dat verdrag is nog altijd van toepassing op de [[troonopvolging]] in het [[groothertogdom Luxemburg]].<ref>Artikel 3 van de Grondwet van het Groothertogdom Luxemburg.</ref>


== Trivia ==
== Trivia ==
In 1858 stichtten koning [[Willem III der Nederlanden]] en hertog [[Adolf van Luxemburg|Adolf van Nassau]] ter herinnering aan de ''Prima divisio'' de [[Huisorde van de Gouden Leeuw van Nassau]]. <ref>{{de}} {{aut|Schoos, Jean}}, ‘Orden und Ehrenzeichen’ in: {{aut|Heinemann, Christiane}} und {{aut|Rechberg, Brigitte}} (Redaktion), ''Herzogtum Nassau 1806–1866. Politik – Wirtschaft – Kultur. Eine Ausstellung des Landes Hessen und der Landeshauptstadt Wiesbaden unter der gemeinsamen Schirmherrschaft S.K.H. des Prinzen Henri, Erbgroßherzog von Luxemburg, Prinz von Nassau und des Hessischen Ministerpräsidenten Holger Börner. Museum Wiesbaden 5.&nbsp;April bis 26.&nbsp;Juli 1981. Veröffentlichen der Historischen Kommission für Nassau&nbsp;32'', Historische Kommission für Nassau, Wiesbaden (1981), p. 92–94. {{ISBN|3-922244-46-7}}.</ref> <ref>{{Citeer boek|achternaam=Zelm van Eldik |voornaam=J.A. van |auteurlink=Jan Albertus van Zelm van Eldik |datum=2003 |titel=[[Moed en deugd]]. Ridderorden in Nederland. De ontwikkeling van een eigen wereld binnen de Nederlandse samenleving |uitgever=[[Walburg Pers]] |plaats=Zutphen |ISBN=90-5730-213-6 |NUR=688 |pagina's=512-527 |taal=nl }}</ref>  
In 1858 stichtten koning [[Willem III der Nederlanden]] en hertog [[Adolf van Luxemburg|Adolf van Nassau]] ter herinnering aan de ''Prima divisio'' de [[Huisorde van de Gouden Leeuw van Nassau]].<ref>{{de}} {{aut|Schoos, Jean}}, ‘Orden und Ehrenzeichen’ in: {{aut|Heinemann, Christiane}} und {{aut|Rechberg, Brigitte}} (Redaktion), ''Herzogtum Nassau 1806–1866. Politik – Wirtschaft – Kultur. Eine Ausstellung des Landes Hessen und der Landeshauptstadt Wiesbaden unter der gemeinsamen Schirmherrschaft S.K.H. des Prinzen Henri, Erbgroßherzog von Luxemburg, Prinz von Nassau und des Hessischen Ministerpräsidenten Holger Börner. Museum Wiesbaden 5.&nbsp;April bis 26.&nbsp;Juli 1981. Veröffentlichen der Historischen Kommission für Nassau&nbsp;32'', Historische Kommission für Nassau, Wiesbaden (1981), p. 92–94. {{ISBN|3-922244-46-7}}.</ref><ref>{{Citeer boek|achternaam=Zelm van Eldik |voornaam=J.A. van |auteurlink=Jan Albertus van Zelm van Eldik |datum=2003 |titel=[[Moed en deugd]]. Ridderorden in Nederland. De ontwikkeling van een eigen wereld binnen de Nederlandse samenleving |uitgever=[[Walburg Pers]] |plaats=Zutphen |ISBN=90-5730-213-6 |NUR=688 |pagina's=512-527 |taal=nl }}</ref>


== Zie ook ==
== Zie ook ==
Regel 68: Regel 68:
* {{en}} [https://www.angelfire.com/realm/gotha/gotha/nas1.html Nassau] op: [https://www.angelfire.com/realm/gotha/gotha.htm An Online Gotha], by Paul Theroff.
* {{en}} [https://www.angelfire.com/realm/gotha/gotha/nas1.html Nassau] op: [https://www.angelfire.com/realm/gotha/gotha.htm An Online Gotha], by Paul Theroff.
* {{en}} [http://fmg.ac/Projects/MedLands/NASSAU.htm Nassau] in: [https://fmg.ac/Projects/MedLands/index.htm Medieval Lands. A prosopography of medieval European noble and royal families], compiled by Charles Cawley.
* {{en}} [http://fmg.ac/Projects/MedLands/NASSAU.htm Nassau] in: [https://fmg.ac/Projects/MedLands/index.htm Medieval Lands. A prosopography of medieval European noble and royal families], compiled by Charles Cawley.
{{Appendix|2=
{{Appendix|2=
* {{Citeer boek|achternaam=Ausfeld |voornaam=Eduard |datum=1887 |titel=[[Allgemeine Deutsche Biographie]]. Band&nbsp;24 |hoofdstuk=Otto&nbsp;I., Graf von Nassau |uitgever=Duncker & Humblot |plaats=Leipzig |pagina's=707 |taal=de }}
* {{Citeer boek|achternaam=Ausfeld |voornaam=Eduard |datum=1887 |titel=[[Allgemeine Deutsche Biographie]]. Band&nbsp;24 |hoofdstuk=Otto&nbsp;I., Graf von Nassau |uitgever=Duncker & Humblot |plaats=Leipzig |pagina's=707 |taal=de }}
Regel 82: Regel 83:
----
----
'''Voetnoten'''
'''Voetnoten'''
{{References|group=noot}}'''Referenties'''
{{References|group=noot}}
'''Referenties'''
{{References||2}}
{{References||2}}
}}
}}
Regel 88: Regel 90:
{{Bibliografische informatie}}
{{Bibliografische informatie}}


[[Categorie:1250-1259]]
[[Categorie:1250-1259]][[Categorie:Delingsverdrag]][[Categorie:Huisverdrag]][[Categorie:Huis Nassau]]
[[Categorie:Delingsverdrag]]
[[Categorie:Huisverdrag]]
[[Categorie:Huis Nassau]]

Huidige versie van 22 sep 2024 om 15:53

Prima divisio
Verdragstype Huisverdrag
Onderwerp Verdeling van het graafschap Nassau
Ondertekend 16 december 1255 in de Burcht Nassau
In werking getreden 16 december 1255
Ondertekenaars Walram II van Nassau
Otto I van Nassau
Emico IV van Leiningen
B. van Brunsberg
Abt van Bleidenstadt
Partijen Walram II van Nassau
Otto I van Nassau
Status Niet meer van toepassing
Opgevolgd door Erneuerte Nassauische Erbverein 1783
Taal Latijn
Portaal  Portaalicoon   Politiek
Het wapen van het graafschap Nassau

Prima divisio (Latijn voor eerste deling of verdeling) is de term die historici gebruiken voor het huisverdrag met de eerste verdeling van het graafschap Nassau tussen de broers Walram II en Otto I van Nassau uit 1255.

Voorgeschiedenis

In het oude erfrecht gold een koninkrijk/hertogdom/graafschap als het persoonlijk bezit van de koning/hertog/graaf. Bij het overlijden van de vorst werd zijn bezit geërfd door al zijn zoons. Dit in tegenstelling tot het later ingevoerde eerstgeboorterecht (of primogenituur) waar de oudste zoon alles erft. De zoons konden het geërfde land gezamenlijk besturen of tot verdeling in gelijke delen overgaan. Het zal geen verbazing wekken dat zowel het gezamenlijk bestuur van een land als het tot overeenstemming komen om een land in gelijke delen te verdelen, vaak stof tot conflicten opleverde. Zulke conflicten leidden regelmatig tot successieoorlogen.

Voor zover bekend hebben de eerste graven van Laurenburg en Nassau hun land altijd gezamenlijk bestuurd als er meerdere zoons waren. Dat herhaalde zich bij het overlijden van graaf Hendrik II van Nassau. Zijn zoons Walram en Otto volgden hem op en regeerden hun graafschap gezamenlijk. De bronnen spreken elkaar tegen of er tussen Walram en Otto een conflict over de opvolging is ontstaan. Wat ook de reden geweest mag zijn, uiteindelijk sloten ze een verdrag tot verdeling van het graafschap.

Het verdrag

De Burcht Nassau

Het verdrag werd op 16 december 1255[noot 1] door de gevolmachtigden van Walram en Otto op de Burcht Nassau gesloten. Het graafschap werd in twee gelijke delen verdeeld met de rivier Lahn als grens.

De verdeling was als volgt:[1]

Daarnaast bevatte het verdrag de verplichting voor Walram om zijn broer Otto – met alle middelen die hem ter beschikking stonden – te steunen in de Dernbachse Vete tegen Hessen, als dit geschil niet kon worden beslecht met de hulp van de koning of door andere vriendschappelijke bemiddeling.[2]

Het verdrag werd, behalve door Walram en Otto, ook ondertekend door graaf Emico IV van Leiningen, B. van Brunsberg en de abt van Bleidenstadt.[3]

Later, wellicht reeds kort na het sluiten van het verdelingsverdrag, toonde Walram zich ontevreden met enkele bepalingen uit het verdrag en vocht deze aan. Of hij hierbij al handelde onder invloed van de geestesziekte, waaraan hij leed, is onbekend. Wel zeker is dat hij in een aanval van krankzinnigheid het voor hem gemaakte originele exemplaar van het verdelingsverdrag verbrand heeft.[4]

Het voor Otto gemaakte originele exemplaar van het verdelingsverdrag is bewaard gebleven. Het wordt bewaard in het Koninklijk Huisarchief te Den Haag.[3] Het werd tussen 25 mei en 19 augustus 2018 tentoongesteld in Kasteel Vianden.[5] De huidige hoofden van de Walramse en Ottoonse linies, groothertog Henri van Luxemburg en koning Willem-Alexander der Nederlanden, en hun echtgenotes, bekeken het in Kasteel Vianden tentoongestelde exemplaar van de Prima divisio bij de opening van de tentoonstelling op 24 mei 2018.[6][7][8]

Gevolgen van de verdeling

Sinds de verdeling is het Huis Nassau verdeeld in twee linies: de Walramse Linie en de Ottoonse Linie, genoemd naar de beide stichters. Er zijn later nog andere verdelingen geweest. Die zijn alle weer ongedaan gemaakt door het uitsterven van familietakken, maar de oorspronkelijke eerste deling bestaat nog steeds. Walram werd de stamvader van de groothertogen van Luxemburg en Otto werd de stamvader van de koningen van Nederland.

Vervanging van het verdrag

De Prima divisio werd in 1783 vervangen door de door prins Willem V van Oranje-Nassau en de vorsten Karel Christiaan van Nassau-Weilburg, Karel Willem van Nassau-Usingen en Lodewijk van Nassau-Saarbrücken gesloten Erneuerte Nassauische Erbverein.[9] Dat verdrag is nog altijd van toepassing op de troonopvolging in het groothertogdom Luxemburg.[10]

Trivia

In 1858 stichtten koning Willem III der Nederlanden en hertog Adolf van Nassau ter herinnering aan de Prima divisio de Huisorde van de Gouden Leeuw van Nassau.[11][12]

Zie ook

Externe links

Portaal Nederlandse Overheidsheraldiek



Portaal Nederlandse overheidswapens

Onderdeel van:
Wiki Raamsdonks Erfgoed

Nederlandse heraldiek:

Overzeese heraldiek:
(Engelstalig)


  • Totaal aantal pagina's: 435
  • Waarvan afbeeldingen: 320

Nederlandse heraldische verzamelobjecten
(selectie)




Beschrijving en afbeelding van de Prima divisio op: koninklijkeverzamelingen.nl (officiële website).

Overgenomen van "https://wiki-raamsdonk.nl/index.php?title=Prima_divisio&oldid=135963"